Dé
—
+–
Ní fhaca mé ó shoin dé ná deatach air = ní fhaca mé amharc air ó shoin
Níl dé ná deatach air ar an saol seo hébrí cá'il sé sáithte. Bí siúráilte nach bhfuil sé ag dul amú ar chaoi ar bith
TUILLEADH (1) ▼
Ní féidir dé ná deatach a fheiceál uirre le seachtain marar bhailigh sí léithe aríst. Thiocfadh di.
·
Tá sé ar an dé deireadh = ar na preaba deireannacha
Dé in iontrálacha eile (50+)
+
→
faitíos
Diabhal pléidh a bhéas agamsa le scadáin le mo ló aríst. Feacha an bhail a chuir siad cheana orm … Beannacht Dé dhuit a dhuine sin. Chuir siad go doras an bháis mé. Scadáin lofa a d'ith mé. Agus níor ghlac mé éiseall ná a dhath leo agus mé dhá n-ithe. Ach ní íosfaidh mé aríst díobh le cúnamh Dé. An té a bhuailtear san gceann bíonn faitíos air
TUILLEADH (2) ▼
Beidh tú amuigh nó go gcuirthear faitíos ort! Nach bhfuil a fhios agad go bhfuil an bóithrín sin síos sidhiúil, fuagraíomuid deá-chomharsanacht orra, agus síochán barainneach inniu Dé Máirt!
Nach beag a fhaitíos é, a Thiarna Dé, a dhul amach an tráth sin d'oíche!
→
fara
Ab é an sean-"bhicycle" sin. Beannacht Dé dhuit agus caith ar an bhfara é. Ar ndú, ní thiúrfadh sé sin trí choisméagachaí na trócaire thú
+
Is diabhlaí deannachtach na ráigeannaí a bhí ann le dhá lá, agus chuile ráig aca ag baint fearasbár dhá chéile. Sin é anois é. Tá sé in am aice leigean fúithi dhá mba é toil Dé é
TUILLEADH (1) ▼
Teagann tharasbár bisigh air chuile lá. Is gearr go mbeidh sé as le cúnamh Dé
→
feart
Tá mé eirithe as an tobac inniu, agus ní chaithfidh mé aon-ghráinne aríst le cúnamh Dé go dtí lá Fheil Pádraig na bhFeart. Bainfidh mé píopa as an lá sin. Deir siad nach dochar é
→
fliuchán
Fan istigh as an bhfliuchán! Ní samhaoin ar bith do dhuine é fhéin a chailleadh. Tiocfaidh neart laethanta breá amach annseo in aice chúnta Dé
+
→
focal
Ná hinnis do scéal d'aonduine. Má innsíonn gabhfaidh cor an fhocail air. Nach air sin atá daoine ag faire. Beannacht Dé dhuit! Feacha a gcloiseann tú de luaidreáin chuile lá
TUILLEADH (1) ▼
Chuir mé focal ar bheart slat le fear as an Taobh Mín Dé Sathairn seo caite, ach níor thug sé chugam inniu iad
+
→
foilsigh
Foillsíonn Dia an droch-ní i gcomhnaí dhá fhada go dtí é. Deir siad go bhfuil muilte Dé mall ach go meileann siad mín … Feacha an fear sin thiar. Mharuigh sé comrádaí leis ar an sliabh. Dheamhan a fhios agam ar mharuigh nós marar mharuigh — diúltaíomuid dhó — ach go raibh sé ráite leis. Nach maith a tháinig sé san saol gur thárluigh an cleas céanna dhá mhac fhéin. Thug an t-athair an eang leis. Ar an mac a hídíodh é
TUILLEADH (2) ▼
An corpadóir bradach! Sé cóir Dé é an méid sin a eireachtáil dó. Ba bheag aige fhéin dícheannadh a dhéanamh ar chréatúir bhochta. Chuir sé an bhaintreach sin thuas de dhruim tí. Chuir sé faoi ndeara di páipéar a shaighneáil dó ar a cuid talúna agus gan a fhios aice céard a bhí ann, ach gur theastuigh cupla cloch mhine uaithe l'aghaidh a háilín … Ach foillsíonn Dia an éagcóir míle glóire agus moladh leis fhéin. B'fhéidir go bhfuigheadh an cneamhaire ar a mhéis fhéin anois é, agus ní ag amhdú an oilc é, ní mór linn dó
Ná bacaighidh léithe. Leigidh di. Fágaidh ag Dia í. Foillseóidh Dia É fhéin uirre. Más mall is trom í díoltas Dé, adeir siad
Na tithe ósta sin thiar! Ara diabhal póilí ar bith a chuireas aon-chaidéis orra sin. Leigfidh siad isteach annsiúd cho follasach as comhair an tsaoil thú Dé Domhnaigh agus a leigfidís lá den tseachtain
→
freagair
Rinne siad leath-chuma ar an dá shean-díriúch a bhí annsin agus feacha fhéin gur fhreagair Dia orra é dhá fhada dhá ndeachaidh sé. Tá muilte Dé mall, adeir siad, ach mileann siad go mín
Dhein sé fudarnéis den áit len a shean-mhótar. D'iagóir Dé dhó nar fhága é san áit a raibh sé! Tá íosbairt déanta ar chearca aige ar chaoi ar bith
Is breá scolbánta an fás fir é bail ó Dhia air! Chonnaic mé ag fuiléimneach annsin thíos in éindigh le na gearrbhodaigh Dé Domhnaigh é, agus má bhí fhéin dheamhan tuilleamaí a bhí aige le ceachtar aca. 'Ag dul in a mháistir scoile atá sé siúd?
