→
duine
sean (100+)
+
→
abair
Ní hé sin atá mé a rá chor ar bith
TUILLEADH (40) ▼
Ní miste an méid sin a rá ar chaoi ar bith
Dúirt tú bréag má dúirt é sin
Ón lá ar phós mé an bhean sin, ní raibh easpa punt ná scilling orm, ní as ucht mise a bheith dhá rá é
Is minic gurb é fear an réitigh a íocas an téiléireacht, agus an té a tharraingíos uileag é, nach dtuilleann sé milleán ó aon duine. Sin é é: níor dhúirt mise tada, adeir an té a chuir an baile ag troid
Dúirt sé nach gcaithfeadh sé aon triomach an samhradh seo. 'Sé adúirt agus ní hé Dia. Mar is toil le Dia a bheas sé sin
Ná habair rud mar sin ar chraiceann do chluas
Céard atá tú a rá? Go dtabharfainnse an capall sin ar chúig phunt fhichead!
Anois adúirt tú é! Sin é a bhí a dhéanamh leis. Gan é a ligint sa mbóithrín chor ar bith
Abair más ag dul Gaillimh atá sé, gur fada go mbeidh sé ann ar an righníocht sin!
M'anam go bhféadfá a rá gur beag an néal atá air sin
Dar mo choinsias, d'fhéadfá a rá nach bhfuil sé sin ag ligean aon bhuille marbh ina chuid oibre
D'fhéadfá a rá gur maith te drochmhúinte an cuimleacháinín é sin, má théann araoid ar bith air
D'fhéadfá sin a rá! Is fadó nach bhfaca tú cur chomh buailte an tráth seo bhliain
D'fhéadfá a rá i nDomhnach! Is iomaí a leithide eile a bhuailfeadh amach ar cuairt agus a d'fhágfadh an obair sin faoina bhean.
Abair nár bhac fear le cur ar bith, ach tosaí ag baint mhóna sa Márta, agus tosaí ag cur potaí nuair a thiocfadh séasúr na gliomadóireachta, meas tú nach mó a bheadh dhá bharr aige, ná a bheith dhá mheath féin ag tochailt idir dhá chloich sna breaclachaí sin amach — cuir i gcás
Abair gur cheannaigh tusa leota feola agus go dtáinig tú aniar abhaile agus gur chaith tú trí nó ceathair de laethantaí dhá slamairt, nár shomhaoiní dhuit é sin, ná sceimhil a chur ar do bholg ansin thiar le piontaí pórtair
Céard adéarfá leis sin — céard é do mheas faoin obair sin, faoin mbarúil sin, faoin saothar atá déanta srl.
Tá sé réidh agam anois. Céard adéarfá faoi sin? An gceapfá go bhfuil sé maith go leor?
Rug sé i ngreim chúl cinn ar Mh. Mh. agus thug sé Bóthar na Muice Báine amach dó. Anois céard adeir tú le Gaillimh. Is beag a cheapfadh go mbeadh an méid sin guis ann chor ar bith!
Deir tú liom ar chinn sé dubh is dubh orm aon feaig a fháil istigh ar shlata an bhaile sin inniu! Tá mé scrúdta!
