beo (100+)
→
abair
Anois adúirt tú é gan bhréig gan mhagadh! Ní bheadh aon duine acu beo fadó an lá murach gur choinnigh sí deoladh leo
→
dá
An dá lá is beo mise aríst, ní fheicfidh tú anseo mé (an dá lá agus a bheas mé beo, an dá lá agus an fhad is a mhairfead) — choíchin
→
daigéad
Tharraing se anuas daigéad mór de leabhar agus d'ionsaigh air ag léamh dom féin aisti. Níl a fhios agamsa beirthe beo ná baistithe céard a bhí sé a léamh aisti. Ba é m'aird air é ar aon chor!
→
dáil
Bhí sé thíos i ndáil leis an gcéibh, agus é sínte ar an móinín bán ann. Dheamhan duine beo nach sílfeadh go raibh sé cniogtha leis an mbail a bhí air
→
dáimh
Ní cheapfadh aon duine beo go mbeadh gaol dáimhe ná dúchais ag an mbeirt le chéile. Tá P. lách spridiúil, ach maidir leis an gceann eile, is creagaire críochnaithe é
→
dairt
Ní sheasfadh aon duine beo thuas ann ach a dtosaíonn na dairteacha dhá gcaitheamh. Is contúirt é go mbainfidís an tsúil amach as do cheann
→
dall 3
Ní fhaca mise aon duine ariamh a bhfuil slám air mar atá air. Ní beo é gan creideamh a tharraingt anuas. Dhall na misinéaraí ceart é. Bíodh a fhios agat gur fear é muis nach bhfuil staidéarach ceart anois
Tá siad ag cur dallach dubh críochnaithe air síos anseo. Ní beo é go dté sé ann, agus teagann sé abhaile i gcónaí lena bholg bréaga. Cuirfidh siad thar bharr a chéille ceart leis an gcumadóireacht é
+
→
dallán
Nach bhfeiceann tú na dalláin bainte astu. Sin é an chosúlacht a chuir tú ort féin agus cead a thabhairt do na diabhlánaigh de ghasúir sin a dhul ag spochadh leo. Dar brí na mionn, agus bhainfinn an t-anam asaibh mura gcrapa sibh libh — agus crapadh libh go beo freisin! Nach raibh a fhios agat pé ar bith céard a mhillfidís sin in do thimpeall nach leasóidís tada. Tá an millteanas de bheith orthu. Ní millteanas go dtí é
TUILLEADH (2) ▼
Fásfaidh bíonglán (beangán) eile as an dallán sin agus dá réir sin suas. Faoi cheann chúig bhliana ó inniu an té a bheas beo, feicfidh tú gur maith caithrithe amach ar an mballa a bheas an buachaill sin. Ní bhíonn achar ar bith ar an gcineál sin
Chonaic mise bó thiar anseo ag N. Mh. Bhí an úth calctha aici. Chinn orthu aon deoir bhainne a fháil uaithi théis a ndíchill. Bhí fear beag ag obair anseo thoir ag C. — níl a fhios agam beirthe ná beo cérbh as é. Tháinig sé ag breathnú ar an mbó agus í cinnte ar C. agus ar chuile dhuine. Fuair sé ruainnín den wire beag sin a d'fheicfeá ar scloig na mbuidéil lemonade. Dhírigh sé amach é nó go raibh sé chomh díreach le dorú. Sháigh sé suas i chaon dallán den úth é i ndiaidh a chéile. Dheamhan cor na car a rinne sé lena láimh ach é a shá leis suas. B'iontas an chaoi a raibh sé in ann é a dhéanamh ach níorbh é a chéad uair é. Bhuel tháinig an bainne, gan bleán ar bith. Tháinig sé mar a bheadh Dia dhá rá leis. Bhí bleánach dhó (dhe) ar an talamh shular féadadh soitheach a fháil. Is diabhaltaí stuama a bhíos daoine thar a chéile
→
dán
Níl i ndán glanta dhóibh. 'Sé a chosúlacht é ar chuma ar bith, agus deir siad go mbíonn an chosúlacht ann. Chuile lá beo a dtéim amach le soipín a bhaint astu (fataí i gcall a nglanta), teagann rud eicínt a chuireas as mo bhuille mé
→
daoire