+
→
fág ag
Fágaim an Satharn ag Muire Mháthair agus bím ag an Aifreann Dé Domhnaigh = sin é an leiscéal a thug an leadaí fadó
TUILLEADH (2) ▼
Fágaim ag mac Dé gurb shin é an rud adúirt sé = mionnaím gurb shin é adúirt sé
Fágaim ag mac Dé bheannaithe nar leag mé láimh ná cois air! Sin í an fhírinne
→
fág ar
Tá faitíos orm do na beithigh más ar a fhágáil sin a bhí siad. Beannacht Dé dhuit! Dhá mbeadh na seacht sraith ar an iomaire, ba é an cleas céanna a dhéanfadh sé sin. Níl aon-chomhairleachan in a chionn
+
→
fág
D'imigh sé uaim Dé Luain agus d'fhága sé ag obair ar anchaoi mé. Is beag é foghail duine aonraic le coirce atá ag tuitim dhá cheann
TUILLEADH (1) ▼
Ara beannacht Dé dhuit. Ní iontas ar bith é sin. Cá bhfágfadh sí an onóir. Ní ón ngaoith a thug sí í sin chor ar bith. Níor sheas aon-bhean ariamh ar urlár ba honoraí ná a máthair. Ba shin í fhéin muis an onóir dhona.
+
→
fálach
Gabhfaidh mé ag iarraidh na hola (lampa) amáireach faitíos na fálach. Mara mbeidh t'ainm istigh agad Dé Céadaoin, dheamhan sdriog a gheobhas tú = ar fhaitíos go dtárlódh tada idir sin agus an Chéadaoin nach mbeadh sé indon a dhul chuig an mbeairic len a ainm a chlárú
TUILLEADH (1) ▼
Socruigh an clog sin anois go siúráilte ar fhaitíos nach n-aireódh muid eirí le fálach thuas ar bith. Ba bheag nach raibh mé mall ag an Aifreann Dé Domhnaigh seo caite. = sleamchúis; go gcodlódh muid thar an am
→
fánaí 1
Cá bhfuighinn fear fánaí anois. Tá an saol sin imithe. Dheamhan fear fánaí a thiocfadh leat anois agus iarr ar son Dé é
→
féar
Tá dhá bhliain eile uirre siúd san gColáiste. Dhá mbeadh sí in a máistreás bheadh sí indon deóladh a choinneál leis an athair agus leis an máthair. Dheamhan slí ó Fhlaithis Dé aca. Ach faghann na ba bás an fhad agus a bhíos an féar ag fás
+
→
fóir
Go bhfoire Mac Dé orainn, nach bocht an chaoi atá air!
TUILLEADH (6) ▼
Go bhfoire Mac Dílis Dé orainn anocht, is olc an oíche í! Ní fhágfar cleith ar an teach mara bhfuil ag Dia
Go bhfoire Mac Dílis Dé ar do cheann annsin! É siúd ag cur airgead i dtaisce! Is gearr ar a scóig é, is gearr sin = God help your sense!
Thú ag ceapadh go bhfuil tú in don agamsa! Go bhfoire Mac Dé ort a mhic ó! Níl ná triúr mar thú! = bíodh ciall agad
Go bhfoire Mac Dé bheannaithe ort, ní dhéanfadh sé é go n-itheadh sé é, agus is beag a mhaith dhuitse a rá go ndéanfadh!
An bhfuil tú ag fáil fóirín ar bith ar an bpian … is mór is fiú dhuit a dhuine bhoicht gur bhodhraigh an phian ghárha siúd a bhí ort inné. B'fhéidir go dtéaltódh sí i leabaidh a chéile le cúnamh dé
Níl fuarú ná fóirínt aige inniu ach an oiread le aon-lá eile. Ag dul chun donacht atá sé, ach grásta dé. Is mór m'fhaitíos gur canncar atá air
Is olc a' chosamhlacht a' camán luaithe sin muis. Tuille de'n uair mhóir. Ach grásta Dé, ní eireocha sé as a ngairbhshion chor a' bith.
