poll (50+)
Cén sórt feithideach é sin fút san bpoll? Nach hiomdha feithideach san bhfarraige fhéin!
→
freagair
Dhá bhféadainn leath-bhróig eile a fháil anois a d'fhreagródh di sin, bheadh liom. Dheamhan poll ná puirín uirri sin. Meastú nach ndéanfadh gréasaí leath-bhróig dom?
+
Bhí sé cho maith dom a bheith caite amach i bpoll an tslugaide annsin amuigh, ar scáth a bhfuair mé de fhreagairt. Dheamhan a shúil. Tháinig mac siúáin faoi dheireadh. Dúirt mé liom féin annsin go raibh sé in am a bheith ag glionndáil as
TUILLEADH (5) ▼
Is olc an rud a bheith ag iascach ar pholl gan freagairt (sean-fhocal) = má bhíonn duine ag caitheamh dúracht le saothar ar bith nach mbíonn aon-bhalachtáil air, ná nach bhfánn sé aon-ugach uaidh, b'fhearr dó leigean dó
Tá sé ag líochán an chasáin in a diaidh sin leis an fhad seo aimsire, agus gan d'áird aice sin air ach an oiread agus dhá mba madadh é. An leadhb! Breá nach leigeann sé di fhéineacht, nuair nach bhfuil sí ag tabhairt aon-ugach dó. Is olc an rud a bheith ag iascach ar pholl gan freagairt
Cáid ag dul chuig an gcoláiste sin anois é? … Seacht nó hocht de bhlianta. Agus gan aon-chosúlacht air críoch ar bith a bheith air fós! Eiríodh sé as agus iarradh sé an "dole". Ba é ba samhaoiní dhó. Is olc an rud a bheith ag iascach ar pholl gan freagairt.
Chaith mé an lá ag tuineadh leis ag iarraidh é a thabhairt ann, ach ní abródh sé drúcht ná báisteach. Teirigh tusa in a éadan anois má thograíonn tú, ach mo chomhairle duit leigean dó ar fad. Is bocht an rud a bheith ag iascach ar pholl gan freagairt
Airíonn sé freagairt eicínt san bpoll siúd thoir agus cho taithithe agus atá sé ann le mí = fear ag suirí le cailín ag áit áirid
→
fág i
Fágaim fiche cliabh fataí a bheith is chuile pholl. Níl thairis ionta. Tá an oiread fataí agamsa leis in a dheidh sin, mar tá poill théagaracha agam. Níorbh ait liom taibhsí a chlúdú ariamh
→
fáinne
Thuit an breac den dubhán orm síos san bpoll aríst. Ní raibh an oiread caraois ariamh orm len a raibh orm ag breathnú air ag déanamh fáinní ar bharr an uisce
→
cadhail
Ba é an lá ba mheasa é 'chonnaic mé ariamh. Ní leigfeadh sé luch as poll ná diabhal as Ifreann. Bhí mé do mo chaidhleadh le báisti(gh), a's gan fiú's a' cóta mór fhéin orm.
→
caidhl
Déan caidhlín de na píosaí ' bhuidéal sin, go gcuirtear amach i bpoll a' chlaidhe iad. Fainic Dia aithnightear a' dtiocfadh aon-sclamh aca(b) in do chois!
Níl a' t-uisce atá sa bpoll sin thiar i gcruth ólta ag na beithidhigh. Tá sé faoi chaile mhineog fré chéile.
→
ciste
Má tá ciste agus stór aige anois, teastócha sé uaidh. Is mór atá aige, nó is maith an poll a chuirfeas spré a sheisear inghean ann.
Má tá sé ann ingan fhios ná i gcoimhfhios, gheobha an póilidhe ruadh atá annsin thiar é. Ní bheadh sé istigh i bpoll srathaire ingan-fhios dó. Deir na 'stiléaraí' gur sháruigh sé a bhfaca siad ariamh.
→
cora
Tá mé thart ag fiacail atá agham a bhfuil poll innte. Dheamhan uair dhá n-ithim aon-cheo nach dteigheann carra de'n rud chruaidh isteach innte, a's nach gcrádhann sí go h-anam mé.
→
beanna
Gabhfa sé go poll a' chladhaire leis, a bheanna a thabhairt leis, an babhta seo fharra's ariamh. Má fhaghann a' breitheamh greím air sa gcúirt, cuirfe sé a' spíonadh 'oakum' é go ceann tamaill = cinnfe sé ar a dhicheall a theacht saor, má tugtar as comhair an bhreitheamh é. Cuirfe an breitheamh príosúntacht air.
→
bhíogaíl
Chuala mé an ghoisín roilleach a' bhíodhgaighil istigh i bpoll a' chlaidhe. Tá mé 'ceapadh gur easóg a d'árduigh léithe í.
+
→
boscaed
Teirigh igcoinne boscaed fataí chuig a' bpoll.
TUILLEADH (1) ▼
Ghoid sé a shean-eire de chruit fhataí! Ghoid go deimhin! Dheamhan ceo le cion boscaeid a ghoid sé ar fad, ach is mó i gceist a' méid sin acab ná dhá ngoideadh sé poll ar dhuine eile.
+
→
bruach
Tá únnlach (ionnlach) maith aice ar bruach, ach ní thriomóchadh a' saoghal í sa lag-pholl.
TUILLEADH (1) ▼
Féadfa mé dhá bharr a chuir ar bruach, a's an barr-íochtar sa lag-pholl.
Chuir an béiléiste poll maith i luach a' ghamhan sílim = bhearnuigh sé go maith a bhfuair sé ar a' ngamhain, le'r ghlaoidh sé d'ól i bpáirt leis a' gceannachthóir.