Deir tú leis an gcuain a cailleadh, adeir sí. Shílfeá nach ligfeadh an náire dhi é sin a rá, lá is gur lig sí chun báis le amhgar í
Deir tú leis a bhí ar an bportach inniu roimh lá. A Dhia dhá tharrtháil muis! Is cor sa saol é sin
Is mór adéarfá le gasúr nach mbeadh aon chiall aige, ach bodach mar é sin! — chuirfeadh sé iontas ort, go ndéanfadh gasúr gan aon chiall féin é, ní áirím bodach mar é sin
Déarfainn go raibh diomdha ag teacht air an uair sin nach ndeachaigh sé féin ann freisin
Déarfainn gur bocht an chaoi dhá leithide a bheith teáltaithe istigh sa teach sin chuile ré solais agus iad sin ag magadh faoi
Déarfainn gur suarach an éadáil do dhuine ar bith a bheith i dtuilleamaí déirce bheag den tsórt sin
Déarfainn gur dona na gnaithí atá air a bheith ag imeacht ar a shláinte go fánach mar sin, agus a fhusacht dó a dhul go Sasana, agus saothrú maith ann
Dhá mba é an Seoigheach a bheadh ag caint déarfainn fear maith leis, ach an scráibíneach sin — déarfainn go mba fear maith é
Ní abróinn nach raibh baint eicínt aige leis, ach níl a fhios agam thairis sin faoi
Sin é, adeir siad. Ach cá bhfios dúinne é. Diúltaímid dhó
Sin é adeir siad ar aon chor. Ach níl aird le tabhairt ar leath na luaidreáin
Deirimse leatsa go raibh smideannaí beaga aige théis an méid sin
Tá sé sin go holc, deirimse leat
Tá sé sin ceanúil air fhéin deirimse leat
Deirimse go dtug P. Mh. Uí Fh. éitheach má chaith sé an chaint sin
Deirimse nach bhfuil sa méid sin ach starróig de bhréag.
Má deir tusa gur sine é ná S., deirimse féin nach sine. Is sine S.
Ní raibh sé sásta an mhuic a chur an t-airgead sin, déarfá
Is beag eile, mar adéarfá, a theastódh uaidh anois, ach dhá laghad sin féin, níl aon fháil agam air
Cé mhéad stuca sa ngarraí sin thoir mar adéarfá — an gceapann tú; nó more or less
+
→
abair le
Tá na dasachaí sin ag teacht suas mar adéarfá leo é
TUILLEADH (2) ▼
Bhí sé ag obair inné mar adéarfá leis é, ach ina leaba sin, dheamhan buille ar bith inniu
Bhí an gamhainín sin an-truaillithe fadó i mbliana, ach ó chuir sé ar athrú cimín é, tá sé ag teacht aige féin mar adéarfá leis é
+
Deir siad nach raibh aon bhean a chuir aghaidh le aer ariamh ba bhreátha na í, agus ina dhiaidh sin féin, thiocfadh a caoldroim thríd chró snáthaide
TUILLEADH (2) ▼
Sa gcaoldroim a airím é. Ní bheadh gair agam mé féin a lúbadh mar sin anois chor ar bith nach mbéarfadh an phian orm isteach faoin gcroí. Deir siad sin gur arraing é, ach measaim nach ea
Níl neart agam cor ar bith a bhaint asam féin nach dteagann pian chráite isteach faoi mo chaoldroim. Brath mhór atá agam a dhul chuig an dochtúr léithe, ach dheamhan is móide meabhair a bhainfeadh sé sin aisti ach an oiread liom féin. Is minic nach mbaineann
+
→
céadéaga
Ní bhfaighidh sé sin aon bhás choíchin. Beidh sé ag dul sna céadéaga mar sin, agus ualaí ag teacht air, agus é ag díriú aniar aríst ag caitheamh gail den tseandúda. Nach bhfuil sé ag saothrú báis ó rugadh mé, agus dheamhan bás ná bascadh fós air
TUILLEADH (6) ▼
Bhíodh an-chaint ar dhaoine a dhul sna céadéaga fadó, ach ní chloisfeá caint ar bith anois air. 'Sé an chaoi a raibh siad an uair sin, ar an dá luath is a bhfeicfidís ualach ar bith ag teacht orthu, chuirfí na hordógaí orthu ar an bpointe. Ba é a scil ann é, ba é sin
Ar ndóigh más fíor do na seandaoine, ghnídís uachtaí fadó sna céadéaga. Is beag na céadéaga atá ann anois, ach thú fuadaithe ag an séipéal chomh luath agus a aireofar an anáil imithe asat. Ní fhéadfaidís gan rud eicínt a theacht orthu an uair sin. Nach gcoinnídís seachtain dhá dtórramh iad
Chuaigh chuile dhuine den chine sin sna céadéaga le aois. An bhfeiceann tú an deirfiúr eile atá aici. Tá sí deich mbliana fichead ag tarraingt an phinsean agus is maith an mhaise dhi fós é
Chuaigh sé sin, nuair a bhí sé ina pháiste bheag, sna céadéaga le convaidhlsiuns (convulsions). Ba mhinic nach raibh a fhios a imeacht nó a theacht dó. Chuir mé trí thuras air ag tobar Cholm Cille dhá dtugadh Dia biseach dó. Thug, míle buíochas leis féin. Shrian sé as théis liostachais fhada. Sílim dheamhan aird ar na turais aige ina dhiaidh sin, ainneoin go mbíonn muid ag stróiceadh leis ag iarraidh air a gcur dó (dhe)
Chuaigh sí sin sna céadéaga leis an bhfiabhras. Bhí déanta lena bás ag dochtúirí agus ag chuile dhuine. Ach is cosúil nach raibh an t-imeacht uirthi ina dhiaidh sin. 'Sí atá luath láidir inniu théis a clann a bheith tógtha aici
Tá an scanrachán seo thoir ag dul sna céadéaga le obair. Nach dona na gnaithí atá air a bheith dhá chur fhéin thar a fhulaing mar sin. Sínfidh na clochair siúd leis, feicfidh tú féin air. Níl rud ar bith in ann fear a shníomh ach ag briseadh cloch.