→
carraera
Gairm na gcoileach! Beannacht Dé dhuit, bhí carraeraí ag (d)ul soir, sul ar tháinic an cúpla abhaile = bhí sé in a dheire oidhche. Carraeraí a bheadh ag dul 'na bhaile mhóir le móin nó a samhail, a's a mbeadh coisméig mhaith rómpa, corruigheann siad faoi dheire oidhche, i riocht's nach mbeadh maith an mhargaidh thart rómpa.
→
cinceach
Beannacht Dé dhuit, cá bhfaigheadh an chinnceach sin buaineadas a bheith innte. Bhí sé chomh maith de dhuine brosna (gabhail) cloch a chuir ar a' teine léithe.
Nar agruighe Dia orraibh é, 'bheith 'déanamh grinn faoi! Cé'n neart atá aige air, má tá claon-fheachaint fhéin ann? Nach shin é gnaithí Dé
→
cliar
Tá'n 'fliú' sin in a lionnán (leannán) agam ar fad, le goirid. Dheamhan a leithide de chasacht a's de chliar a's tá orm! Ach grásta Dé, ní chuirfe mé as mo chrioslaigh chor a' bith é. Tá sé do mo chothú, as béal a chéile le dhá mhí.
+
→
colg
'Tharraingeochaidís thríd an tlú gairmid é (an líon) le na ghairmid nó a scóthadh nó leis an mbarrach agus an colg a bhaint dhe. 'Sé a mbeadh fágtha annsin, an chois, gan colg ná barrach, a's í an-mhín. Deiridís go mbíodh leigheas pian bhuilg sa mbarrach. Ní bhaistfeadh a' sagart fadó gan a' bharrach, mar sa gcolg a rugadh Mac Dé (Sliocht ó Sh. Ó. Ch. a' cur síos ar a' líon).
TUILLEADH (1) ▼
'Fear mín a's bean bhorb, a's Mac Dé 'na luighe 'sa gcolg'." (Rugadh Mac Dé, adeirtear, sa gcolg. Bhí lánamhain ann, a's bhí an fear sásta Muire Mháthair a leigean isteach, ach ní raibh a bhean. Is amhla a thúsuigh an leath-rann réamh-ráidhte).
→
cora
Diabhal mé gur mór a' scéal é, an duine bocht! Má bhí sé beag-mhaitheasach fhéin, dheamhan duine coideáin ná aitheantais a leig sé thart a' bóthar sin thíos ariamh, gan carra chainnte a bhualadh air, a's mara ndéanadh sé tada eile, chuirfeadh sé chuile dhuine faoi 'choimrighe Dé'.
+
Tá faitchios orm, ach grásta Dé má bhriseann an uair bhreagh seo, go dtiocfa seal maith droch-aimsire nó breac-aimsire. D'eireochadh dhó, a's ar thug sé d'aimsir bhreagh uaidh le tamall. Níor tháinic tiormach ariamh nach dtiocfadh cothromacan síne na h-uaire in a dhiaidh.
TUILLEADH (3) ▼
Tá sé fhéin a' faghail cothromacan síne na h-uaire anois, a's m'anam nach bhfuil mise in a dhiaidh air. 'Sé cóir Dé é, a's an cheird a bhí air fhéin, tamall = slat dá thomhas fhéin; an cleas a ghníodh sé fhéin ar dhaoine eile, tá sé 'teacht ar ais ar a mhéis fhéin anois aige.
Chomh uain's a bhí an dá shean-fhear bhochta sin annsin ag béal a' doruis aige, chaith sé a shaoghal a' meabhrú do lucht cuarta chuile bhiorán dá bhféadfaidís a dhéanamh orra(b) a dhéanamh dhóib. Dheamhan duine sa tír anois, nach a' deanamh bioráin air fhéin atá. Níorbh é leath-chóir Dé é, mara dteagadh cothromacan síneadh na h-uaire ar ais air fhéin.
Mara dtige cothromacan síne na h-uaire ar sa saoghal seo, tá'n chéad saoghal eile roimhe, tús na breithe ag Mac Dé! Níorbh é cóir Dé é, mara gcuirtí peirfhiachaí eicínt air, a's an splíontaidheacht a's an spídeamhlacht a thug sé fhéin do thuille.
+
→
baile
'Nois céard deir tú le Gaillimh a's gan ann ach baile beag? A Thighearna Dé, sé'n duine deireannach é, a ndéanfainn a leitheide de rud a shamhailt leis!
TUILLEADH (1) ▼
D'iagcóir Dé dhuit, nar fhan sa mbaile.
→
bannaí 1
Beannacht Dé dhuit a bhean chroidhe! Ní fhéadfá a dhul i mbannuidhe ar a' leanbh sa gcliabhán, anois, mar tá na daoine níos sean-óraighe a's níos aicísighe ná bhíodar fadó. = ní fhéadfá bheith cinnte, nach ndeanfadh an leanbh sa gcliabhán dochar a's díoghbháil.