as (50+)
+
→
faitíos
Ní mór faitíos a chur air lena choinneáil as
TUILLEADH (9) ▼
Is furasta faitíos a chur air sin. Torann ar bith a chloisfeadh sé taobh istigh de chlaí, thitfeadh sé as a sheasamh!
As faitíos a rinne sé é — de bharr faitís
Dúirt sé é sin as faitíos
D'fhan mé as, faitíos achrainn — ar fhaitíos go mbeadh achrann ann
D'fhan sé as an teach sin ar an bpointe faitíos tinnis — ar fhaitíos ag dtógfadh sé an tinneas a bhí ann
Fan as faitíos na contúirte go sábhála Dia sinn!
Ná cuir na beithígh sin sa ngarraí siúd thuas inniu faitíos na heirimisce. Is fánach an chaoi a ngabhfaidís i mbradaíl sna goirt atá ag an gC. ansiúd lena n-ais. Caithfidh mé na claíochaí a bhiorú as seo go tráthnóna
Bain amach an briogadáin sin as roth an bhicycle faitíos na timpiste — ar fhaitíos go leagfadh sé thú. Deirtear faitíos na timpiste freisin in áit faitíos na fálach thuas agus faitíos na heirimisce. 'Sé is minice ag aos óg, in áiteachaí go háirid
Is fhearr dhom a dhéanamh as láimh faitíos na timpiste. An rud a théas i bhfad, téann sé chun righneadais — le faitíos nach ndéanfainn aríst é
+
→
faoisc
Bain faoisceadh eile as an gcóilis sin. Níl sí sách bruite ná baol air fós
TUILLEADH (3) ▼
Ní bhaineann siad astu ach an chéad fhiuchadh: a bhfaoisceadh ar éigean. Sin é an méid
Séard atá agat a dhéanamh an t-iasc sin a chaitheamh síos i gcúr na bhfataí agus bainfidh sin an goirteamas uileag as. Níl ag an iasc sin ach faoisceadh beag. Ólfaidh sibh an abhainn má bhruitheann sibh ar a aghaidh féin é
Ní mór dhuit dhá fhaoisceadh féin a bhaint astu sin. Tá siad dobhruite go leor. Níl a fhios agam cén sórt fataí chor ar bith iad. Mura bhfaighe siad bruith thar cionn, bíonn rollógaí istigh iontu mar a bheadh i gcáca
→
fara
Ó díbríodh as an gcoill iad, níl fara ar bith ag na héanachaí anseo anois. D'fheicfeá cluichí acu ag filleadh ón gcoill chuile thráthnóna. Tá siad líonraithe ag na hurchair. Mharaíodh cleitheadóirí an saol brách acu ansin fadó
+
Dúirt mé leis an táilliúr dhá mbeadh aon cheo d'earasbarr aige as ábhar na culaith é fhéin dhá choinneáil
TUILLEADH (5) ▼
Nach beag an t-earasbarr a bhí agat nuair a bhain tú do dhíol fhéin as an síol!
Ná bain roghain ná díogha as an dream sin. Níl ann ach gach uile dhuine acu ag baint earasbarr dhá chéile. Nach fíor dhom é?
Níor mhór duit seomra eile a ligean siar d'earasbarr as an teach
Teagann tharasbarr bisigh air chuile lá. Is gearr go mbeidh sé as le cúnamh Dé
An gcuimhníonn tú ar an Lá Nollag a raibh muid ag ól thoir tigh Ph. Sh.? Tháinig M. P. Th. isteach agus d'ól sé buidéal pórtair. Chuaigh an láimh síos sa mbrollach, agus go deimhin tháinig sí aníos (le) sparán a raibh ceangal air! D'iontaigh sé a chúl linn gur thug sé an t-airgead aníos as agus gur chuir sé taisce aríst ar an sparán faoin gcích. An dara buidéal a d'ól sé, chuaigh sé siar sa sáinn siúd ar chúla an tsiopa leis an sparán a bhaint aníos aríst. Le earasbarr a chur ar an gcuibhiúlacht. Deile? — chuaigh sé ar cúlráid i riocht is go mbeadh cuibhiúlacht ní b'fhearr aige le luach na dí a fháil
Tá feadhnach diabhalta ólta aige inniu. Is bocht nach mbeadh agus é ina éadan ó uair an darna haifreann. Bánóidh sé é fhéin leis. Níl sé ag tógáil ceann ar bith anois as — taoscán; bleánach; scalach maith
+
→
feanc
Chaith mé leathuair ag iarraidh é a chorraí ach chinn orm feanc a bhaint as — cor; filleadh ná feacadh a bhaint as
TUILLEADH (3) ▼
É sin riu! Tá sé in aon tulán amháin, agus ní bhainfeadh seacht gcatha na Féinne feanc as
Chaith mé an lá ag dul di le gró (do chloich), ach dhá naomhtaí mé, ní fhéadfainn feanc a bhaint aisti. Dar príosta, ní bhainfinn
Bhí cloch ansin thíos ag ceann an bhóthar, a mbíodh fir láidre dhá bhféachaint féin léithe. Ní bhainfeadh R. feanc aisti, ach thugadh T. gaoth di gan stró ar bith. Ba ghearr air é
+
→
fearacht
Ní bheidh T. fearacht Mh. ag imeacht ag sceidínteacht leis an rud. Déanfaidh sé as láimh é, déanfaidh sin
