Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: saill

→ fíóg

Níl aon-cheo saille air ach an oiread le fíóig. Tá sé imithe ar an uisce bruite ar fad

→ carn

Dheamhan iongantas a' bith é sin a bheith cárnuighthe suas, a's chomh reamhar righte a's atá sé. (D)ar ndóigh níl puth dhá anáil aige, le saill.

→ ceal 1

Baoghal ormsa a bheith indon a' chnáimh sin a chrinneadh, cheal fiacla. Mo dhóthain mhór a thugann sé le deanamh dhom aon-cheart a bhaint de'n tsaill fhéin.

→ ceasúil

Beidh feoil an-cheasamhail ar sin, arae tá go leor saille air. Ní thaithneochadh sé liom le marbhú, ach bíodh do chomhairle fhéin aghad.

→ corcán

Bhí sé sin scathamh chomh caithte leis a' bhfítheoig, ach tá sé in aon-chorcán amháin anois, séidthe suas le saill.

→ cráisiléad

Is dhó is fusa a bheith in a chráisiléad: is maith í a ghreim a's a dheoch. Dhá gcaithead sé seachtmhain sa gCaladh Mór, a' cur aníos fheamuinne ar a dhruim, deirimse leatsa go mb'fhurasta cuir chuige. Sin é 'bhainfeadh cuid de'n tsaill dhó.

→ béiceadán

Tá sé in a bhéiceadán le na bhfuil de shaill air.

→ brúidiúlach

Tá sé brúideamhlach le neart saille.

→ failm

D'ól mé cupla failm den bhláthach úr sin ar ball, ach má d'ól féin sén chaoi a bhfuil sí ag borradh liom, agus ag séideadh tairt orm. Ní bhainfeadh an saol an goirteamas as na runnachaí saillte sin, ná diabhal baint

+

→ feoil

Ba cheart go mbeadh broicfheóil go maith. Bíonn go leór saill' ar an mbroc

TUILLEADH (2) ▼

Ní raibh saill ar bith san mairtfheoil sin. Ba feóil dhubh í as éadan.

Nach hé atá éiseallach nach n-íosfadh ach feóil dhubh. Ba mhaith leis a fáil, dubh ná bán, roimhe seo. M'anam muise go n-íosfadh daoine eile í, idir gheir agus shaill agus eile

→ fiacha

Ní saill gan fiacha é (fc. saill)

→ féitheach

Ní fhéadfadh S. gan spreacadh a bheith ann. Níl a dhath saille air, agus tá sé an-fhéitheach, an tsuite in a chéile

→ tairteoil

Strachaill leat an méid tairtfheola (feoil dhubh) atá uirre, agus fág an tsaill annsin. Tá solamar maith ar an gcnáimh sin fós. In aice an chnáimh a bhíos an chuid is milse den fheóil, adeir siad

→ fonsa

Fonnsaí saille iad sin atá air. D'eireódh dhó. Is maith é a ghreim sin. Ní fataí agus "scadán caoch" a bhíos aige fearacht cuid eile de na daoine

→ dlaoithigh

'Bhfuil a fhios agad cé'n chaoi ar chaith mé an lá: ag dul ag dlaoithiú sailighe l'aghaidh ciseáin. Tá rud beag seifte aice féin, agus dheamhan a dhath de chiseán aice a d'iomchróchadh Gaillimh aon-tSatharn beo é. Deir siad go bhfuil ciseáin dhá ndíol i nGaillimh, ach mo chreach mhaidne, ní saill gan fiacha iad sin

→ drabhlás

Bhí siad ar meath tá mí ó shoin agus mharbhuigh siad glac fhaidhtíní. Bhain muid asta agus shaill muid iad. Shíl muid go mbeadh iasc againn go Nodlaig. Ach mo chreach mhaidne. Ní raibh drabhlás ar bith ionnta. Ní mó ná cheithre cinn a riarfadh an comhluadar — slán a bhéas siad — ins an "turn". D'ith muid an ceann deire aca arbhú indé. Tá muid réidh le goirteamas aríst imbliana, mar ní shroichfidh aonduine amach ann (ar an bhfairrge)

→ drad

Caithfidh mé drad a chur isteach, agus ní saill gan fiacha é sin

→ droch-

Ní fhéadfaidh tú a thabhairt ar an iasc ach droch-shailleadh. Níl do dhóthain salainn agad

+

→ díle 1

Ná ceannuigh aon-ghreim de'n fheoil sin a thug tú leat an lá faoi dheire. Tá sí saillte ó'n Díle

TUILLEADH (1) ▼

"Troscadh a rinne mé Dé h-Aoine; Bhí fuighleach éisc agham 'mo dhiaidh ar clár —; Go mbadh sean-iasc lobhtha é a bhí saillte ó'n Díle; Agus é faoi shaltpetie ó bhun go barr" (As amhrán: "Seán Ó Maonaigh")

→ téigh i

Is mór atá tú ag dul i saill le goirid (nó 'un saille)

saill (23)