→
imigh
imithe (50+)
+
→
faitíos
Ba bean i bhfaitíos í ar feadh na hoíche go raibh an mac imithe
TUILLEADH (1) ▼
Níl d'fhaitíos orm anois ach go mbeidh sé imithe romham
+
→
fliuch 1
Níl fliuchadh ar a croí. Tá na beithígh ar fad imithe amach aici — níl deoir ar bith bhainne aici
TUILLEADH (1) ▼
Seo é an saol a gcaithfidh chuile dhuine a chuid aráin a fhliuchadh in allas a mhalaí fhéin nó a bheith dhá uireasa. Níl duine ar bith ag fáil a bheatha ó neamh anois. Tá an saol sin imithe. Dar Dia is maith an ceart é freisin
Shílfeá gur fear é atá imithe ar fuaidreamh an deis atá air — shílfeá gur fear é a mbeadh fán air ón mbaile, nó imithe i ndiaidh a chinn roimhe ón mbaile
Tá gasúir an tí seo imithe ag foléimneach agus ag fiodrince thíos i mbéal an bhóithrín. Ba cheart a mbacadh. Áit chontúirteach é sin i bhfad uainn an anachain! — cuirtear foléimneach agus fiodrince le chéile
→
fáinne
Chuir mé an Tamhnach uilig i bhfáinne inniu dhá dtóraíocht, ach chinn orm a bhfáil. Imithe atá siad (caoirigh) — siúl timpeall na tamhnaí i bhfáinne; an tamhnach a thóraíocht go baileach
+
→
fána
Tá Bealach na Bó Finne imithe le fána na nAirde (fc. bealach)
TUILLEADH (2) ▼
Ní féidir go bhfuil an madadh imithe aríst! Go dtóga an diabhal le fána aille é, gan dochar gan díobháil do na daoine
Tá sé imithe le fána na habhann anois — leis an sruth
→
fánaí 1
Cá bhfaighinn fear fánaí anois. Tá an saol sin imithe. Dheamhan fear fánaí a thiocfadh leat anois agus iarr ar son Dé é
+
→
fán
Tá sí imithe ar fán óna muintir fhéin
TUILLEADH (2) ▼
Tá sé imithe le fán an tsaoil anois — chun drabhláis; bochtaithe; ar seachrán; gan aon chrích
Is cosúil go bhfuil na gamhna seo imithe le fán — ar iarraidh
+
→
fíóg
Níl aon cheo saille air ach an oiread le fíóig. Tá sé imithe ar an uisce bruite ar fad
TUILLEADH (1) ▼
Fág ansin iad sin. Sin iad na fíóigíní atá ag Deaideo le aghaidh a phíopa. Mearóidh sé muid má fhaigheann sé imithe iad
→
caidéis
Is furasta dhó a bheith imithe as a chranna cumhachta le ábhailleacht agus scabhaitéireacht. Dhá dtagadh sé isteach théis duine a mharú, dheamhan caidéis a chuirfeadh an t-athair ná an mháthair air. 'Sé an chaoi a bhfuil siad ag borradh leis.
+
Tá S. anois mar a bheadh an chaolóid riabhach i ndiaidh na cuaiche. Dheamhan gair ag an D. a chois a chur amach as an teach, nach bhfuil sí imithe dhá shiúl ionsaí ina dhiaidh. Agus mura bhfuil mearbhall mór ormsa, dheamhan gnaoi ar bith ag an D. uirthi.
TUILLEADH (1) ▼
Tá P. Sh. Dh. imithe siar. Is gearr go bhfeice tú an chaolóid riabhach anois anoir ina dhiaidh. Ní dhéanfadh sé aon tsuaimhneas thoir gan a bheith ina chomhluadar.
Tá mé siún sioncaithe aige ó mhaidin, ag ceartú dhom faoi scholarships, agus faoina bheirt iníon atá imithe chuig coláiste. Dheamhan aithne air a raibh aon duine ariamh i gcoláiste cheana ach a bheirt iníon fhéin.
Dhá bhfaigheadh sé sin an té a dhéanfadh obair dó, dheamhan smeach ar bith a dhéanfadh sé fhéin ach imithe ag bóithreoireacht. Dheamhan ab é a mhalrait de chosúlacht atá air.
+
→
cuideáin
Ní bheadh aon ghé chuideáin in éindí le na géabha s'agaibhse. Airím imithe le seachtain í, agus níl a fhios agam ó ardbhonnaíochaí an chat mara cá ndeachaigh sí, murab é an sionnach a tharlódh leis í.
