→
téigh
gabhfaidh (50+)
→
faiteach
Airíonn an giorria sin nach bhfuil aon chú agamsa. Deirimse leat dhá mbeadh go mbeadh sé faiteach thairis sin. Agus deir tú liom go raibh sé amuigh i nGarraí na hIothlann. Sách gar do na tithe a mhaisce. Gabhfaidh scaoll ansin gan mórán achair muis má mhairimse.
Nuair a bheas barr ar an gcruach seo gabhfaidh sé rite leis (an móin, féar, arbhar srl.) earasbarr ar bith a bheith ann — tada (den fhéar, den mhóin srl.) a bheith d'fhuílleach
Ag líonadh feadhnach móna ar an asal a bhí mé nuair a bhuail sé chugam aníos. 'Tá fire agus gríosach dhá dhéanamh ar mo chuid mónasa,' adeir sé. 'Dheamhan fód dhá fhágáil agam. Beidh a shliocht orthu muis. Gabhfaidh mise ag faire, agus an té a mbéarfaidh mé istigh air i mbéal na cruaiche, sin ní fhágfaidh sé'
→
fiar
Tá an-fhiar ó thuaidh le tabhairt don bhóthar ag an ngleann. Gabhfaidh sé isteach cúig nó sé de throithe ar chuid T. Mh. Nach é a bheas goilliúnach má chailleann sé mórán talúna. Ach céard atá ann ach leac?
+
→
fios
Gabhfaidh mé ag iarraidh fios m'fhortúin — rachaidh mé i ndiaidh mo chinn romham, go bhfeice mé céard atá ag an saol i ndán dom; buailfidh mé faoin saol; imeoidh mé go dtí áit eicínt eile ag obair srl. (seoraí sna scéalta é, ach tá sé sa gcaint thairis sin)
TUILLEADH (1) ▼
Mura bhfuil fios an bhealaigh agat, gabhfaidh mise ag déanamh treoir duit
→
fliuch 2
Seachain an leagfá méirín fhliuch air. Má leagann, sin é a bhuac. Gabhfaidh sé go dtí na póilíos ar an bpointe le summonsachaí a tharraingt
→
focal
Ná hinis do scéal d'aon duine. Má insíonn gabhfaidh cor an fhocail air. Nach air sin atá daoine ag faire. Beannacht Dé dhuit! Féacha a gcloiseann tú de luaidreáin chuile lá
→
fothair
Thiomáil muid an dá chaora aniar romhainn agus muid ag stríocáil na maidí ar an mbóthar le neart lagair. Ag teacht aniar ag tí Ph. Ph. ní raibh a sheasamh againn ní b'fhaide. 'Gabhfaidh mise isteach anseo ag iarraidh canta aráin,' adeir S. Ní raibh mise in ann a dhul isteach ann. Bhí titim feoir ionam leis an ocras.
Gabhfaidh mé ag leagan bruachannaí sa ngarraí seo thiar go ham dinnéir. 'Sé is freagraí dhom ó bheas orm aistear portaigh a dhéanamh ina dhiaidh sin
Tá sé friochanta inniu thar mar a bhí sé inné. D'aithneofá ar a shúile é. Ní raibh spleodar ar bith inné ann. Ach diabhal mé go mbeadh an-mheas agam air inniu. Má tá fhéin, gabhfaidh sé rite leis aon mhaith a dhéanamh. Drochghalra é sin
+
→
fáideog
Má fhaigheann tú fáideog ghiúsaí gabhfaidh muid ar an abhainn oíche eicínt! Ní féidir nó éireoidh béilí éisc linn
TUILLEADH (1) ▼
Déan bráideog fhíógaí agus gabhfaidh muid ag coinnleoireacht. Tá na crígheannaí sin siar beo beathach le smólaigh agus lonta dubha
+
→
fálach
Gabhfaidh mé ag iarraidh na hola (lampa) amárach faitíos na fálach. Mura mbeidh t'ainm istigh agat Dé Céadaoin, dheamhan striog a gheobhas tú — ar fhaitíos go dtarlódh tada idir sin agus an Chéadaoin nach mbeadh sé in ann a dhul chuig an mbeairic lena ainm a chlárú
TUILLEADH (2) ▼
Ná cuir an glas ar an doras sin faitíos na fálach. Fanfaidh mé scaithín anseo ar an teallach, agus má airím aon ghéim ón mbodóig sin, gabhfaidh mé amach aríst. Ní foláir do bhó ar a céad lao airdeall maith
Ní chuirfidh muid níos mó sprae (spray) ar an ngarraí siúd faitíos na fálach thuas. Gabhfaidh sé rite linn an oiread a bheith againn agus a riarfas uileag é (an cur ar fad). M'anam muise nach ndéanfadh ceobáinín beag eile aon dochar don gharraí siúd féin mar go bhfuil muid gann
+
→
féar
Gabhfaidh mé ag baint fhéir sílim
TUILLEADH (1) ▼
Dar diagaí ní scarfaidh mé leis an móin sin ar chúig phunt an leoraí. Is maith an féar tirim dom fhéin í. Gabhfaidh sí seacht nó hocht de phunt amach anseo san earrach nuair a theannfas fuacht leo (le lucht éilithe móna) — is maith an éadáil dom fhéin í le coinneáil
→
fíbín
Níl ort ach na seolta a dhéanamh agus gabhfaidh an bád ann uaithi fhéin le teann fíbín. Tá an t-an-chóir soir inniu
→
comaoin
