→
fuil 1
fhola (31)
→
fios
Fuair tú amach muise cé aige a mbeadh fios a labharha. Ab é an gráiscín sin? Náireódh sé thú, dhá mbeadh aon-duine ann a mbeadh cás ar bith agad faoi. Meastú céard adúirt sé an lá cheana agus N. R. annseo … ? Ní thiúrfainn deóir fhola le náire
→
focal
Bhí a fhios agam go maith ar an gcaoi ar las sí suas gur sciorradh uaithe a rinne an focal. Ní thiúrfadh sí deoir fhola le náire. D'imigh an chaint uaithe uaidh sin amach
→
bálta
Ní maith liom an ramallae ná [an] grúdarlach fhola sin a bhío(nn)s ar a bóltaí (ar a báltaí) 'chuile mhaidin. Is mór m'fhaitchíos gur tolgtha atá sí.
→
beo 1
Seachain dia aithnighthear! Deir siad, dá gcuirtheá biorán thríd an áit a mbeadh a' t-iasc beo ionnad, nach bhfanfadh deoir fhola ionnad nach dtiocfadh.
→
bleánach
Rinneadh a' bualadh céadtach ann, a's a' bhleághanach fhola 'bhí ar a' mbóthar ar maidin, th'éis na h-oidhche
→
fiúntas
Dheamhan cuid an fhiuntais fhéin a bhí agam. Ní thiúrfainn deóir fhola le náire. Cén bhrí ach go raibh daoine ann a raibh beann agam orra
→
féith 1
Cnaipín beag cruadh a tháinig ar thaobh mo choise annsin agus thosuigh sé ag ithe roimhe. Níor chomhnuigh sé go raibh sé in a fhearsaid san bhféith. Tháinig an draoi fola. Ní raibh inte ach mion-fhéith. Níor mhór domsa nach raibh, nó ní fhanfadh aon-deóir fhola ag gabhail liom.
+
→
fuil 1
Tá sé ag cur fhola; tá sé ag tabhairt fhola = bleeding
TUILLEADH (2) ▼
Ní thiúrfainn deoir fhola le náire = bhí an-náire orm
Rinne a chroí uan fhola i lár a chléibhe = bhris a chroí; fuair sé bás le buaireadh; nó le galra a mbeadh urlacan fola leis
→
dairt
Chuaidh siad ar chaitheamh dairteacha in am dinnéir thuas ar an sliabh an bhliain cheana. Chuir siad N. le cuthach. D'eirigh sé faoi dheire agus faoi dhó (dheoidh?) agus lean sé iad. Ach dhalladar é le na dairteachaí. Níor tháinic táiraidhm (táirm) ar bith orra go dtí sin. Bhí sé ag uallfairt le teann droch-mhúineadha. Sin é an uair a tháinig clann Ph. agus Sh. anoir. M'anam nach raibh aon-dairteachaí ann uaidh sin amach, ach na h-ailt. Dhonuigh T. Sh. mac Sh. Chuir sé síos ar a bhéal agus ar a fhiacla i mullach píce trí ladhar a bhí sáithte ins an mbínnse é. B'éigin an dochtúr a thabhairt ann ar an toirt boise. Bhí sé ag cur fhola in a srúlaí: i gcruthamhnas dhuit mar adeir an fear fadó an uair is fhearr an sogradh gurb eadh is fhearr leigean dó
+
→
dealg
Dealg drise a d'fhuiligh orm. Dhá bhfeictheá an scáird fhola a tháinic as mo mhéir aice
TUILLEADH (1) ▼
Chonnaic mise í sin an uair a bhí sí in a cailín óg agus bhainfeá fuil aisti le dealg spíonáin, bhí sí cho craosach dearg sin. Ach ó phós sí, tá sí an-droch-bhreathnuightheach. Shílfeá scaithtí nach mbeadh deor fhola ar bith innte.
