leas (50+)
+
→
fios
Dhá mbeadh fios ar a leas ag duine, sí a dhéanfadh sé — dhá mbeadh fios a leasa ag duine
TUILLEADH (1) ▼
Níl duine ar bith nach í a leas a dhéanfadh dhá mbeadh a fhios aige é. Ach sin é an buille. Ní bhíonn fios a leasa ag duine
Is follasach dom anois nach ndearna mé an ceart. Ach ina dhiaidh a fheictear a leas don Éireannach, adeir siad
Nach mór a bhíos ag fortabháil ar mháistir scoile fhéin. Bíonn clann mhór aige! Is deacair dó iad ar fad a chur ar a leas!
→
fáideog
Dhá mbeadh fáideog sa laimpín atá thuas ansin, is iomaí leas a dhéanfadh sé ag dul ag breathnú ar bheithígh san oíche. Bíonn lóchrann breá air
Ligeadh sé dhá chuid fáinneáil timpeall an tí seo má tá a leas ar Dhia. Ní eístfear leis anois thar is ariamh. Más maith leis ól a dhéanamh iompraíodh sé é
→
cliar
Is fada atá an chliar bhradach seo a bhaint asam. Ní mé an bhfaighinn buidéal ar bith le caitheamh uirthi? Ba mhór an leas dhom dhá mbeadh sí dhíom — is fada an t-achar atá an piachán nó an srannán seo ionam, agus níl a fhios agam an bhfaighinn buidéal ar bith ón dochtúr a chuirfeadh ar gcúl í.
Bí cuntanósach ina láthair siúd, má tá do leas ar Dhia. Siúd é nach bhfuil an scrupall aige an duine a bhualadh ná a dhonú.
→
baile
Dhá bhfanainn sa mbaile le mo haon, gheobhainn cúig eile, ach ina dhiaidh a fheictear don Éireannach a leas, adeir siad.
→
bannaí 1
Má tá an t-airleacan istigh, agus gan an íocaíocht déanta, leanfar lucht an bhannaí faoi. Siúd iad nach ligfidh a leas i bhfad ar cairde ó bheas an lá thuas.
+
→
bealach
Ní ar bhealach do leasa a chuirfeas an ceann sin thú má ghéilleann tú dhó.
TUILLEADH (18) ▼
Tabhair airde ar sin agus cuirfidh sé ar bhealach do leasa thú! — bealach a bhasctha atá i gceist
'Sé Pádraicín a chuir ar bhealach a leasa é. Dheamhan láimh a bheadh aige go brách ann murach é — thug Pádraicín comhairle a leasa dhó.
Ní raibh sé ar bhealach a leasa ariamh go dtí anois má tá i ndán is go bhfuil sé ag tarraingt go dtí iad sin! — a mhalrait atá i gceist; i mbealach a bhasctha a cuirfear san áit sin nó sa teach sin é.
Ní hé bealach do leasa atá leat — ní bárúintí do leasa atá fút; níl sé in áirid duit do leas a dhéanamh agus a bheith ar an gceird a bhfuil tú.
Ní hé bealach do leasa atá leat, ná le aon duine eile a ghéillfeas do na bacaigh sin.
Dhá mbeadh bealach do leasa leat, ní thaobhófá an teach sin, beag ná mór.
Ní raibh bealach a leasa leis an gceann céanna ariamh fhéin, ní áirím é a bheith amhlaidh anois.
Is beag an airde a bhéarfas sé sin ar aon duine atá ar mhaithe leis ná a chuirfeadh ar bhealach a leasa é.
Ní dhéanfaidh sé sin bealach a leasa ar chomhairle aon dhuine.
Is beag an baol air bealach a leasa a dhéanamh, pé brí céard a dhéanfas sé le bealach a aimhleasa — 'sé is dóigh dhó a aimhleas a dhéanamh ach níl baol ar bith fhéin go ndéanfaidh sé a leas.