+
Thug sé amach é agus gan é baileach dearg aige. Ní raibh sé ach cródhearg (dath na fola mórán) agus thosaigh sé ar an bpointe ag múnlú an chrú. Ar ndóigh ní fhéadfadh an crú sin gan a bheith fabhtach, ach ba chuma sa tubaiste leis siúd ó bhí furú air cén chaoi a raibh sé ach comharthaíocht an chrú a bheith air chor ar bith
TUILLEADH (1) ▼
Cuir an píosa páipéar sin sa tine, agus bíodh sé dubhdhearg agus cródhearg shula dtuga tú dhom é … Le aghaidh mo phíopa! Deile!
+
→
dá
Níor mór don bhréim sin dhá uisce a bheith faoi: uisce anois agus uisce aríst — an t-uisce a bhaint uaidh nuair a bheadh sé faoiscthe agus uisce eile a chur faoi
TUILLEADH (19) ▼
Tá an-fhiuchadh aige sin. Ní mór dhá fhiuchadh a bhaint as — a fhiuchadh faoi dhó
Tá dhá iontú ag an gcarraigín sin — nuair a bheadh sé ar tuar, chaithfí a iontú faoi dhó le go mbeadh sé sách tirim
Tá dhá ligean amach ar an bhféar sin — ní mór a ligean amach faoi dhó
Dhá ghlas caorach atá sa gculaith sin (fc. glas)
Bíonn dhá shuaitheadh ar an moirtéal sin
Deir siad go bhfuil an dá leathpharóiste sin le cur ina chéile agus paróiste nua le déanamh astu
Cheap mé an dá bhóithrín a thabhairt liom — a dhul síos an bóithrín thiar agus aníos an bóithrín thoir — agus mura bhfaighinn ar an méid sin é, sneachta a chaitheamh ar a lorg
Tá sé ag iarraidh a bheith ag freastal do thalamh agus é leath na gcuarta imithe ag cruinneáil an rud eile sin. Sin é téanam an dá chailleach agus gan aon chailleach ag teacht. Ach 'sé an chaoi a mbeidh sé as a dheireadh, ní bheidh Murchadh ná Mánas aige
Níl Gaeilge ná Béarla ag an dream óg sin an taobh suas anois. 'Sé téanam an dá chailleach é agus gan aon chailleach ag teacht
Ní bheidh aon lá suaimhnis aige lena shaol aríst má phósann sé a hinín sin. Beidh sí rite siar aige i gcónaí idir dhá shíon lena bhánú — chuile fháfall nó chuile dheis dhá bhfaighidh sí, beidh sí go dtí é dhá shladadh
Is beag atá idir dhá scéal aige sin — tá sé luathintinneach, teagann malrait intinne dhó an-éasca; tugann sé áthas ar bhrón, nó an bharúil seo ar an mbarúil siúd go rísciobtha
Tá an dá bhealach leis sin — tá sé cneasta agus cam; tá sé le dhá dhream polaitíochta san am céanna; nó a leithide ba leat uileag é, ach bheadh sé amhlaidh le do dheargnamhaid freisin
Sin é féin, fear an dá chroí — slíomadóir; bhréagfadh sé thú agus d'imreodh sé ort
Is maith an fear é sin ar dhá mhaide rámha déarfá!