TUILLEADH (3) ▼
Níl sí fearacht ná mná seo thoir ag imeacht ag soláthar, agus ag tarlú léithe as chuile áit dhá bhfaighidh sí é. Bean chuibhiúil í
Ghlan leis as fearacht ceannaí a chaithfí amach — ar nós
Chas bean an Ch. léithe é, a fhearacht siúd, nach mór a bhain bean an Ch. di. An iomarca fad a bheith ar a teanga ar ndóigh. Deile! Sílim muise nach róbhuíoch di fhéin atá sí as ucht bean an Ch. a tharraingt uirthi fhéin. Roinn sí an onóir léithe. 'Sí atá i riocht
→
fearann
Rinne sí cheithre leith den cháca, agus thug sí dóibh é: fearann an duine. Níor bhain sí fhéin oiread agus an bhearna bhruite as. Dheamhan é muis. Ba mhór an trua iad ar aon chor: lucht bóthair agus bealaigh
+
→
feart
Pádraig a chuir na hollphéiste agus na nathrachaí nimhe as Éirinn. 'Sé a bhí deas air: Pádraig na bhfeart
TUILLEADH (2) ▼
Tá mé éirithe as an tobac inniu agus ní chaithfidh mé aon ghráinne aríst le cúnamh Dé go dtí Lá Fhéil Pádraig na bhfeart. Bainfidh mé píopa as an lá sin. Deir siad nach dochar é
Lá Fhéil Pádraig na bhfeart a bhaintear as an chloch fhuar! (fc. Fionnán)
+
"Tiocfaidh stoirm, tiocfaidh feothan, tiocfaidh gaoth mhór agus tiocfaidh fearthainn; Imeoidh an solas as na réalta, as an ngréin agus as an ngealaigh …" As dán diaga — Trí Scóir a bhí an Naomh Joseph)
TUILLEADH (1) ▼
Tá sé ag séideadh fearthainne as gaoth anoir aduaidh
Nach í an feimíneach de bhó í ag bearradh drible an chuid eile mar sin. Dheamhan bó a chonaic mé ag teacht as an ruta céanna ariamh nach mbeadh diomar eicínt uirthi
Thug J. amach an láirín agus é ag dul suas go F. 'Ní fré chéile a chacfas sí seo,' adeir sé, ag déanamh gaisce aisti. 'Fan go bhfeice sibh mise ag dul soir an bóthar sna feire glinnte uirthi'. Dheamhan dhá choisméig a ghabh an capall nó go raibh bualtrach déanta aici!
→
feáin
Níl fí ná feáin air ó mhaidin ach ag dul Gaillimh bog te más fíor dó fhéin. 'Sé an chloch is faide siar ar a phaidrín é muis! Ní chorródh fear agus píce as an gclúid siúd anois é. Tá a chuid Gaillimh ar iarraidh
Sin é an fiolladóir bradach. Ní fhágfadh sé bonn bán ort dhá ngéilltheá dhó. Is maith leis an rith uachtair a bheith aige i gcónaí i leaba droim díbeartha a chur air as an tír!
+
→
fios
Is faide leis ná fios a shaoil go n-imí an ceann eile as an teach go dté sé fhéin isteach ann. Chítear dhom gur suarach an mhaise do dhuine a bheith mar sin
TUILLEADH (3) ▼
Ní i bhfad anois go ngabhfaidh mise ag iarraidh fios m'fhortúin go Sasana chomh maith le duine. Tá siad ag teacht abhaile ar fad as agus spagaí airgid acu
Bhí sé ag iarraidh fios a bhaint asam faoin gcóta — ag iarraidh a chur faoi ndeara dhom inseacht faoin gcóta
Ná téirigh suas ag an damhsa sin anocht. Níl a fhios go té sin. Dhá mbeadh bleitheach ólta ag an ngrísc sin as L., ba bheag an tsuim a bheadh acu gléasadh buailte a thabhairt duit
→
fleet
"Ó bhí mé chomh haerach ar dtús agus gur ghéill mé do do shlí; Dhá n-imíodh sé an méid sin sa spéir leis an ngaoith; Ní phósfainn anois thú dhá dtéinn ar an bhfleet; Ach bainfidh mé arán as mo shláinte" As Na Ba Ciara agus Bána
+
→
fliuch 1
Trí bhrat a d'fhliuchadh Oisín sa ló le deora aithrí as a shúile
TUILLEADH (1) ▼
Níl uasal ná íseal ann anois. Tá an cnoc mar atá an gleann. Bhí sé sa targaireacht freisin go gcaithfeadh chuile dhuine a chuid aráin a fhliuchadh as allas a mhalaí fhéin.
→
fliuchán
Fan istigh as an bhfliuchán! Ní somhaoin ar bith do dhuine é fhéin a chailleadh. Tiocfaidh neart laethanta breá amach anseo in aice chúnta Dé
Bhí mé uair ag fanacht le fear fobhairne a chuirfeadh an churach siar a chúnamh dhom, ach diabhal duine a bhí ag teacht. 'Buailfidh mé fhéin faoi,' adeirimse faoi dheireadh agus faoi dhó. 'Rinne mé cheana é gan fear fobhairne ar bith.' Ach m'anam má rinne nárbh é an lá sin é. Dhá mbeadh breith ar m'aiféala agamsa agus mé leath cuain choinneoinn stuaim ar an bhfoighid, agus ní chorróinn as an áit a raibh mé. Bhí farraige ghártha ann agus an sruth i m'aghaidh