"Gabhfaidh mo stór an ród seo amárach; Beidh cnaipí airgid ar rostaí a lámha; Is measa leis mise ná a dtiocfaidh is ná dtáinig; Ba chomaoin dó, mar bheinn leis amhlaidh" (as Thug mé grá dhuit agus mé beag bídeach)
→
beanna
Gabhfaidh sé go poll an chladhaire leis a bheanna a thabhairt leis an babhta seo tharas ariamh. Má fhaigheann an breitheamh greim air sa gcúirt, cuirfidh sé ag spíonadh 'oakum' é go ceann tamaill — cinnfidh sé ar a dhícheall a theacht saor má tugtar os comhair an bhreithimh é. Cuirfidh an breitheamh príosúntacht air
→
fabhall
Má fhaigheann siad (gliomadóirí) fáfall ar bith, gabhfaidh siad amach. Dar príosta muise is deacair dóibh an droch-chreatlach seo a bharraíocht — lagan sa ngaoith; é ag ligean faoi
→
fiannaí
Chuala mé P. Gh. ag rá go raibh a athair agus seanfhear eicínt eile ag siúl amach as Gaillimh oíche. Thosaigh a athair ar an scéal i mbéal B. na T. D'ól siad pionta i mB.; péire ag an S.; ceann tigh Bh.; tigh Ph.; tigh J; tigh W. Uí Fh. Níor tháinig iamh air ar an bhfad sin ach ag inseacht an scéil! 'An bhfuil aon bhaol ort fós,' adeir an fear eile leis ag bóthar Ch. 'Níl,' adeir sé. 'Gabhfaidh muid an timpeall mar sin Bóthar an T. agus síos D. Fh.,' adeir an ceann eile. Chuaigh. Ag Bóithrín Ch. a bhí siad ag scaradh ó chéile. 'Cé nach bhfuil sé gar dhá bheith críochnaithe feasta,' adeir an fear a bhí in éindí leis. 'Níl mé ach cur éadain air,' adeir sé. 'Tá triúr de na fathachaí marbh, agus bhí seachtar ann.' Ba in é an Fiannaí!
Gabhfaidh mé amach ar an bhfionnórtas. Tá an teach an-te — lá samhraidh nuair a bheadh an-bhrothaíl san áit istigh
→
fraigh
Gabhfaidh sé sna fraitheachaí. Is fhearr dhuit gan treas ar bith a chur air. B'fhéidir gur thú a mharú a dhéanfadh sé. Siúd é úll na haithne
→
fuaim
"Éist le fuaim na habhann agus gheobhaidh tú breac: seas ar an mbruach agus gabhfaidh sí thart" — an té a éistfeas le torann na habhann beidh a fhios aige cén uair a mbeidh marú ar an iasc; an té a chuireas cronaí cheart i gcúrsaí an tsaoil, tuigfidh sé go maith cén uair atá aige féin rud a thapú le balachtáil a bheith aige dhá bharr; ach an té nach dtapóidh an fhaill, ní móide go bhfaigheadh sé aríst í
→
fáiteall
Gabhfaidh sí sin ag tóraíocht áit ar bith a n-aireoidh sí an fáiteall. Nach maith a fuair sí amach anois go raibh seanéadaigh cuileáilte ag an dochtúr. Ní bheadh an saol suas léithe
→
faobach
Déanfaidh na beithígh sin faobach san iothlainn má théann siad i bhfoghail inti, agus gabhfaidh
→
folach 2
Gabhfaidh muid ag déanamh folach bheag — spraoi gasúr i dteach; téann dream i bhfolach i ngach áit ar fud an tí agus caithfidh duine nach bhfaca cén áit a ndeachaigh siad i bhfolach a bhfáil amach. Folach bhíog nó folach na gcruach nó fológaí a thugtar air, más amuigh in iothlainn nó i ngarraí a dhéantar é
→
fód
Gabhfaidh sé siúd síos sa bhfód beo le neart díocais. Gabhfaidh a mh'anam, go gaineamh nó go cloich
Cuirfidh an ridire comhairleach an ordóig faoin gcúlfhiacail thuas sa teach anois agus gabhfaidh siad ar phlean eicínt eile — mar dhóigh dhe, go ndéanfadh sé fios
Fuaraíocht atá ar an ngaoith ghreamannach seo. Tá sé dhá cothú rófhada. Gabhfaidh sé ar shioc cheapfainn. Ag tolgadh seaca atá na lionscaí sin sa spéir.
→
fáiméad
Is breá an fháiméad de chruach mhóna atá amuigh aige. Gabhfaidh sí cheithre scóir. Ní stró uirthi é
Gabhfaidh sé isteach gan deacracht ar bith ach an eanga sin a choinneáil síos sa scoilteadh
+
→
deifir
Mura dté tú a chodladh as réiteach, gabhfaidh tú a chodladh agus deifir ort ar ball
TUILLEADH (1) ▼
A dhailtín bhradaigh, mura dté tú amach ag an scoil, gabhfaidh tú amach agus deifir ort!
+
Gabhfaidh deireadh le Haw Haw anois má tá sé i ngreim
TUILLEADH (1) ▼
Níl rása ar bith dhá shaol is fhearr an fear ná an darna rása, ach ó bheas sé sin bailithe aige, gabhfaidh sé chun deiridh
+
→
deis
Má fhaigheann tú deis ar bith an tseachtain seo, bioraigh na claíochaí ar Gharraí an Chl. Má fhágtar chomh maolscríobach siúd iad, gabhfaidh an drochrath ar ár gcuid féir ar fad
TUILLEADH (1) ▼
Má fhaigheann na póilíos deis tógála ort, gabhfaidh tú isteach. Mar sin, bí san airdeall — deis ghafa