Dhá dhaoireacht dhá raibh an saol ariamh, ba bheag an bhrí é le hais na cheithre bliana seo caite. Ach ní cás do na daoine é agus a bheith beo chor ar bith, agus an drochbhail atá ar an domhan
→
daol
Cén sórt daol a theangmhaigh léi agus a theacht ar cuairt anseo thuas inniu. Níor facthas cheana ann í le saol is aimsir. Dúirt sí liom féin dhá bhliain go ham seo — lá a raibh mé ag caint léi i dteach an phosta — dheamhan a cois ná a cnáimh a thaobhódh iad an dá lá agus a bheadh sí beo aríst
+
Mo bhrón agus mo sheacht ndeacair gur chuir sé a chois ná a chnáimh isteach ariamh ann: murach gur chuir, bheadh mo mhaicín muirneach beo beithíoch inniu
TUILLEADH (1) ▼
Mo bhrón agus mo dheacair nach ndeachaigh mé ann gan méir a bhaint de mo shróin. Dhá dtéinn bhéarfainn beo air
+
→
deachma
Bhfaca tú an searrachín crón atá aige. Níl ann ach na cheithre eite anois. Dhá mbronntaí ort é, ní leagfá bearna i gclaí lena ligean isteach in do gharraí. Meas tú beo céard atá air. Tugadh sé é siúd don deachma ar chuma ar bith. Maidir le go mbeidh aon cheo dá bharr aige, ní bheidh
TUILLEADH (1) ▼
Má tá P. ag dul ag pósadh, tabharfaidh siad S. beag don deachma. Caithfidh siad a chur amach, mar ní sheasfadh aon bhean beo leis i dteach. Agus má chuireann siad amach é, ní ghlacfaidh áit ar bith isteach é. Cé a ghlacfadh é. Dheamhan an poorhouse féin a ghlacfas é, ná cuid de ghlacadh. Fear ar bith a d'fheicfeadh é siúd ag geata an phoorhouse lá fuar, meas tú an ligfeadh sé isteach é. Is túisce go mór a ligfeadh sé isteach an monkey beag a bhí thoir sa show ansin thoir. Siúd é a bhfuil le déanamh leis: a thabhairt don deachma nó don dul amú
+
→
deacrach
Faraor ghéar dheacrach nach mbriseann sé a smut leis. Ní beo é gan a bheith ag iarraidh a dhul amach
TUILLEADH (1) ▼
Faraor ghéar dheacrach má bhain mé aon fhód ariamh di. Féacha an aimsir sin! Nach gcuirfeadh sí carghas ar aon duine beo! Chuile lá ag baint fharasbarr dá chéile
Sin é an rud is luar liom beo: duine ag rá leat go ndéanfaidh sé rud agus gan cuimhne ar bith féin aige air. B'fhearr leat duine adéarfadh suas le do bhéal nach ndéanfadh sé chor ar bith é, ná dea-ghealladh agus droch-chomhlíonadh mar sin. B'fhearr dhuit é freisin. Ara beannacht Dé dhuit!
+
→
dealg
Dealg sa mbeo — tairne sa mbeo; sáiteán; gob géar; do dhóthain de fhreagra nó do dhóthain de bhail; rud a ghabhfadh cois croí, a chuirfeadh múisiam ort, a bheadh ina dhris chosáin ort, a chuirfeadh rud as duit, nó a ghoillfeadh go mór ort
TUILLEADH (1) ▼
Ba dealg sa mbeo ionam an chaint a chaith sí (fc. tairne)
Fuair tú deallradh maith anois, agus má tá mise ina dhiaidh ort, castar leat é. Ní raibh guth ar bith siar ansin ort, ach níor bheo thú ina dhiaidh sin go dtéiteá ann do do chailleadh féin
+
Is beag an dochar dhó a bheith deallraithe fhéin agus gan aon tsnáth air thairis siúd. Ar ndóigh, níl aon fhear beo in ann a sheasamh ar scáth an méid siúd éadaigh
TUILLEADH (1) ▼
Dheallródh aon duine beo istigh ar an teallach ann. Níl dé dhá bhfaca tú in do shaol ariamh aige. Cén chaoi a ndéanann sé bruitheachán ar bith
→
déan le
É a bhriseadh. Bhí an ceart ag an mboss: ba é a dhéanamh leis é. Is maith an rud tamall le spóirt adeir siad. Ní raibh aon mhaith aigesean ann mura gcaitheadh sé an lá ar fad ina chónaí, agus cén bhrí, ach nach mba bheo é mura dtéadh sé ag déanamh gaisce faoi
