Foclóir Mháirtín Uí Chadhain

poll (76)

 
abair
Abair: "cearc uisce i bpoll uisce agus í slubarnaighil slabarnaighil. Cé a déarfadh naoi n-uaire é gan filleadh gan feacadh" (Abair naoi n-uaire é gan t'anáil a thabhairt leat!)
 
Cá'r eirigh an daigéad de bhallach sin leat. Dar príosta tá béilí maith éisc uirre ar chuma ar bith. Is iongantas go raibh freagairt ar bith ins an bpoll indiu agus cho geal agus atá an lá. Níorbh fhiú liomsa mo shlat a thabhairt síos beag ná mór
 
daigh
Sin í annsin an cailín a bhfuil na doigheachaí innte. Tá poll innte agus fearsad eile ag dul anonn thríd an bpoll, agus feicthear dhom gur thríd an bhfearsaid sin a theagas an driog i gcomhnaí. Beidh a shliocht uirre: ní bheidh sí ann ach feadh's mise a dhul 'na bhaile mhóir Dia Sathairn
 
Cá'r fhága tú an dailleacht! Ní fheicfidís sin poll i ndréimire. Duine ar bith a ghabhfas 'un bladair leo, agus a bhréagfas suas iad, beidh siad aige ar sheol na braiche
+
dall 3
Is mise a bhí dallta ar chaoi ar bith an oíche faoi dheireadh ar a theacht amach uaibse. Níor léar dom mo láimh. Ar éigin na gcor agus na gcnámh nachar cuireadh soir ar mo bhéal agus ar m'fhiacla sa bpoll mór mé
TUILLEADH (1) ▼
Ní raibh a sheasamh agam ann ní b'fhuide. Bhí mé de mo dhalladh le sáile ann. Ach dar fiadh bhí freagairt ann. An-pholl iascaigh é dhá mbeadh acmhuinn ag duine fuirgheacht ann
 
Níl dalláin ar bith i leath na síolta seo. Ní fhaca mé a leithide de ghrifisc fhataí ó rugadh mé. Cé'n poll a raibh siad seo. Puill gharrdha an chladaigh. D'eile. Tabhair suas do gharrdha an chladaigh ariamh féin é
 
damba
Ní comhla ar bith a theastuigheas thíos annsin ach damba a dhéanamh treasna béal na cuisle údan le taoille mhór a chasadh soir. 'Sé an chaoi nar mhór é mar atá an lagpholl atá annsiúd thuas agamsa: stanadh a chur ann ar an gcaoi céadna. Ionntuigheann sé an brúisc uisce ar fad soir ins an lag-pholl. Maidir le do chuid comhlaí a chur thíos annsin, níl ann ach dícéille. Réabfadh an chéad taoille mhór a thiocfadh as a lúdrachaí iad
+
daor 3
"Chuir sé ceangal na naoi ndaora (n-aora?) go daor agus go docharach air, gur fhága sé laidhricín a choise ag déanamh seanchuis le poll a chluaise". (Sin gnáth-sheoraidhe cainte le cur síos ar cheangal i sean-scéalta)
TUILLEADH (1) ▼
Déanfaidh sé fearacht Chéadtaigh leat: ceangal na naoi ndaora go daor agus go docharach a chur ort, nó go mbeidh laidhricín do choise ag coinneál seanchuis le poll do chluaise
 
Nach breagh nach ndéanfá deabhadh agus gan a bheith ag fáil bháis léithe. Caithfear an t-ath-pholl a aichghróigeadh (aithghróigeadh) fós
 
deacair 2
Is maith deacair an lag-pholl é siúd atá sé a bhaint, agus is breagh an léana móna atá aníos aige as in a dheidh sin
 
Ní raibh scéal na amhrán ag P. Mh. ach chabálfadh sé thú le deáchaint. Bhí sí sin aige agus neart di. "Má thugtar leasainm ormsa fhéin" adeireadh sé "ní poll dóite ar mo chóta é sin"
 