+
→
aer
Thiar atá an poll in éadtromán an aeir; thiar atá éadtromán an aeir pléasctha (tugtha uaidh; fabhtach etc) = déarfaidhe seo nuair a bhainfeadh sé tamall maith báistighe amach as gaoith aniar.
TUILLEADH (1) ▼
Ní taobh le poll atá sé (i.e. eadtromán an aeir) ach criathruighthe uiliog = seo mar fhreagra ar dhuine adubhairt go raibh poll ar éadtrom an aeir.
→
buail
Scoth-bhláthan maith a bhuail mé, ach nuair a bhí mé dhá réidhteach as a' dubhán, ná raibh ann marar sciorr sé thrídh mo mhéarachaí, síos sa bpoll aríst. Is beag bídeach nar cailleadh mé le cantal, a's leig mé liom fhéin abhaile go goirid in a dhiaidh.
→
buinne 1
Líon suas a' pota fataí sin go buinne bruach anois. Ní mór é. Nuair a bheidheas ar ndíol fhéin, a's díol na muc bainte as, is maith an poll a bheidheas ann.
+
→
buíog
Thuit a' poll fataí anuas in a bhuidheagrachaí orm.
TUILLEADH (1) ▼
Ní mórán eile buidheagrachaí 'imtheochas aisti, nuair a bheidheas poll maith innte (aill nó strapa).
→
airigh
D'airigh mé an braon a bhí i ladhaircín mo choise ag dul i bpoll mo chluaise, leis an olc a bhuail mé.
→
amach
Ná bac le na dhul amach indiu! Ní leigfeadh sé luch as poll ná diabhal as Ifreann! = níl aon-mhaith bheith a' cainnt faoi dhul ag obair indiu. Tá'n bháisteach an-trom.
Níl na goigíní 'san ath-pholl in alt a gcur amach fós, mar níl aon únalach (ionnlach) de'n rath aca(b) = níl na gróigíní atá ar an lag-pholl sáthach tirm lena gcur amach fós, mar tá'n plás fliuch fútha(b).
+
→
átha
Cuirtear arbhar ar cruadhchan ar átha le poitín a dheanamh dhe. 'Séard í an átha, púirthín a's cloigeann caolaigh, a's scraitheachaí air. Bíonn sé 'rounáilte', a's lota beag istigh ann, a's scartar an eorna th'éis í a bháthadh ar an lota sin. Bíonn siad (i.e lucht déanta an phoitín) dhá h-ionntú a's dhá barr-ionntú, ar a' lota go mbíonn sí cruaidhighthe. Tá poll taobh amuigh ar a' bpúirthín mar bheadh dorus, a's bíonn teine ag béal a' phuill, a's teigheann a' teas faoi'n lota, go gcruaidhighe sé an eorna (S. Ó. C)
TUILLEADH (1) ▼
Poll na h-átha = an poll thuais-ríomhtha ar an bpúirthín.
→
failm
Bhuail sé d'fhailm de dhorna ar pholl na cluaise é agus chuir sé an sruthán fola go talamh leis. Diabhal a leithide d'iarraidh!
→
fianaise
Is beag aice sin fiainise bhréige a thabhairt (a dhéanamh), ní dhá roinnt léithe é. Bheadh sí sin ag mionnú nó go gcuireadh sí poll ar bhalla na cúirte a dheárthair mo chroí. Nach bhfuil a fhios agam go maith é
+
→
fiúntach
Níl poll ná puirín ar an gcóta sin té (cé) gur fiuntaí poll na píosa = gur gnaoidhiúla; gurb onóraí
TUILLEADH (1) ▼
B'fhiuntaí go mór duit a dhul isteach ann idir chlár agus chuinneóg agus an bhean a iarraidh (le pósadh) go breá slachtar, ná a bheith ag imeacht i bpoill agus i bpruchógaí, agus dhá hiarraidh ar nós chuma liom
→
foghail
Tá an oiread fataí le baint agam ar chaoi ar bith agus gur beag é foghail duine orra. Tá cion cheithre pholl mhaith eile le baint agam
→
foithín
Mo chreach muise an poll fataí atá clúduithe aige sin. Tá: fuithín beag agus gan dhá bhruineoig ann. Is cuma leis san diabhal é ach an comhaireamh a bheith aige
→
folamh 1
"A stóirín ó, ná tréig mé ingeall ar a bheith falamh (dólom) Agus a ghoirdeacht 's bheadh na poill mhóra ag tabhairt na mbó uainn agus dhá mbascadh … " (Cuachín Ghleanntán Éifinn)
→
forás
Is fear gan forás ar bith é. Dhá mbeadh aon-fhorás air, ní cead lobhadh sna poill a thiúrfadh sé dhá chuid fataí anuiridh, cheal a gcur isteach. Go deimhin ní fear tíomhais é
→
féirín
Is deas é m'fhéirín: píopa a bhfuil poll ar a thóin. B'fhurasta aithinte dhá mbá rud ar fónamh é, nach dhomsa a thiúrfadh sé é
Ceanna breá fíneáilte iad sin agad bail ó Dhia ort! Na "poll-Angus" sin bíonn siad amhlaidh i gcomhnaí. Siad na beithigh is mó iad atá thart annseo anois.
+
→
fómhar
Trathnóna fómhair: clocha i bpoll móna; níl aon-mhoill ar thráthnóna fómhair ach mar a bheitheá ag caitheamh clocha i bpoll móna; níl i dtrathnóna fómhair ach mar chaithfeá clocha i bpoll móna = téaltuíonn sé leis an-sciobha, agus tuiteann an oíche gan aireachtáil
TUILLEADH (1) ▼
Déan deifir anois, agus réitigh thú fhéin le theacht abhaile, nó ní bheidh muid ann ó ló. Trathnóna fómhair: clocha i bpoll móna, adeir siad