Má théann sé do do bhualadh tabharfaidh sé liúradh deannachtach duit agus ní mór liomsa duit. Breá nach ligeann tú de do chuid spochadh leis. Ní bheifeá beo gan a bheith ag spochadh le duine eicínt
→
déanta
Diabhal fear beo a d'fheicfeadh é nach n-abródh gur tincéara déanta é. Tá an ghruaig agus an ceannaghaidh céanna air agus atá ar na M.s a d'fheicfeá ag dul thart ansin
→
dearg 2
Níl a fhios agam beirthe ná beo céard a dhéanfas mé leis an deargadh atá ar an naíonán sin chor ar bith. Tá chuile shórt féachta agam leis agus is aon mhaith amháin é. Níl sé ag imeacht ina dhiaidh sin
→
dearóil
Duinín dearóil é. I ndar leat féin nach mbeith (mbeadh) sé i bhfad beo má bhfaigheann (fhaigheann) sé mórán eile brádannaí den tsórt sin
→
deasaigh
Ní dheasaíonn sibhse na tithe chomh minic agus a dheasaíos muide iad. Ach níl aon chruóig agaibhse leis. Tithe ceann slinne is mó atá amach an taobh s'agaibhse anois. 'Siad is fhearr só freisin. Chuirfeadh na seantithe ceann tuí seo thar bharr do chéille tú dhá ndeasú chuile bhliain beo
Chaith mé an t-airneán anuraidh as béal a chéile ag deasúchán. Dheamhan bróig ar na cheithre bhaile nach mé a chuir tosaigh orthu. Dar príosta ní dhéanfaidh mé cleas na bliana anuraidh i mbliana. Fáiscfidh mé amach ar cuairt chuile oíche beo. Téidís féin agus a gcuid buataisí i gCurach Sheáin Uí Fhínneadha! Is suarach an prae dhomsa a bheith ag caibléireacht ar sheanbhróga, agus gan a fhios agam cá'il mo luach saothair
→
déidín
Bhí sé anseo anuraidh agus dheamhan lá beo ach an Domhnach féin nach mbíodh sé thíos ag ceann an bhóthair roimhe fhear an phosta. Ag fanacht le scéala faoin dole a bhíodh sé, agus bhí an-mhoill air ag teacht. Shíl mé go dtitfeadh déidín aige faoi dheireadh thál (ó tharla) nach raibh sé ag teacht
→
deifir
Gabh siar roimh an sagart agus déan deifir a chur leis. Mura gcuire, ní bhéarfaidh sé beo air
+
Imigh leat anois go beo deifreach, agus téirigh síos ann (cuirtear beo agus deifreach i gcuingir mar sin)
TUILLEADH (3) ▼
'Sé atá beo deifreach ar a chois
Cén chiall nach mbeifeá beo deifreach mar a bheadh gasúr agus gan a bheith ag ligint don fhéar fás faoi do chosa
Rinne sé beo deifreach é, deirimse leat, nuair a d'aimsigh sé siúd é
→
déirce
Deir siad, théis chomh scanraithe agus a bhí sé ag airgead, gur chaith sé a chuid le déirce ina dhiaidh sin. 'Sé a choinnigh na F. M. siúd beo ariamh, ach nár chuala deoraí an bhéil bheo uaidh é
Is beag duine a bhí sa ruta seo ariamh ba déircí ná N. Th. Aimsir an drochshaoil adeir siad, nuair a bhí na daoine ag fáil bháis as éadan le ocras agus amhgar, ba é sin a choinnigh an cheathrú seo beo. D'fhaigheadh chomh maith le deich nduine fhichead beatha ann chuile lá
→
deis
Tá an dea-chaint i gcónaí ar a dheis aige. Ar chuala tú an oiread nathaíochta ag aon Chríostaí beo agus atá aige. Shílfeá go slóchtfadh sé é féin agus a mbíonn le rá aige
→
deiseal
Deiseal! Deiseal! I bhfad uainn an anachain agus an urchóid! Rith go beo agus faigh fód móna a chuirfeas mé ina béal (bó). Tá fata ina sheasamh ina muineál
→
déistean
