→
abair
má (50+)
→
athfhéar
Shílfeá go bhfuil athfhéar anseo istigh agat. Diabhal mé má mhaireann dó sin, gur gearr go bhféada tú a spealadh!
Ní mhillfidh tú tada má shiúlann tú soir an ceannfhearainn. Tá réiteach fada fairsing agat ann.
+
→
faiteach
Airíonn an giorria sin nach bhfuil aon chú agamsa. Deirimse leat dhá mbeadh go mbeadh sé faiteach thairis sin. Agus deir tú liom go raibh sé amuigh i nGarraí na hIothlann. Sách gar do na tithe a mhaisce. Gabhfaidh scaoll ansin gan mórán achair muis má mhairimse.
TUILLEADH (1) ▼
Tá na caoirigh sin thuas an-fhaiteach má airíonn siad an madadh in éindí leat
+
→
faitíos
Tá faitíos a bhriseadh air má théann sé ag obair chomh moch sin
TUILLEADH (5) ▼
Má théann faitíos air — agus is furasta sin a chur air — ní labhródh sé níos mó
Má tá an phian ag cothú air fós, tá faitíos orm dó — is faitíos liom nach ndéanfaidh sé aon mhaith; go mbásóidh sé
Is mór m'fhaitíos go n-aimhseoidh sé thú má chasann tú leis
Má thugann tú an tabhairt ort fhéin, agus an snáth feamainne a éirí leat, scoilt go maith í faitíos na heirimisce. Tá fir istigh ar an mbaile seo agus ghabhfaidís síos in do dhiaidh ann, agus dheamhan a dhath carghais a bheadh orthu a tógáil ort. Shéanfaidís go raibh sí scoilte chor ar bith
Téirigh ag an dochtúr leis an taobh sin agat faitíos na timpiste. Deir tú go bhfuil an phian ag smearadh amach. Sin dea-chosúlacht. Deir siad má smearann an phian gur comhartha é nach bhfuil aon easna briste. Ach ní bheadh a fhios agat. Is fhearr a dhul roimhe in am
+
→
faoisc
Má thugann tú aon fhata don bhó sin, tabhair faoisceadh beag orthu. Ní ghabhfadh fataí fuara go maith di anois
TUILLEADH (2) ▼
Tá siad sách faoiscthe má tá an cúr bán orthu. Caith aníos iad
Séard atá agat a dhéanamh an t-iasc sin a chaitheamh síos i gcúr na bhfataí agus bainfidh sin an goirteamas uileag as. Níl ag an iasc sin ach faoisceadh beag. Ólfaidh sibh an abhainn má bhruitheann sibh ar a aghaidh féin é
+
Má bhíonn earasbarr slat agat théis an tuí a chur d'fheilfeadh glaicín domsa.
TUILLEADH (3) ▼
Níl earasbarr ar bith aige ormsa. Má tá an oiread talúna chor ar bith aige liom
Cén mhaith breáichte mura bhfuil rud eicínt ina haice? Dheamhan a dhath! Ní farasbarr breáichte a chuireas barr ar an bpota. Bíodh sí go breá nó ná bíodh, ach má tá sí ina gnaitheach maith agus an téagar a bheith sa sparán aici, déanfaidh sí cúis
Farasbarr cantail a chuirfeas sé air má chloiseann sé é sin
Sin feadhnach atá ag dul chuig an damhsa atá ag an sagart. Ar chuala tú céard adúirt S. an Gh. faoi? 'Is groí an saol é! Is groí muis,' adeir sé. 'Cuimhnímse fhéin — agus ní hé an fhad sin ar an saol mé — go mbíodh sagairt ag sciolladh agus ag scóladh den altóir ar dhuine ar bith a ghabhfadh amach ag damhsa de shiúl oíche. Anois tá siad dhá bhfuagairt ón altóir, agus ag maíochtáil leo a dhul ann, agus mura dté, dar fia is cam a bhreathnós siad orthu lá arna mhárach má chastar leo i mbóthar ná i mbealach iad! Is groí an saol e! Is groí sin!'
+
→
fearacht
M'anam nach é fearacht cheana é, má bheirimse ort ann aríst, nach ngabhfaidh sé chomh saor leat agus a chuaigh sé an uair dheiridh — lig mé uaim réidh go leor thú an uair cheana, ach ní hamhlaidh a bheas sé aríst
TUILLEADH (3) ▼
Dar sliabh, ní hé fearacht an lá faoi dheireadh é, má thosaíonn tú ormsa aríst, go mbeidh scéal agat air. Ara nach thú an nathaíodóir againn! Ag ceapadh go n-éistfeadh duine ar bith leat!
Má tá tusa fuar, sin é a fhearacht agamsa freisin é. Tá mé fhéin seacáilte
Chuala mé go raibh sé leis an gcailín aimsire a dhíbirt ach a bhfaigheadh na gasúir scoile scíth. A fhearacht siúd, ba bheag a theastaigh sí uaidh ó thús deireadh go tosaigh murach a chuid ealaíne. Nach raibh a ndóthain acu fhéin ann, má bhí fonn oibre orthu
→
fearadh
M'anam muise má tá sí sin sa mbaile gur fearadh don phobal í (cuirfidh sí maith ar an bparóiste). Diabhal bréag nach ea. Fágfaidh sí cupla toirtín eile ina diaidh shula n-imí sí. D'éireodh di!
