→
fiacail
fiacal (24)
→
bollaire
Chaith muid an oidhche, ag iarraidh foighid a chuir sa mbollaire mór sin thiar ag S. Sh. Ba mhór a' t-ár é, a' blaodhach a's a' blaidhreamhach. Ag iarraidh T. Ph. a bhualadh bog te a bhí sé, a's nuair nach leig(f)í chuige é, bhí gearradh fiacal air.
→
buail
Ar a' dá luath a's a mbuaileann a' taghd é, tagann coinneal in a shúile, a's ionnsuigheann air a' gearradh fiacal.
+
→
bualadh
Nuair a ghlacaim col le rud a' bith, tagann bualadh-fiacal orm, hébrí cé'n t-ughdar é.
TUILLEADH (2) ▼
Bhí sé 'séideadh dubh-oighre, a's bualadh-fiacal orm fhéin le teann fuaicht.
Tá sé in a bhualadh fiacal ormsa — tá sin
→
fiacha
"Ní bhriseann deagh-ghlór fiacal, agus tugann an fear sleamhain fiacha leis"; "tugann an fear sleamhain fiacha leis" = an fear atá spleách, agus fios a labharha aige, agus é glic, ritheann na fiacha leis; ní chuirtear i dteannta é faoi fhiacha mar a chuirfí duine eile
→
fulaing
Tá fiacal agam atá farcha ar fad, agus níl a fhios céard atá fulainnthe agam aice le coicís.
+
→
fiacail
An bhfuil Artha na nDoigheachaí fiacal agad? Chuir M. C. dhom cheana í, agus dar fia fuair mé biseach len a linn
TUILLEADH (3) ▼
Tá bualadh fiacal orm leis an bhfuacht (le faitíos etc.) = bualadh draidín; gíoscán fiacal
Bhain sé greim fiacal asam
"Inín Bhannóg na Méaracán, agus mac mic Mhíchil na nGreamannaí Fiacal", adeir sé
+
→
daigh
Níl pian ar bith is boichte ná na doigheachaí fiacal, agus níl pian ar bith in a dheidh sin is lugha a mbíonn truaighe do dhuine ná í.
TUILLEADH (1) ▼
Tá a phluic uilig séidthe ag na doigheachaí fiacal. Diabhal mórán truaighe é nach dteigheann agus a dtarraint agus gan a bheith dhá mbuachailleacht annsiúd
+
→
drad
Bhí an-drad fiacal aice ar chaoi ar bith = bó, capall, duine agus rl.
TUILLEADH (3) ▼
Tá drad deas fiacal aige
Is mór an slacht ar dhuine drad deas fiacal
Is mór an feall go gcaithfidh sí a cuid fiacal a tharraingt. Bhí drad an chnúdáin aice
→
driog
Fuair mé an-tsuímneas (suaimhneas) óna daethachaí (doightheacha fiacal) anois ó a tharraing mé an dá chláirfhiacail, ach feicthear dhom — ní ag tabhairt gutha orra é — go bhfuil driog bheag ag spochadh liom aríst le seachtain. Ins na cúilfhiacla a airighim anois é. 'Sé'n faitchíos atá orm go siubhalfaidh siad leo mo dhrad fré chéile agus nach bhfágfaidh siad fiacal in mo dhranndal. Shaothruigh mise leo cheana é: in mo shuidhe ó oíche go maidin agus mo chloigeann leigthe anuas ar an teine agam ag glaodhach agus ag gárthaighil — nó gur tharraing mé iad
→
dualgas
Tá sé sa dualgas aice sin a bheith droch-mhúinte. Bhí ruibh ar a máthair, agus maidir leis an athair 'ar ndú' ba "show" shaoghalta é. Bhíodh muid ag caitheamh corr-mhiaróg leis fadó, agus d'fheicfeá gearradh fiacal air ag teacht in a' (ar) ndiaidh
Ní chuirfeadh aon-bhean beo a mbeadh grádh Dé in a croidhe an dithreabhaichín de ghasúr siúd amach ag an scoil lá mar seo. Dar brígh an leabhair cruadhchúiseach go leor féin nacharb fhuláir dóib a bheith len a gcur ann indiu. Chonnaic mé beirt bhromairí atá ag M. Mh. annsin thiar ag dul soir agus bualadh fiacal orra leis an bhfuacht th'éis an aois atá aca, agus cho mór láidir agus atá siad. Ní uair scoile í do ghasúir laga
→
dúil
Bhí mo chuid fiacal ag déanamh uisce le dúil ins a bpíopa ach dhá dtuiteadh déidín agam dheamhan thiomanta gail a thiubhradh sé dhom
→
téigh ar
Faigh leat anois! Cuirfidh mé geall leat go ngabhfaidh sé ar ghearradh fiacal le neart droch-mhúineadh