+
→
deoir
Deoir bhainne, deoir uisce, deoir fuisce, deoir bhláthaighe, deoir bháistighe, deoir sháile, deoir ola, deoir "phetrol", deoir fhola agus rl. = múnóg de na rudaí sin.
TUILLEADH (10) ▼
Níl deoir fhola ann. Is furasta 'aithinte é agus an dreach atá air
Fhobair a bhfanfadh deoir ar bith fhola ann nar chuir sé
Shílfeá nach bhféadfadh deoir ar bith fhola a bheith fanta ann, leis an gcaoi a bhí air ag cur fuil sróine ar feadh an trathnóna
Níor thug mé deoir fhola th'éis an leagan a fuair mé
Dá dtugadh sé deoir ar bith fhola dubhairt an dochtúr go mbadh é a mhaith é — ach níor thug
Ní thiubharfainn deoir fhola le náire = bhí an-náire orm
An uair a thosuigh sí ag géaraidheacht orm, ní thiubharfainn deoir fhola le náire
Chuir mé mo láimh in mo phóca agus dheamhan an sciúrtóg a bhí agam ach an scilling. Bhí an deoch ar an gcúntar, agus gan a luach agam. Dheamhan a dtiubharfainn deoir fhola le náire
D'ionnsuigh sé mé as comhair an phobail uiliog. Níl ainm thoir ná thiar nar thug sé orm. Dheamhan deoir fhola a thiubharfainn le náire
Anall leis go dtí mé as comhair a raibh ann. "Tá tú agam" arsa seisean. "Thusa a dhíol an bhudóig liom a bhí tolgtha". Fhobair dhom tuitim i mbun mo chos. Ní thiubharfainn deoir fhola le náire.
Rug sí orm i lár na sráide agus phóg sí agus dhiúrn sí mé as comhair na tíre. Ní thiubharfainn deoir fhola le náire. Cé'n bhrigh nó gur thosuigh sí ag caint: "a mhac mo chol-ceathar, a mhac mo chol-ceathar nach bhfaca mé leis an fhad seo … ". Mo choinsias agus dar m'anam, níor tháinic aon-lá ariamh mar é ar shlata an bhaile mhóir, agus cáir ar 'chuile fhear
→
driog
Rug sé annsin orm in aice an ailt. 'Sé a raibh ann go bhfeicfeá lorg ann agus níor tháinic deoir fhola. Ach mara dtáinig, bhí pian ann. Timcheall agus leath-uair in a dhiaidh sin d'airigh mé na driogannaí cráidhte ag snámh suas thrí mo láimh — suas go gualainn, agus níor fhan mothú ná arann i gcrobh mo láimhe. Chuir mé fios ar an dochtúr de léim. Níor mhór dhom féin gur chuir. Dhá bhfágainn leath-uair eile í adeir sé, bhí mo chnaipe déanta. Chaithfí an láimh a bhaint anuas ó'n ngualainn díom
Ní bheadh aon-ghoir agad é sin a thabhairt in áit ar bith tá sé cho cantalach drisíneach sin. B'fhéidir gur tosuighe ag gol agus ag gárthaighil a dhéanfadh sé agus thú a náiriú. Ní bheadh sásamh ná séanadh air mara dtugainn chuig an Aifreann é Domhnach annseo imbliana, agus ní cheideonainn ar a bhfaca mé ariamh é an uair a bhí sé déanta agam. D'áitigh air ag blaodhach agus ag blaidhriúch, gur thug sé aghaidh an tséipéil orm. Ní thiubhrainn deoir fhola le náire
→
drithlín
Deir siad gur baineadh corr-dhrillín fhola as lá an aonaigh. Ba diachta dhó mara mbaintí, agus é ag imeacht ag cothú achrainn ar feadh an lae
→
dóirt
Dóirtfidh mé 'chuile dheoir fhola in do chorp a spriosáinín bhradaigh mara leigidh tú de do chuid sceaimhínteacht'. Is mór an tseanmóir thú idteach ar bith