fág as
—
+–
Níor mhaith liom Seán a fhágáil as margadh — gan a chur sa gcomhaireamh; gan a thabhairt i gceist
Má fhágann tú M. T. É. as margadh, cé eile atá agat a dhéanfas é?
TUILLEADH (2) ▼
Leis an aimsir bhriste a fhágáil as margadh uileag, diabhal mórán a shaothrófá ann
Ara fág é sin as margadh ar fad. Ní comhluadar do mhuc ná do mhadadh é sin
·
A chuid aeraíl fhéin a d'fhága as a shláinte é
fág as in iontrálacha eile (50+)
Sin é an fiolladóir bradach. Ní fhágfadh sé bonn bán ort dhá ngéilltheá dhó. Is maith leis an rith uachtair a bheith aige i gcónaí i leaba droim díbeartha a chur air as an tír!
+
→
fág ar
Ní fhágfadh sé foithnín gruaige ar mo cheann gan streachailt dhó (dhe) murach gur baineadh as greim é
TUILLEADH (1) ▼
Fágfaidh mé codladh ort mura n-éirí tú as an spochadh —buailfidh mé thú go damáisteach
+
→
fág i
Bean a tháinig as Meiriceá a d'fhága an fiabhras ann
TUILLEADH (1) ▼
Ní fhágfaidh mé éirí in do sheasamh ionat mura n-éirí tú as an ngeabsaireacht sin
+
→
fág
Fág mo bhealach as sin. Níl mo dhíol bealaigh agam le dhul thart.
TUILLEADH (6) ▼
Sin é ansin agat anois é. Ní ligfidh mé laglabhartha as seacht bpunt é. Tóg é nó fág é ar an airgead sin — níl ann ach breith nó fág; féadfaidh tú a cheannacht nó a fhágáil
Nach air a bhí an t-ádh go dtáinig an seanriadaire sin abhaile as Meiriceá chuige. Más bocht a frítheadh é, is saibhir a fágadh é (thit airgead an tseanriadaire air)
Fágfaidh an ragairne réidh thú as a dheireadh — giorróidh sí leat; tabharfaidh sí bás duit
Tá an braon ionat cheana féin, agus gan tú as an gcóta cabhlach fós. Mise i mbannaí! Cá bhfágfá é? Ba dual do do chineál an braon a bheith iontu.
Tá Gaeilge agat! … Tuige nach mbeadh. Cá bhfágfá í. Fear as Ó.
Ar ndóigh má tá sé ag dul ag pósadh, sin é a d'fhágfadh nach bhfuil sé ag imeacht as an áit
+
→
fágtha
Tá an gamhain an-fhágtha ón aonach cheana. Bhí an-ordú air nuair a cheannaigh sé ó Ch. T. U. é, ach d'imigh sé as thar cionn ó shin. Is cosúil nach dtugann sé aon cheo dhó
TUILLEADH (1) ▼
Ní fhaca tú aon duine ariamh ba fágtha a bhí an oíche sin ná mise. Bhí mé amuigh i lár an chriathraigh bháite, an oíche chomh dubh le pic, agus mar bharr ar an dathúlacht an t-ocras ag teannadh liom. Shíl mé nach ndéanfainn eolas choíchin as.
→
fáideog
Ní raibh de sholas againn le theacht amach as ach solas fáideoige. Diabhal a mbeadh de chailleadh uirthi sin fhéin ach nach raibh aon deoir ola mhór againn le cur uirthi. Sin é a d'fhága inár mbambairne muid
→
cíos
Fágfaidh an cíos de dhroim tí é as a dheireadh — ní bheidh sé acmhainneach ar an gcíos a íoc agus cuirfear as seilbh é; bánóidh sé é fhéin ag iarraidh an chíosa a íoc.
→
baile
Diabhal mé go mbeadh pointí gnaíúlachta i mbligeaird baile móir fhéin, ach maidir leis sin, fág as margadh ar fad é.
Dheamhan foscadh ná dídean a bhí agam thuas ar leiceann na sceirde agus buaileadh chuile dheoir ariamh den chraobhmhúr sin orm. Séard a bhí do mo spadhradh ar fad, go raibh sí ag titim mar bheifí dhá dóirteadh as criathar, agus bhí sé ina scalladh gréine síos uaim ag an bhFh. B. Níor fhága M. Ph. an portach, agus bhí sé chomh tirim agus dá mba amach ar leaba chlúmhaigh a d'éireodh sé, agus mise in mo líbín.
+
→
crúbáin
Chaithfeá na crúbáin sin a fhágáil ann, arae tá íochtar an chúil rófhliuch, agus mura bhfágtar neart bealaigh ag an uisce aníos ó chlaise an tsrutha, d'éireodh an fuarlach ar na híochtair as éadan agus bheadh an cur ó mhaith.