Tá a dhá oiread sin anseo
Tá mo dhá théagarsa sa mbean sin — tá an bhean sin mo dhá théagarsa
Níor mhór dhuit a dhá leithead sin
Tá an ceann (rothar) sin agat sciobtha go maith, ach tá sé seo a dhá éascaíocht. Cuirfidh mé geall leat
Níorbh fholáir duit maide a fháil a bheadh a dhá spreacadh sin. Is beag an baol air sin a choinneáil
+
→
daba
Dhéanfadh sé dúchan an tsaoil, ach ní bhíonn cuma curtha ar fhata ar bith ina dhiaidh. Bhí sé dhá lá ar páí agam sa ngarraí sin thiar anuraidh, agus b'éigean dom a bheith ag fuagairt air chuile mhionóid, na dabaí móra righne siúd atá sa gcúl láir a mhionú. Dheamhan an láí fhéin a chuirfeadh sé thríob
TUILLEADH (9) ▼
Buaileadh isteach ar an straois mé le daba de rud eicínt. Sin é an uair ar chroch mé fhéin mo sheolta liom
Má tá sé in ann an daba sin (feoil) a choinneáil leis féin i gcónaí, dheamhan cailleadh air. Amadán a bheadh ann dhá ndéanadh sé aon bhuille maitheasa agus fuíoll na bhfuíoll aige mar atá sé
Déan réiteach leis an im. Nach bhfuil a fhios agat go bhfuil sé ar a ghainne anois. Is gearr a mhairfeas punt má chuireann tú daba mar sin ar chuile stiallóig
Cé a chaith an daba de cháca sin ag an madadh. Nár agraí Dia oraibh a bheith ag caitheamh aráin mar sin ag madraí agus chomh dona is atá an saol
Cheannófá é sin le feaig agus is beag an rud é. Fear ar bith a chaithfeas daba aige sin, beidh sé leis ar sheol na braiche
Tá an sconmhíol atá ar an mbaile sin mar a bheadh madraí ann. Má chaitheann tú daba ag madadh, leanfaidh sé i dtigh diabhail thú. Sin é a fhearacht acu sin é. Tugann M. corrdhaba dhóibh, agus tá sé ina dhia beag acu a mhic ó
Tuilleadh diabhail acu anois. Coinníodh dabaí sách fada leo, ach beidh siad gan daba gan deoladh feasta. Sin é an gléas orthu
Ara tá chuile dhuine siar ansin ag fáil an daba eile sin — an dole — ar feadh na bliana uileag, agus is cuma leo sin sa diabhal, ach gan é sin a bhaint dóibh (díobh). Dhá mbaintí, bheidís réidh le K. gan mórán achair. Dheamhan mórán gnaoi ag cuid mhaith acu cheana féin air, ach tá siad i bhfaitíos faoin dole ina dhiaidh sin
Díogha ceart é sin agus chuile fhear ar a bhaile. Mhair siad sin ariamh ar dhabaí an tiarna sin a bhí i mbéal an dorais acu, agus tá a shliocht orthu: tá béasaí Shasana bealaithe isteach iontu, agus ní scarfaidh siad leo go luath
+
→
dádach
Dar príosta, ní hin dádach. Tá an lábán ann fós. Ba mhór an feall a dhul ag fiachadh air, agus a dtiocfadh d'eochraí uaidh. Tá an-aois aige mar sin féin
TUILLEADH (4) ▼
Ní bhíonn aon mhaith le n-ithe le na seandádachaí sin, má bhíonn méid féin iontu. Bíonn siad rórighin. Bhí sé chomh maith dhuit a dhul in éadan leathar capaill leo
Nach beag an náire atá ar an seandádach sin a bhfuil clann iníon suas ina gcailíní óga aici, a bheith ag imeacht agus rachmall pósta uirthi aríst. Dheamhan maith ag caint
Más ag tnúthán le seandádach mar í sin atá sé, beidh sé as pósadh déarfainn. Ach diabhal mé go n-éireoidh suaróigín eicínt leis as a dheireadh ina dhiaidh sin fhéin