TUILLEADH (1) ▼
Théis gur thoir ar an mbaile sin a rugadh agus a tógadh mé, i nDomhnach chreidim go mbeinn cuideáin ann dá gcastaí soir ann anois mé. Chuile dhuine dá raibh ann le mo linnse, tá siad curtha nó imithe.
→
abhaile
Níor airigh mé an bicycle imithe go dtáinig mé amach, agus dheamhan a dhath a d'fhéadfainn a dhéanamh ach é shiúl. Dar príosta, sin é an 'marcaíocht go Gaillimh agus cead siúl abhaile'.
+
→
baile
Tá sé imithe amach in áit eicínt faoin mbaile.
TUILLEADH (2) ▼
Tá sé imithe ó bhaile (ón mbaile freisin) inniu; tá sé ó bhaile inniu.
D'fhága muid sa mbaile é — an créatúr. Is gearr go mbí na seanfhondúirí imithe fré chéile.
→
beanna
Thug sé a bheanna leis ar éigean. Murach go raibh sé imithe nuair a tháinig Peaits isteach ullmhaithe, gheobhadh sé faoi na foraí é, agus dhá bhfaigheadh fhéin, ní bheinnse ina dhiaidh air.
→
beart
Ní bheadh beart ar bith ba chríonna dhuitse a Phat, ná a bheith imithe as seo, shula dtige M. Tá sé bruite ar bhainne aige dhuit, agus is ait a chruthós tú nó tabharfaidh sé faoi na fabhraí dhuit é.
→
cromnasc
Is mór an carghas gan an chromnasc a bhaint den asal sin thuas, arae tá a chois ite isteach go cnáimh aici. Ach dar ndóigh, má bhaintear dhe í, beidh sí imithe faoi scoir aríst.
→
cúl
Dheamhan céilí ná damhsa a bhíonns anseo anois ach ceann fánach, agus is ar chúla téarmaí a bhíonns an corrcheann sin fhéin. Saol imithe é!
+
→
beo 1
Ní beo é gan a bheith imithe, agus nuair a bhíonn sé imithe, dheamhan an beo é gan a bheith sa mbaile aríst, agus dheamhan a fhios agam fhéin cén scéal é! Bíonn cuid de na daoine an-luathintinneach.
TUILLEADH (1) ▼
Ara a fhleascaigh, beir air go beo deifreach nó beidh sé imithe uait.
→
bior
Bíonn bior air go n-imí sé, agus ní túisce imithe é, ná a bhíonns bior air go mbí sé sa mbaile aríst. Dheamhan mac faoi na brait is corrmhéiniúla ná é.
→
bocht 1
Bhíodh fir bhochta agus mná bochta isteach ina sealtaí roimhe seo. Ní maith a bhíodh duine imithe nuair a bhíodh duine eile isteach.
Ní fhéadfadh an ceann céanna a leas a dhéanamh — imithe mar atá sé ina bhoideoide. Is mór a feicthears (feictear) don díomhaointeas, adeir siad.
→
breoigh
Is furasta leis an bhféar luibheannach sin breo mura bhfaighe sé neart gréine. Shílfeá go mbeadh sé tirim agus thú dhá chur i gcoca, ach ní bhíonn an sú imithe as ina dhiaidh sin.
+
→
bruach
Tá sé ar bhruach seachtaine imithe anois.
TUILLEADH (1) ▼
Déarfainn go bhfuil sé ar bhruach lae. Tá an fáinne bán imithe soir ar fad
→
adhartha
Bhí cuid de na daoine an-adhartha fadó. Smuintím (smaointím) fhéin an uair, dhá mbeadh duine go dona chor ar bith, go n-abraíodh na seandaoine gur imithe go Cnoc Meá a bheadh sé. Tá an tseafóid sin caite i gcártaí anois, ar chuma ar bith.
+
→
aer
Tá sé imithe ag deasú éadromán an aeir mar ní raibh a chuid móna ag triomú dhó — dúradh i ngreann faoi dhuine a raibh sé ag cinnt air a chuid móna a thriomú le báistigh
TUILLEADH (5) ▼
Tá sé i gcónaí imithe le aer an tsaoil.
Ní dhéanann sé cónaí ar bith ach imithe le aer an tsaoil
Níl aon ghair ag daoine bochta a bheith ag comórtas le daoine móra a fhéadfas gacha le lá a chaitheamh imithe le aer an tsaoil
Níl Domhnach ar bith nach mbíonn sé imithe ag déanamh aeir dhó fhéin
Tá sé in ainm is a bheith imithe thart soir ag déanamh aeir, ach dar liom péin gur faoi lámha dochtúirí atá sé ag gabháil, ach go bhfuil siad fhéin dhá cheilt sin