TUILLEADH (1) ▼
Níl a fhios agatsa anois, le na hiomrachaí sin a tharraingt amach as a n-íochtar. Fágtar crúbáin ansin, agus ní mó ná mé fhéin atá in ann a dhéanta.
Má thagann cuaifeach as calm, níl léamh ar bith uirthi. Báitheadh bád i gConamara, tá blianta beaga ó shin, agus bhí an lá ar áilleacht. Dream a bhí amuigh ag déanamh aeir agus bhuail cuaifeach iad gan aireachtáil agus d'iontaigh sí an bád droim ar ais. Nár ba lúidire an trócaire ar Dhia, dheamhan ar fágadh sa gcomhaireamh ceann acub ach duine.
+
→
beo 1
Buaileadh an oiread air agus nár fágadh aon iall bheo ann. Shíl chuile dhuine nach dtiocfadh sé as, agus breá go dtáinig ina dhiaidh sin.
TUILLEADH (1) ▼
Ní fhágfaidh mé Críostaí an bhéil bheo agaibh beo mura n-éirí sibh as bhur gcuid míoladóireacht.
→
breá
Tóg é más breá leat, nó fág i do dhiaidh é más breá leat, ach ní ligfidh mise an gamhain laglabhartha as na sé phunt.
→
bruach
Nuair a leagann siad sin na bruachannaí, leagann siad an iomaire as éadan: ní fhágann siad caolóid ar bith ina ndiaidh. Is fusa an ithir a spré mar sin, más fíor dóibh fhéin.
→
aer
Ar an dá luath agus a gcaithfidh sé an chéad deoir as aer, d'fhágfadh sé na seacht sratha ar an iomaire faitíos a bhfliuchfaí é
→
buille
Ná fág an seanfhear as margadh ach an oiread le duine. Tá buille sa mbéim ann fós, dhá aosta dhá bhfuil sé.
→
buinne 1
Chuir sé an ghloine go buinne bruach dhom fhéin in athuair, as sin ní fhágfadh sé go n-ólainn chuile dheoir dhi.
→
aire
Is mór an éisteacht atá agam leat. Mura dtuga tú aire dhuit féin anois agus éirí as, fágfaidh mé lorg mo láimhe ort.
→
anachain
D'éirigh mé as bainbh ar fad mar ní raibh siad ag éirí (ag éireachtáil) liom; níor fhága an anachain ceann ariamh agam — d'éirigh mé as bainbh a thógáil srl.
→
finne
Tá sé as fhéin anocht. Cár fhága sé craobh na finne — bean bhreá; ach níl anseo ach fonóid. Le fonóid adeirtear na rudaí seo anois
→
fogha
Níor tháinig aon fhear ariamh dá hiarraidh sin nach raibh fogha is easpa bainte aici as. Bheadh sé rómhór nó róbheag; bheadh claonfhéachaint ann, nó mant, nó bheadh locht eicínt aici air i gcónaí. Bhí a shliocht uirthi: fágadh ansiúd ar a tóin í gan fear ar bith. Tá sí ina cailleachín anois
→
faobhar
D'íosfadh an seanasal sin an chloch fhaobhair. Níor fhága sé fata ná meaingeal ar an tsráid aréir, agus nuair a chinn an saol air, nár ith sé an tuí as an tsrathair! Tuilleadh diabhail aige muis, dhá mbeirinnse air, gheobhadh sé cláradh!
→
fíriúil
Tá clann fhíriúil aige sin. An bhfaca tú an réiteach a thug siad ar an tsráid siúd? Bhí carracán inti a bhí chomh hard leis an teach seo, agus bhain siad as a lúdrachaí é. Dheamhan an spalla a d'fhága siad ann
→
fuacht
An fhad is bhí sé ar an mbaile seo, dheamhan an teas a rug ar an bhfuacht ariamh aige, ach ó d'fhága sé é, tá sruth is gaoth leis. Ba gheal an lá dhó ar ghliondáil sé leis ar fad as, ba gheal sin
→
fuascail
Fágfaidh mé a fhuascailt sin fútsa anois ós agat atá an rian. Bain thú féin do rogha adhmaid as an gcaint sin anois. Sin í an chaint a chaith sé. Nár lige Dia go gcuirfinnse bréag air
→
fáiméad
Cérb as a dtáinig an fáiméad sin (cloch). Ní éadáil mhaith í sin ar urlár a bhfuil cantalóirí ag tarraingt ann! Ná fág arm ar bith mar sin soláimhsithe acu. Smíochaidís a chéile.