Tá cheithre pholl (fataí) clúduighthe aige agus glac eile le claidhe. Meastú an fataí síl iad siúd le claidhe, nó an brath ar a dtabhairt do'n deachma atá sé. 'Ar ndú' mo léan ní h-eadh. Is beag an néal atá air siúd. Cat bradach a gheobhfadh brabach air, marar athruigh sé ó anuiridh, ó d'fhéach sé le banbh fireann a chur ormsa, mar dhóigh dhe go mba ceann boineann é
 
Níl múr ar bith is deannachtaighe ná an múirín gréine 'ar ndú. "An múirín gréine an múirín is déine" adeir siad. Caitheann sé an bháisteach an-leathtromach amach ins an samhradh. Bheadh ráig dheannachtach annseo, agus dheamhan agus móide deoir ar bith b'fhéidir a bheadh thiar ar an gC. Bhí mé ag teacht anuas le fánaidh Cnoc Bh. lá. Tháinig sé in a bháistigh orm. Tabhair báisteach uirre: ní leigfeadh sí luch as poll na diabhal as Ifreann. Chuaidh mé ag tóruigheacht fascadh. Mo chreach an fascadh annsiúd. Ach mar sin féin shugh mé mé féin isteach in áit eicínt go leiginn tharm é. Bhí mé ag breathnú síos ar mhuintir Bh. ag obair ar na portaigh inG. na B. Leathnuigh m'amharc orm. An uair ba déine a bhí sé ag cur ins an áit a raibh mise, bhí siadsan ag obair thíos ar na portaigh. Dheamhan an sileadh a chaith sé ann ach in a scaladh gréine, th'éis gur gearr ó'n a chéile an dá áit. Ní fhaca mé ariamh in mo shaoghal sílim báisteach tí (ní) ba deannachtaighe ná a chonnaic mé an lá sin
 
deas 1
Is deas iad mo shé pholl. Bhí an gairéad ariamh aige. Caithfidh sé an comhaireamh a bheith aige i gcomhnaí. Níl trí poll maith fataí ag gabhail leis
 
Ní dheasóchadh sé poll a bheadh ar a threabhsar, ní áirighim "engine mótair" a dheasú
 
Rug sé greim deasóige orm agus shíl sé cor a chur innte. Níor liom féin ab fhaillighe é. Thug mé mo shean-dorna leis an gciotóig faoi pholl na cluaise dhó
 
Ní simléar atá ann ach poll deataighe (fc. poll)
 
deo
Go deó go dtumaidh tú na cosa sin i bpoll criathraigh, beidh siad sin (criogáin) ag pléidh leat
 
dia 1
Aingeal Dé in aghaidh do ghotha, agus poll do shróine in aghaidh an tsrotha = rud adeirtear le duine a ghníos eascainí ort
 
Tá an diachair ar chuid de na strainséaraí sin. Chonnaic mé gearrchaile as Baile Átha Clia a bhí annseo an bhliain cheana, agus tá aill annsin thiar, agus níor chomhnaigh sí go ndeachaidh sí amach ceachrach ar chiúis na h-aille, gur bhreathnaigh sí síos, agus gan tada thíos fúithe ach an poll duibheacáin. Dhá mbuaileadh rae roilleacán í, bhí a cnaipe déanta. Is deacair cuid de na daoine a chomhairleachan
 
díle 1
Chaith sé díle annseo muise. Ní leigfeadh sí luch as poll ná diabhal as Ifreann, bhí sí cho gártha sin tamall. Ach ní raibh ínnte ach droch-ráig in a dheidh sin. Agus deir tú nach raibh sí sin agaibh-se chor ar bith. Bíonn sí leathtromach an t-am seo igcomhnuí.
 