+
→
fear
Má fhaigheann sé céad punt anois beidh sé ag fearadh air aríst go ceann fada, théis nach bhfuil obair ar bith aige — beidh sé ag dul chun sochair dó
TUILLEADH (2) ▼
Má fhaigheann siad an uachta sin fearfaidh sí orthu fhéin agus ar chlann a gclainne. Is diabhlaí go héag an slám é! Chúig mhíle punt
Má phósann tú ní aireoidh tú go mbeidh na gasúir — má gheallann Dia dhuit iad — ag fearadh ort. Gheobhaidh tú do chuid leathchorónachaí, agus ní bhíonn achar ar bith orthu go mbíonn siad inchúntach. Ní aireoidh tú go mbeidh siad in ann cuid den obair a bhaint dhíot
Má chothaíonn sé fearthainneach mar seo, ní thriomóidh aon fhód móna ná aon tsop féir. Dhá dtugadh sé seachtain fhéin uaidh, ní bheadh aon chailleadh air
→
fearúint
Fan istigh fhad is bheas sé ag fearúint mar sin. Beidh tú caillte má thugann tú an bóthar ort fhéin anois
+
→
feasach
Má tháinig sé an bealach seo ní feasach mise é — níl a fhios agamsa é
TUILLEADH (1) ▼
B'fhéidir go bhfuil sin amhlaidh, ach ní feasach mé air má tá — níl a fhios agamsa é
→
feiste
Ní ansin a théim ag an aifreann dubh ná dath. Rug sé orm maidin Domhnaigh amháin ag teacht deireanach agus thug sé aghaidh mar a thabharfá ar mhadadh orm. Tabhair glafairt air a dhuine chóir! 'Dheamhan mé,' arsa mise liom péin, 'má scagaim mé fhéin uait an babhta seo nach go luath a fheicfeas tú aríst mé!' Agus ní fhaca. Ní raibh mé ina fheiste ná ina fhínne ó shin. Téim suas go dtí an fear nach mbíonn doicheall aige roimh aon duine
M'anam gur cinniúint uirthi siúd é má ligeann sí tada leat. Níl a fhios agam cé leis a ndeachaigh sí chor ar bith. 'Sí an feithideach is tútaí í a rug ar scilling ariamh
+
→
feáin
Ní raibh fí ná feáin air mura dtéadh sé ar an bportach ag tógáil mhóna ar maidin. Diabhal aithne air nach tirim a bhí sí! 'Dhá mba triomach go Nollaig é anois,' adeirimse, 'dheamhan fód den tsraith siúd a bheadh le dhul i gcruach.' Síleann sé má theagann ana mar sin go dtriomódh sí ar an bpointe. Tá sí réidh leis go hathbhliain muise
TUILLEADH (1) ▼
"Má chliseann bun feáin agus tóin Mhac Dabhach" — an drioball (fc. dorchaigh)
+
→
fiar
Tá an-fhiar ó thuaidh le tabhairt don bhóthar ag an ngleann. Gabhfaidh sé isteach cúig nó sé de throithe ar chuid T. Mh. Nach é a bheas goilliúnach má chailleann sé mórán talúna. Ach céard atá ann ach leac?
TUILLEADH (2) ▼
Má tá tú le portach nua a oscailt ansiúd i mbliana, tabhair fiar siar dhó i gcruth is go mbeidh ceann le fána ag an uisce
M'anam má bhí sé ar meisce gur shiúil sé abhaile aréir gan fiar ar bith
+
→
fios
Má bhí fios aige go raibh siad le teacht nach beag a lua a bheadh aige caintiú air
TUILLEADH (4) ▼
'Sé an chaoi é: ná bíodh a fhios ag do láimh chlí céard atá do láimh dheas a dhéanamh, nó má bhíonn a fhios, is gearr go mbeidh a fhios ag an saol é
Má dheireann tú sin leis beidh a fhios agat é — beidh scéal agat air; gheobhaidh tú garbh é
Má chuireann tú aon araoid air sin beidh a fhios agat é. Tabharfaidh sé siúd faoi na foraí dhuit é
Tá sé le fios a thabhairt domsa (le fios a fhágáil agamsa) anseo ag an teach, má bhíonn aon cheann sa siopa amárach
+
→
fliuch 2
Tá gob sách fliuch air, má tháinig sé in aghaidh na báistí sin
TUILLEADH (2) ▼
Bhí mé ar an bportach inniu agus má bhí fhéin is fuar fliuch an áit sin
Seachain an leagfá méirín fhliuch air. Má leagann, sin é a bhuac. Gabhfaidh sé go dtí na póilíos ar an bpointe le summonsachaí a tharraingt
Bhí mé uair ag fanacht le fear fobhairne a chuirfeadh an churach siar a chúnamh dhom, ach diabhal duine a bhí ag teacht. 'Buailfidh mé fhéin faoi,' adeirimse faoi dheireadh agus faoi dhó. 'Rinne mé cheana é gan fear fobhairne ar bith.' Ach m'anam má rinne nárbh é an lá sin é. Dhá mbeadh breith ar m'aiféala agamsa agus mé leath cuain choinneoinn stuaim ar an bhfoighid, agus ní chorróinn as an áit a raibh mé. Bhí farraige ghártha ann agus an sruth i m'aghaidh
+
→
focal
Ní fhéadfadh sé gan an rud a mbeadh an urchóid ann a rá. Tuilleadh diabhail aige má fuair sé droimeáil. 'Sé a theastaigh uaidh. Beidh a fhios aige aríst nach mbriseann focal maith fiacla
TUILLEADH (1) ▼
Ná hinis do scéal d'aon duine. Má insíonn gabhfaidh cor an fhocail air. Nach air sin atá daoine ag faire. Beannacht Dé dhuit! Féacha a gcloiseann tú de luaidreáin chuile lá