→
dairt
Má bhíonn báirseach de bhean in t'éadan ó mhaidin go faoithin, b'fhearr go mór fada a dhul ag caitheamh dairteachaí leis an ngealaigh ná do shaol a chaitheamh ina bail. Tá caitheamh agus cáineadh ar an té a imeos uaithi. Bíonn sagairt ag cur dóibh agus mar sin, ach ní ag aon duine atá a fhios é ach ag an té atá in adhastar an anró é féin. Is gnaíúla go mór a fágáil ansin i dtigh tubaiste ná clann a thógáil ag éisteacht leis an ropaireacht sin i gcónaí. Mar cuimhnigh go bhfuil mise dhá rá leat, an ceann acu a thosaíos ar an gceird sin, go bhfuil sé de bheith uirthi gan éirí as dá dtugtaí an saol mór di
→
danra
Nach é a bhí danra anois agus gur fhuagair sé orainn a dhul amach as na garrantaí breaca ansin thuas anuraidh agus muid ag fiach ann. Cén bhrí ach gan tada iontu ach raithneach agus crígheannaí. M'anam gur fhuagair, agus gurb é a bhí francaithe freisin nuair nár fhága muid d'aon léim iad … é siúd ag magadh! Is minic leis!
Bainfidh siad an dara hairt as an Jap bocht anois más cúrsaí mar sin é. Ach diabhal a bhfuil daorbhasctha den Jap fhéin déarfainn. Fágfaidh sé cuid mhaith acu ag croitheadh na gcrúb shula chuirfeas siad i dteannta é
+
→
deachma
Is fadó fiannach an lá ó bhí na deachmaí sin ann. Ní hé an ministéara a chruinníodh chor ar bith iad, ach bhí proictéara aige a théadh thart. Chuala mé an tseanmhuintir ag rá go mbíodh conacra acu thíos i mB. an Ch. agus go bhfágaidís na hiomrachaí ansin gan baint go dtigeadh sé féin agus go mbaineadh sé iad. Gach deichiú hiomaire a d'fhágaidís aige. Déantaí an cleas céanna le na stucaí coirce: stuca as chaon deich stuca a fhágáil gan tarlú, nó go dtugadh an proictéara leis é. Ba in é dualgas an mhinistéara. Bhí na daoine in ainm is an teampall gallda a chothú freisin. Thigeadh na sagairt ansin, agus chaithfidís a ndualgas féin a fháil: coirce freisin. Sin é an uair a raibh an chreachadh ann. Chuile dhuine agus a bhuille féin ar an duine bocht. Ba doiligh dhó é a sheasamh eatarthu … Ní raibh cur in aghaidh dualgas an tsagairt chor ar bith, ach chloisinn na seandaoine ag rá go mbídís ag blaoch i dtóin an phroictéara nuair a thigeadh sé i gcoinne an deachma, nó dhá dhalladh le scrathachaí ó chúl an chlaí. Bheadh rud ar a shon agat dá mbeirtí ort. Chuirfí isteach thú (sa bpríosún). Ach ní raibh baol orthu siúd go raibh siad chomh hadhartha agus go mbéarfaí orthu. Measaim go mbíodh an ministéara féin ann scaití, mar chuala mé P. N. ag rá nuair a bhí siad ina bputaí, go gcuirtí suas leo a dhul isteach ar chúla an chlaí ag fuagairt i ndiaidh an mhinistéara: "a mhinistéirín cár fhága tú do bhean?" Deir siad gur sagart a d'iontaigh, a bhí sa ministéara a bhí anseo … (Cuntas faoi na deachmaí sa gceantar sin ó Sheán Ó Beáin, Páirc Gharbh, An Carn Mór, Baile Chláir)
TUILLEADH (3) ▼
Éiríodh muid as. Cén mhaith dhúinn a dhul ag cur a gcuid allais ag priocadh leis an airdín clochach sin, agus ní bheidh leathchloch fataí choíchin air. Fág ansin ag an deachma é, i dtigh diabhail. Má thograíonn an dream a thiocfas ina ndiaidh s'againne é a rómhar oibríodh leo, ach díth céille dhúinne a dhul dhá dhéanamh. Deargdhíth céille
Rón! Dá maraínnse rón, bhaininn a chuid ola as agus d'fhágfainn ag an deachma ansin é. By dad féin muis, bheadh coimpléasc láidir ag an té a ghabhfadh ag ithe róin. An iasc atá chor a bith air. Sílimse nach ea, ach feoil. Nach geall le lao mór agat é
Anois atá sé ag íoc deachma na sláinte. Thug sé sin drochthónáiste dhó fhéin as a óige, agus ní fhéadfadh sé rith leis. Chaithfeadh sé a dhul roimhe uair eicínt. Dheamhan fear dhá bhfaighidh an tónáiste nach bhfágfaidh sí a shéala air luath nó mall. Is olc an rud í an chois fhliuch, agus an ghail bhruite as do chuid éadaigh thuas ar do chraiceann. Ba in é a fhaisean sin muis. Ní bheadh géilliúint ar bith aige d'athrú éadaigh ná stocaí. 'Sé an chaoi a dtosódh sé ag flithmhagadh fút faoi. 'Níl siad ag cur tada asam dhom,' adéarfadh sé. Ar ndóigh bhí an scéal sin ceart go leor, go dtí leis an aimsir. Sin é an buille