Bhí teir ar na guirt sin ariamh. Ní raibh goir ag bó na gamhain a dtaithiughadh nach raibh an t-imeacht orra. Bíonn guirt ann mar sin thar a chéile, agus an té a mbeidh siad aige, is fear é a mbeidh an tseamair Mhuire aige, nó tiocfaidh an díleághadh ar a chuid. Is ar a chruadh-chúis do dhuine ar bith a mbeidh guirt de'n tsórt sin aige, gan rud a chur ionnta uair eicínt. Is mór an nídh a bhfeiceál ag dul i bhásta. Tá cuid de na daoine agus ní thiubharfaidís áird ar bith ar na sean-chainteannaí sin. Bíonn an oiread saint' ionnta chuig an saoghal agus gur cuma leobhtha teir ná teir. S. L. a bhí annsin thoir, an uair a cheannuigh sé an talamh thuas ó P. N., dubhairt daoine leis nach n-eireochadh an tabhairt sin leis chor ar bith — go raibh teir ar an ngiodán ab fhearr ag gabhail leis, agus nach raibh aon-lá ariamh nach raibh an díleághadh ar bheithidhigh Ph. N. ann. "Má's teir nó teir anois é" adeir S. L. "rachaidh gach beithidheach ag gabhail liomsa isteach ann. Nach mé a shíleas sib a bheith adhartha go leigfinn an priobán is fhearr ar an talamh i bhásta ingeall ar shean-chainteanna seafóideacha". Chuir sé na beithidhigh isteach ann, ach dheamhan díleághadh a tháinig orra. D'imigheadh ceann anois agus aríst, ach d'imeochaidís sin in áit ar bith. Ní bheadh beithidheach seachtain i mbéal a chéile ag P. N. ann an uair a bheadh taobh na bpoll as a chionn. Sin é an chóir a mbíonn sé. Measaim féin, scaithtí gurb ar an duine agus nach ar an áit a bhíos an teir. Bhí smál eicínt ar Ph. N. nach n-eirigheadh tada leis.
 
ding
Gínn thú! Gínn thú a bhuachaill! Leag air a fhleasca(igh). Tabhair an dara thairt dhó! Tabhair cor coise dhó agus buail fút é a chailleach … Dheamhan de rath ort in a dheidh sin … Dar fiaguidhe, tá tú in do phuca aige … Gínn é an fear eile féin … Aire dhuit … Diabhal mé go gcuirfidh sé taobh na bpoll as do chíonn fós … Tá féith ó'n tsinnsir ins an ngearrbhodach sin.
 
Rinne sé a dhíocas orm ach ba gheárr le dhul é. Chuir mise taobh na bpoll as a chionn gan mórán stró
+
díon 1
Marar chuir sé orra ach cnámharlach ólfaidh siad an bháisteach agus lobhfaidh siad ins an bpoll. Níl díon ar bith ins na barrannaí sin le h-ais na raithnighe. Is fhearr an raithneach míle uair ar pholl fhataí
TUILLEADH (1) ▼
Meann tusa anois an mbeidh díon deoir ins an bpoll fataí sin ach a dteagaidh tuile bháistighe. Bíodh a fhios aghad nach mbeidh, scáth an scráib chréafóige sin atá taobh amuigh orra. Ní bheidh fata ag gabhail leis an bpoll sin nach mbeidh in a aoileach má fhágann tú mar sin iad
 
Gheobhfá neart diúilicíní annsin thíos ar an Leic Pháirteach am ar bith san Earrach ná sa Samhradh. Chuala mé fear ag rádh nuair a bhíos sé ag tuileadh gur maith an dóigh breac fanacht caithte i bpoll (an dorugha a bheith caithte ann) dhá mbeadh carraig nó leac in aice leis a bheadh faoi dhiúilicíní. Deir sé go dteagann na blátháin agus na ballaigh agus na truisc stupóige isteach ag ithe na ndiúilicíní. D'fheicfeá iad ag imeacht do na clocha leis an taoille tuile. Is minic a chonnaic mé iad ag eirghe do na clocha agus ag dul ag sireoireacht sa taoille. An bhfaca tú an oscailt bheag atá isteach ann. L'aghaidh beatha is dóigh é sin
 
dlaoi
Is furasta coirce a bhaint a fhearacht seisean. Ní bheadh ar dhuine ach an dlaoi a leagan thairis gan glanadh ná piocadh ar bith. Ghabhfainn féin poll maith isteach ingarrdha coirce, lá ar an gcaoi sin.
 