Ná bac lena choinneáil cuibhrithe. Ní choinneodh na Fiannta Éireann cuibhrithe é (asal). Tá seandádach ansin thíos ag mac J.: seanbheas nár tháinig aon eachmairt uirthi le deich mbliana, agus níl neart aige a feiceáil ina dhiaidh sin, nach ngabhfaidh sé ar chaitheamh an chlaí. Gheobhaidh sé cró. Sin é a cheansós é
+
→
daidhce
Siúd í a raibh an daidhce uirthi. Dheamhan corraí dhá cois a dhéanfadh sí, théis gur iarr an mháthair uirthi a dhul amach agus na beithígh a bhleán. Agus chuala mé gurb éard a chuir uirthi é an áit nach ligfidís ag céilí i nD. Ch. í an oíche roimhe sin. Í a ligean chuig céilí go D. Ch. deich míle bealaigh, má tá sé taobh leis
TUILLEADH (6) ▼
Má théann tú di ar an mbealach sin ní chuirfidh tú uirthi ach daidhce, agus beidh muid gan Murchadh gan Mánas ansin. Abair mar seo léithe gur tháinig muid fiche míle bealaigh chuig sochraide agus go bhfuil fiche míle eile le dhul ar ais againn agus go bhfuil bicycle briste orainn. Tosaigh ag dilleoireacht. Maistín maith í. Tá na seacht n-aithne agamsa uirthi, agus sin é an fáth go mb'fhearr dhuitse a dhul chun cainte léithe. Ní móide go n-eiteodh sí thusa faoi dheoch, ach má chaitheann sí ina ceann é, ní thabharfadh sí deoir do Dhia shúlach
Daidhce a bhí uirthi anocht faoi gur fhága C. ansin aréir í … Cé nár chuala tú é sin. I nDomhnach rinne sé malrait mná aréir … í seo thiar. Spéir na gréine Sh. Ch. Tá faitíos orm muise gurb olc an mhalrait aige í: a dhul ó ghiolla na sliogán go dtí giolla na mbairneach mar adeir fear Ch. Ach mo choinsias, is deacair í seo istigh a bhearradh anocht
Ní raibh an ceann céanna ariamh gan an daidhce agus an stodam a bheith air. Is fadó cheana nach raibh sé ar siúl (ag troid). Sin é an suaimhneas is faide a chonaic mé é a dhéanamh ariamh. Ach b'fhurasta a aithinte dom an oíche cheana agus an chaint a bhí air, go mba ghearr uaidh (go dtosaíodh sé ag troid)
Sin é ceird gasúir i gcónaí: daidhce orthu faoina dhul chuig an scoil. Shílfeá i nDomhnach, gur mó an luí atá ag gasúir anois léithe ná fadó. Ar ndóigh, ba mhó a bhuailtí orthu fadó
Is furasta leis sin daidhce a theacht air. Níl ort ach breathnú cam air agus tá sé éirithe ina choileachín agat. Má chuaigh leis muis an oíche faoi dheireadh, castar leis é. Ní túisce a bhí sé ina shuí ná bodach eile nach raibh aon bheann aige air: P. Ch. Sin é an buachaill aige
Is fhearr duit ligean de do chuid daidhce anois agus a dhul a chodladh as réiteach, nó má éirímse agat (chugat), cuimhneoidh tú air. Níl aon oíche san aer nach ar an gceird chéanna a bhíos tú, mura bhfaighe tú cead do chomhairle féin faoi chuile rud. Nach gránna an chaoi do do leithide de stócach a bheith ar an gceird sin feasta choíchin
Is daidhciúil an mhaise dhuit é. Mise i mbannaí dhuit dhá bhfaighteá neart slaite gur maith gasta a d'éireofá as an bhfaisean sin. Chonaic muid do mhacasamhail cheana, agus smachtaíodh iad