Go gcuire Dia ar bhealach do leasa thú, pé brí céard a dhéanfas tú! — go dtuga Dia dhuit do leas a dhéanamh pé ar bith céard a dhéanfas tú (nuair a bheadh duine idir dhá chomhairle faoi rud áirid eicínt a dhéanamh, agus gan a fhios aige a mb'fhearr dó é a dhéanamh nó gan a dhéanamh; nó nuair a bheadh roghain aa dá dhíogha ag duine)
Ní minic leis bealach a leasa a dhéanamh, ní dhá roinnt leis é! — ní minic leis a leas a dhéanamh.
Níl géilliúint ar bith aige sin don té a chuirfeadh ar bhealach a leasa é.
Ní ar bhealach do leasa ach ar bhealach t'aimhleasa a chuirfeas mac Th. Ph. thú má éisteann tú lena chomhráití.
Más é bealach do leasa atá fút, fanóidh tú uathub sin.
Ní hé bealach a leasa atá ag cur síos leis an scabhaitéara sin chor ar bith — níl imní ar bith air faoina leas a dhéanamh.
Bhí a fhios agam go maith nach é bealach a leasa a bhí leis agus a dhul siar ansin an chéad lá ariamh.
Má tá do leas ar Dhia, is maith fada amach as a bhealach siúd a fhanfas tú, agus chuile dhuine eile leat.
→
beart
Is fiú greim a choinneáil ar an bpínn fhéin, arae is beag an rud a dhéananns leas. Ar chuala tú ariamh é: tiomsaíonn brobh beart agus líontar sac le póiríní.
Dhá laghad an craobhmhúirín sin fhéin, déanfaidh sé leas don chur. Nach bhfuil an bharrann dóite ar fad ag an triomach.
Ná tarraing aon chuaifeach de dhorna ormsa má tá do leas ar Dhia. Sin é a bhfuil ina thimpeall anois.
→
bocht 1
'Sé leas an duine bhoicht fanacht ón dlí, ar chuala tú ariamh é: i ngan fhios don dlí is cóir a bheith ann.
+
Ní fhéadfadh an ceann céanna a leas a dhéanamh — imithe mar atá sé ina bhoideoide. Is mór a feicthears (feictear) don díomhaointeas, adeir siad.
TUILLEADH (1) ▼
Is maith an faisean atá tú a thabhairt faoi deara dhuit fhéin ag imeacht in do bhoideoide soir faoin mbaile sin thoir. Ní hé barúil a leasa atá faoi dhuine ar bith atá ar do cheird.
→
boscaed
Dhá mbeadh boscaed agam, ba mhór an leas é le na fataí a líonadh i gcléibh an chapaill leis.
→
bratainn
Ní fhaca sé aon lá dhá leas ariamh ó thosaigh sé ag dul in éindí leis an mbratainn sin, hé brí (pé ar bith) céard a bhain dó chor ar bith.
→
aiféala
Ina dhiaidh feictear don Éireannach a leas. Dhá mbeadh breith ar m'aiféala agam anois, ní ionsóinn siar faoi Chonamara beag ná mór — ní rachainn go Conamara chor ar bith dhá mbeadh a fhios agam gur mar a bhí a bhí
→
buille
Fan ó na buillí, má tá do leas ar Dhia — má tá an t-ádh ort, fan as achrann; coinnigh ó na buillí, ar uain nó ar éigean
+
→
aimhleas
Ní hé a leas, ach a aimhleas a rinne sé.
TUILLEADH (8) ▼
Mura ndéana tú do leas, ná déan t-aimhleas.
Nuair a shíl sé a leas a dhéanamh, 'sí a aimhleas a rinne sé ina leaba sin.
Is beag de do leas agus is mór de t'aimhleas a dhéanfas tú, mura bhfuil ag Dia.
Ná déan t'aimhleas; déan an rud is gaire do do leas.
Is mó an fonn atá air, a aimhleas a dhéanamh ná a leas.
Más é mo leas nó m'aimhleas anois é, déanfaidh mé é.
Is fusa do dhuine a aimhleas ná leas a dhéanamh (a bharraíocht)
Nuair nach mbíonn a fhios ag duine céard é a leas, is deacair dhó fios a bheith aige céard é a aimhleas.