Má's airgead dlisteanach é, tá cead aige a rogha rud a dhéanamh leis, ach má's airgead mailíseach é, b'fhearr dhó báithte ins an bpoll is doimhne ins an bhfairrge é. Agróchaidh Dia ar fhear na mailíse é luath nó mall
 
do- 2
Is fear do-bhuailte é. Cá'il fear a bhárrtha mar sin? Dheamhan duine a d'fhéach é nachar chuir sé taobh na bpoll as a chionn
 
dóigh 1
Is maith an dóigh bradán é Poll na h-Easa ar an aimsir seo. Tháinic mé anoir thar an línn aréir, agus bhí lonnadh ar an uisce. Is deacair breith ins an mbaile ar E. aríst go ceann scathamh. Cuirfidh sé ceirín de'n fhíor-uisce air féin arsa tusa (ag dul ins an abhainn ag saghdadh bradán)
+
dóigh 3
Ní poll dóighte ar mo chóta-sa an leas-ainm sin a thabhairt orm = ní údar droch-mheasa dhom go dtugtar an leas-ainm sin orm
TUILLEADH (3) ▼
Ní shin poll dóighte chor ar bith ar a chóta. Mara bhfuil le casadh leis ach go mbadh gliomadóir é, is beag atá le casadh leis. Ní údar náire ar bith d'aonduine a bheatha a shaothrú
Má sin poll dóighte ar a chóta muis, go bhfóiridh Dia ar thuilleadh. Mara bhfuil le caitheamh ag duine in do bhéal ach gur ith tú min bhuidhe, 'séard adéarfainnse: "má's peacadh a bheith buidhe tá na mílte damanta". Cá'il an té nachar ith an dream a bhain leis min bhuidhe
Níor cheart poll ar bith a bhriseadh ins an gcloigeann ó thuaidh, ach ins an taobh ó dheas. 'Bhfeiceann tú na fataí sin anois. Tá siad dóighte ag an sioc, th'éis go raibh an poll clúduighthe go maith. Ach theangmhuigh gaoth an tseaca leo in a dheidh sin
 
Ná bí cho dóigheamhail sin asad féin a mhic ó. Níl fear dhá fheabhas nach bhfaightear fear a bharrtha. Is buachaill cruadh miotalach tú — bail agus beannú ort — ach ní taobh leat atá Éire in a dheidh sin. Rachainn-se faoi dhuit go bhfuighfí fear istigh ins an bpoll seo fós, nach bhfágfadh tada in do chomhnaí ionnad … M'anam go bhfuil siad ann
 
Ní mór duit poll a dhéanamh indoimhneacht claise (cho domhainn le claise) len a aghaidh
+
dóirt
'Bhfuil sé ag báisteach … Tá sé ag dórtadh. Ní leigfeadh sí luch as poll ná diabhal as Ifreann a dhuine sin
TUILLEADH (2) ▼
Ní ag leigean thríd atá sé ach ag dórtadh. Ní choinneochaidh an soitheach seo aon-deoir uisce dhaoib níos mó. Tá sé réidh leis, mara dteighidh an-stuipéad ann. Ar an gcaoi sin féin tá sé réidh. Tá an iomarca méid' ins an bpoll atá air
Tá na "Wellingtons" seo an-díonmhar cé's moite de'n pholl sin. Tá an dórtadh isteach annsin. Is dóigh go ndéanfadh paiste é a chuirfeá ar "bhicycle". 'Sé mo mheas go ndéanfadh.
+
dol 1
Thógadar dola bradáin arbhú aréir. Chaitheadar ar an abhainn ó oíche go maidin. Níl poll ná linn ná giodán láibe ó Ch. na gC. go dtí D. na mB. nachar shaghd siad. Deirimse leat go ndearna siad sladadh agus sladadh spleádhach freisin, ach thapuigh siad an oíche cheart — an oíche a mbeadh an bheirt is dainséaraighe de na maora ó bhaile. Tuilleadh diabhail ag bradáin muis, mara bhfuair siad garbh anois le coicís é. Is iomdha dola tóigthe ag W. imbliana
TUILLEADH (1) ▼
Tá siad deiseamhail, ach m'anam má tá fhéin go bhfuil an t-an-dola ar an teach siúd. 'Ar ndú, ní teach é ach beairic. Cé'n chaoi ar dheisigh siad é? Is maith an poll i gcéad punt a chuirfeadh a bhfuil de throscán i seomra amháin ann. Diabhal bréag!
+
domhain 2
Chaithfinn amach thú is an bpoll is doimhne 'sa bhfairrge
TUILLEADH (1) ▼
B'fhearr dhuit bró-mhuilinn faoi do mhuineál agus thú caithte amach sa bpoll is doimhne 'sa bhfairrge, mar adubhairt an sagart ná a bheith ar cheird de'n tsórt sin. 'Sí an cheird dheireadh í
 
