Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: saill

→ fíóg

Níl aon cheo saille air ach an oiread le fíóig. Tá sé imithe ar an uisce bruite ar fad

→ carn

Dheamhan iontas ar bith é sin a bheith carnaithe suas agus chomh ramhar rite is atá sé. Ar ndóigh níl puth dhá anáil aige le saill.

→ ceal 1

Baol ormsa a bheith in ann an chnáimh sin a chrinneadh, cheal fiacla. Mo dhóthain mhór a thugann sé le déanamh dhom aon cheart a bhaint den tsaill fhéin.

→ ceasúil

Beidh feoil an-cheasúil air sin, arae tá go leor saille air. Ní thaitneodh sé liom le marú, ach bíodh do chomhairle fhéin agat.

→ corcán

Bhí sé sin scaitheamh chomh caite leis an bhfíóig, ach tá sé in aon chorcán amháin anois, séidte suas le saill.

→ cráisiléad

Is dhó is fusa a bheith ina chráisiléad: is maith í a ghreim agus a dheoch. Dhá gcaitheadh sé seachtain sa gCaladh Mór, ag cur aníos fheamainne ar a dhroim, deirimse leatsa go mb'fhurasta cur chuige. Sin é a bhainfeadh cuid den tsaill dhó.

→ béiceadán

Tá sé ina bhéiceadán lena bhfuil de shaill air.

→ brúidiúlach

Tá sé brúidiúlach le neart saille.

→ failm

D'ól mé cupla failm den bhláthach úr sin ar ball, ach má d'ól féin, 'sé an chaoi a bhfuil sí ag borradh liom agus ag séideadh tairt orm. Ní bhainfeadh an saol an goirteamas as na ronnachaí saillte sin, ná diabhal baint

+

→ feoil

Ba cheart go mbeadh broiceoil go maith. Bíonn go leor saille ar an mbroc

TUILLEADH (2) ▼

Ní raibh saill ar bith sa mairteoil sin. Ba feoil dhubh í as éadan.

Nach é atá éisealach nach n-íosfadh ach feoil dhubh. Ba mhaith leis a fáil, dubh ná bán roimhe seo. M'anam muise go n-íosfadh daoine eile í, idir gheir agus shaill agus eile

→ fiacha

Ní saill gan fiacha é (fc. saill)

→ féitheach

Ní fhéadfadh S. gan spreacadh a bheith ann. Níl a dhath saille air, agus tá sé an-fhéitheach, an tsuite ina chéile

→ tairteoil

Streachaill leat an méid tairteola (feoil dhubh) atá uirthi agus fág an tsaill ansin. Tá solamar maith ar an gcnáimh sin fós. In aice an chnáimh a bhíos an chuid is milse den fheoil, adeir siad

→ fonsa

Fonsaí saille iad sin atá air. D'éireodh dhó. Is maith é a ghreim sin. Ní fataí agus scadán caoch a bhíos aige fearacht cuid eile de na daoine

→ dlaoithigh

An bhfuil a fhios agat cén chaoi ar chaith mé an lá: ag dul ag dlaoithiú sailí le aghaidh ciseáin. Tá rud beag seifte aici féin, agus dheamhan a dhath de chiseán aici a d'iompródh Gaillimh aon tSatharn beo é. Deir siad go bhfuil ciseáin dhá ndíol i nGaillimh, ach mo chreach mhaidne, ní saill gan fiacha iad sin

→ drabhlás

Bhí siad ar meath tá mí ó shin agus mharaigh siad glac fhaoitíní. Bhain muid astu agus shaill muid iad. Shíl muid go mbeadh iasc againn go Nollaig. Ach mo chreach mhaidne. Ní raibh drabhlás ar bith iontu. Ní mó ná cheithre cinn a riarfadh an comhluadar — slán a bheas siad — sa turn. D'ith muid an ceann deiridh acu arú inné. Tá muid réidh le goirteamas aríst i mbliana, mar ní shroichfidh aon duine amach ann (ar an bhfarraige)

→ drad

Caithfidh mé drad a chur isteach, agus ní saill gan fiacha é sin

+

→ díle 1

Ná ceannaigh aon ghreim den fheoil sin a thug tú leat an lá faoi dheireadh. Tá sí saillte ón Díle

TUILLEADH (1) ▼

"Troscadh a rinne mé Dé hAoine; Bhí fuílleach éisc agam i mo dhiaidh ar clár —; Go mba seaniasc lofa é a bhí saillte ón Díle; Agus é faoi shaltpetie ó bhun go barr" (As amhrán: Seán Ó Maonaigh)

→ téigh i

Is mór atá tú ag dul i saill le gairid (nó chun saille)

saill (22)