domhan
Níl cor ar bith 'san domhan thíos. Is olc an rud a bheith caithte amach ar pholl gan freagairt, adeir siad
 
D'ith a raibh aca ann fré chéile é. Cé'n cuireadh a d'iarr siad siúd. Thug siad fhéin cuireadh dhá chéile. Chuir sé poll maith in mo phóca-sa ar aon-chor, an uair a bhí an phighinn bheag agus an phighinn mhór íoctha amach agam. "Is cuma cé a ólfas é, 'sé Domhnall a íocfas é" arsa tusa
+
Dhorchuigh sé go mór le ceathramha uair. Ach níl aon-mhoill ar an trathnóna an tráth seo 'bhliain. "Trathnóna foghmhair nó bheith ag caitheamh clocha i bpoll móna"
TUILLEADH (1) ▼
"A Dhonchadha, A Dhonchadha céard a dhorchuigh an poll?" "Ma chliseann bun-feáin agus tóin Mhic Dabhach, beidh a fhios ag do cheann céard a dhorchuigh an poll" (Beirt fhear a bhí ann agus chuaidh duine aca isteach i scailp le cuain madaralla a mharbhú. Bhí an fear eile (Donchadha) ag béal na scailpe. Cho uain agus a bhí sé in a n-éadan istigh tháinic an sean-mhadar-alla agus thug sí farradh isteach imbéal na scailpe. Nuair a fuair an fear amuigh a leath istigh agus a leath amuigh, aimsigheann sé ingreim driobaill tóna í, agus choinnigh sé í. Sin é an uair a d'fhiafruigh an fear istigh céard a dhorchuigh an poll, agus d'fhreagair an fear amuigh é, dhá gcinneadh air féin a ghreim a choinneál, go raibh cnaipe an fhir istigh déanta (bun-feáin = drioball? Cynffon = drioball Breathnais. Ffon = maide, bata, Breathnais na h-aimsire seo; Mac Dabhach = an madaralla)
+
Thosuigh muid ag caitheamh miaróga (méaróga) síos ins an bpoll agus bhí driúillíní ag teacht ar bharr an uisce
TUILLEADH (3) ▼
Mara mbeidh an poll sáthach domhainn ní thiocfaidh driúillíní ar bith air … níl a fhios agam. B'fhéidir go dteagann
D'fheicinnse clann an Bh. annsin thoir, an uair a bhí siad ag eirghe suas. Ní bheadh sásamh ar bith aca ann mura dteighidís síos 'chuile lá ag an gcladach agus gabhail chloch a chruinneál (chruinniú), agus a dhul síos agus tosuighe dhá gcaitheamh amach i bpoll Charraig Ch. go bhfeicfidís na driúillíní, nó na súileogaí, ar an uisce. M'anam go mbídís dhá dhéanamh an uair a bhí siad in oirifeart freisin cho maith leis an uair a bhí siad in a ngasúir. Dream an-tsimplí a bhí ionnta
Thuit sé le fánaidh ins an bpoll báidhte. Chuir sé cupla driúillín aníos. Sin é a raibh faoi. Bhí a chorp istigh ins an snáth-mara, faoi cheann coicíse nó trí seachtainí
+
droim
Ní raibh aon-leathchuma faoi'n saoghal nach ndearna sí sin ar a dearbhráthair. Go fiú agus an pluid leabthan níor fhága sí aige í, an t-am ar bhásuigh an mháthair. Agus feacha anois í. Trí chéad punt curtha amach aice le dlí nach mbuachfaidh sí aon-phighinn go bráth air. Bhí sé cho maith di a dhul go díreach glan agus é a chaitheamh síos ins an bpoll is doimhne ins an bhfairrge leis an rud a rinne sí. Is cóir adeir siad: an rud a chruinnigheas duine ar dhruim an diabhail go n-imigheann sé ar a bholg
TUILLEADH (1) ▼
Is diabhlaí nach bhfuil deoir phoitín ar bith ins an tír anois. Bail ó Dhia ort féin agus ar do chuid póilíos! Bhí sé fánach ag na póilíos an ceann is fhearr a fháil air, ach 'siad na misinéaraí a chuir druim díbeartha air. 'Siad a bhí deas air. An uair a thosuigh sé siúd ag scaimhléaracht agus ag loscadh mionnaí mhóra, níor leig an faitíos d'aonduine gan a chomhairle a dhéanamh mar a mbeadh bairillín bréan — poll fataí d'fhear — mar é sin thíos ann, go díreach. Ach duine ar an dioscán é sin … Tá a fhios ag an lá gur imigh an tsubháilce as an tír an lá ar imigh an poitín. Ba é "Bainne Dubh na Féile" é dháiríre
 
An bhfeiceann tú an áit a bhfuil an drumainn sin suas ins an lag-pholl. Scrathachaí iad sin a baineadh de'n bhruach annseo an bhliain cheana, agus a caitheadh ann. Ní aithneochthá anois go raibh siad in a scrathachaí ariamh
 
dual 2
Cuir dual beag isteach sa bpoll sin anois, agus coinneochaidh sé snadhmtha iad. Má tá tú sáthach stuama, sin ní fhágfaidh sé go deó
 
Níl aon-bhradán ann anois, nó má tá 'sé cuid an bheagáin é. Tá siad árduighthe leo ag dream na Gaillimhe le na líonta móra. Cé'n mhaith dhuit a bheith ag caint? Chaith mé dhá oíche anuiridh le dubhántacht aimhris i bPoll na h-Easa. Dheamhan a shúil a thug mé as ach ceann. Agus m'anam go raibh siad ann! Ach ní bhuailfeadh aon-cheann mé. Shílfeá gur fios a bhí aca
 
Fagh píosa de nuaíocht (páipéar nuaíochta) agus dúbail ar a chéile í, agus sac isteach san bpoll sin í, agus ná bíodh an tseoideadh isteach orainn
 
dubh 1
An Charraig Dhubh, Poll na Carraige Duibhe (áiteacha san gcladach. Tá feamainn dubh ar an gcarraig)
 
dúch
Áit ar bith a bhfeicfidh tusa an mearbhall sin 'sa lag pholl tá dubhach annsin. Bíonn mar a bheadh ola ann as a cionn, agus an dúbhach thíos in íochtar. I sean-phortaigh is fhearr a gheobhfá í. Is mór a tóigeadh ariamh di thuas ar Dh. an Bh. Sna sean lag-phuill sin atá ag D. Sh. siar ó Ch an Gh. a d'fhaghadh na trí bhaile seo í. Dhá mbeadh láighe nó sluasaid agad, ní raibh call dhuit a dhéanamh ach a cur síos go h-iochtar agus an láib a thabhairt aníos léithe. Bhíodh muid ag cur feacannaí fada sna láigheanntaí, mar bhíodh an-domhainn i gcuid de na puill. Nuair a bheadh sí aníos ar bruach agad, chaithfeá an láib a bhaint aiste: ní thiubharfá abhaile leat ach an dubhach. B'fhurasta aithinte an dúbhach. Ní bheadh ort ach a diúrnadh, agus a tabhairt amach ó'n gcuid eile de'n lathach. D'fheicfeá an mearbhall innte i gcomhnaí. Thugadh muid abhaile le ancoird nó le buicéid nó le tubáin, nó rud ar bith ba thúisce agad í. Chuirfeá síos an olann annsin i bpota in éindigh leis an dubhach agus d'fhágfá thíos ar feadh an lae uiliog í. Níor mhór de'n olann a bheith bruithte as ruaim roimhe sin agus gan gionnóid (dionnóid) shalachair a bheith ar a corp. Dhá mbeadh ní dhathóchadh do chumhachta í. Ní bheadh aon-ghlacadh aice leis an dath. Nuair a bheadh sí ar an teine níor chall di a bheith thar chnag, ach chaithfeá a coinneál brúighte agus measctha. Chaithfeá amach annsin ar chiseoig í, agus nighfeá aríst ar uisce í. Chuirfeá amach i gcliabh annsin í nó go dtriomuigheadh sí. Í a spíonadh annsin. Ba shin é an deis le dath dubh a thabhairt uirre. Dhá mbeitheá ag iarraidh dath buidhe … (sliocht as cuntas a thug m'athair dom ar dhathú olla)
 
Tá cúig nó sé de dhubhacháin ar bruach fós agus dheamhan an mó ná broc-thirm iad. Faraor nach siogáin fhada a rinne mé dhíob mar a rinne mé ar an lag-pholl. Dhá ndéanainn, thiocfadh an farradh sin a bhí ann le cupla lá thríotha, agus bhainfeadh sé deannach asta
 
duine
Is fhearr duine i bpoll ná triúr ar bord (sean-fhocal)(fc. poll)
 
Phléasc siad thíos sa dúrlinn mhóir é. Thiocfadh an teach seo síos sa bpoll a rinne sé ann (pléascán mara)
+
dún
Dúin do bhéal, do dhorna, do shúil, do bhróig, do chóta mór, do sheaicéad, an dorus, an leabhar, an bosca, an bhrocach, an tóchar, an chlaise, an bóthar, an abhainn, an simléar, an fhuinneog, an poll, an chruach mhóna, an cómhra, an poll fataí rl.
TUILLEADH (3) ▼
Dúintear an poll sin agus na bíodh an tseoideadh isteach orainn.
Dúinigidh an poll fataí sin go maith in 'u' (bhur) ndiaidh anois. Deasuighidh isteach an raithneach agus an chnámharlach go maith in a bhéal, agus cuirigidh an chréafóig taobh amuigh. Má bheireann gaoth an tseaca isteach ar na fataí, dheamhan ceo a bhuachfas sib go deo orra
Dún an poll sin ar thóin an bhairille. Cuir stuipéad ann
 
Tá dubhradán dona d'uascán — uascán na bliana anuiridh — thuas annsiúd thuas ar an gcriathrach aige. Is maith a chruthóchas sé má bhíonn sé ins an gcomhaireamh ceann mí ó indiu. Má's leis srianadh thríd, níor bh'fuláir dó aire, thar agus é a fhágáil thuas annsiúd ar an gcriathrach ag imeacht in a ghuróir faoi chlocha. Níl mothú ar bith ann, agus tuitfidh sé i bpoll eicínt nach dtiocfaidh sé as, nó is maith an t-ádh atá air
+
téigh
Cén áit ar do bhríste a bhfuil an píosa le dhul? Ní ar an bpoll seo é
TUILLEADH (1) ▼
Ara cá'id le dhul puintín gágach. Seas suas in aghaidh cuntar ósta agus nach maith an poll a chuirfeas tú ann le do thart a choisceadh, ní áirighim thú a chur ar misce
 
Ní fheicfidh tú aríst é go malrait saoghail (fc. malrait). Tá an poll sin ag dul síos go talamh iochtair
 
Bhí an oiread cantail air faoi dheireadh agus gur bhuail sé núta (nóta) puint amach ar an mbord. "Bíodh sé sin agaibh" adeir sé "in aoinfheacht leis an gcuid eile". Chuaidh muid poll maith in a phunt freisin
+
Is maith aibéil a ghabh sib thríd an bpoll fataí sin thoir. Thiubharfainn an leabhar nach h-iad na beithidhigh agus na muca a d'ith ar fad iad: gur tugadh corr-chruit as (fc. cruit) ingan fhios domsa
TUILLEADH (1) ▼
Chuaidh sé thríom an uair a thosuigh sé ag géaraidheacht turraic a chur ann agus a chuir síos le fánaidh ins an bpoll báidhte. Go maithidh Dia dhom é, is míllteach an rud é an cathú! Dhá dteigheadh sé síos uair amháin, aníos ní thiocfadh sé!