Chuirfeadh sé déistean ar aon duine beo lena chuid graiscínteachta agus brocamais. Níl sé in ann dhá fhocal a chur i dtoll a chéile, gan ceann acu a bheith tútach
→
deoin
Mura n-ithe sé dhá dheoin féin é, cén mhaith a bheith ag sáraíocht leis. "Tairg bia do dhuine beo agus mura n-ithe sé é, ligeadh sé dhó". Mise i mbannaí dhá mbeadh ocras air go mba deacair é a choinneáil uaidh
→
deoir
"Trí mhí a mhair Oisín beo: trí bhrat a d'fhliuchfadh sé sa ló le deoir aithrí as a shúile, ó chuaigh sé ar aoibheantas agus ar staid na ngrást" (as Argóinteacht Oisín agus Phádraig)
+
→
deoraí
Níl deoraí an bhéil bheo den chine sin sa tír anois — Críostaí an bhéil bheo; mac na scine
TUILLEADH (8) ▼
Ba mhaith teann iad tamall ansin thoir. Ní raibh sé ann an té adéarfadh hata bán leo, ná a ligfeadh an faitíos dó a rá. Agus féacha ina dhiaidh sin go bhfuil na préacháin ag dul thrína gcuid fuinneog agus nach bhfuil deoraí an bhéil bheo acu sa gcomhaireamh ceann inniu
Níl deoraí an bhéil bheo ag cur aon éileamh ort murach a bhfuil de sheafóid ort féin
Níl deoraí an bhéil bheo agam anois dhár thóg mé ariamh ach mé fágtha lag lúbach anseo, agus gan an teas ag breith ar an bhfuacht agam
Ní raibh a fhios ag deoraí an bhéil bheo go raibh an braon sin agam, mar níor chaintigh mé amach as mo bhéal air. Agus nach maith ina dhiaidh sin go raibh na póilíos in ann breith thall orm. Níl tada ag dul uathu. Tá siad suas le chuile ní
Ná bíodh a fhios ag deoraí an bhéil bheo anois cá'il tú ag gabháil. Má bhíonn a fhios, déanfar scéala ort agus gabhfaidh sé daor ort. Fainic a gcainteofá air le B. Sh. Sin fear gan foscadh
Chuaigh faitíos ormsa an oíche sin. Nár lige Dia go ndéanfainn bréag faoi, ach chonaic mé an rud … Céard a bhéarfadh duine in éineacht liom. Ní raibh ná deoraí an bhéil bheo
Creid mé anois nó na creid, bhuailfinn síos anois agus shuífinn thíos ar Bh. na T. ó oíche go maidin agus gan deoraí an bhéil bheo níos gaire dhom ná seo, agus ní bheadh aon scáth orm. Ní bheadh — a dhubh ná a dhath. Cé mar gheall air. Nach bhfuil Dia thíos ansin chomh maith agus atá sé anseo. Nó an síleann tusa nach bhfuil
Níl deoraí an bhéil bheo aige anois a dhéanfas luach na leithphínne dhó, mura ndéana sé féin é. Dar príosta féachfaidh sé fear aonraic freisin freastal do chuile mhíle ní
+
→
dia 1
Go méadaí Dia feoil bheo agus daoine slána agaibh!; go méadaí Dia chuile shórt ar fheabhas agaibh; go méadaí Dia cac bó agus lochán agaibh!; go méadaí Dia fataí (im, feoil srl.) agaibh! — bia a altú i dteach strainséara
TUILLEADH (1) ▼
Is dona a bhí sí beo ariamh an bhean bhocht. Chaith Dia an t-anam inti, sin é an méid
Tuilleadh ghéar coscartha den diabhal aici anois! Ní bheadh sí beo mura dtarraingíodh sí an t-amhas sin uirthi féin!
+
→
diaidh
Go deimhin tá sé in ann béadán agus cúlchaint agus bréaga a chur i ndiaidh a chéile. Ní mé an bhfuil sé in ann a phaidreacha a chur i ndiaidh a chéile leath chomh maith. Ní beo é mura mbeidh sé ag coiriúint ar dhuine eicínt
TUILLEADH (5) ▼
Níor chás liom é dhá mbeadh aon duine in mo dhiaidh, ach níl ná ginealach an bhéil bheo — níl sin
Ní raibh aon lá ó rugadh an chéad fhear acu, nach raibh an dea-chaint i ndiaidh na nÉamainn sin. Ar chuala tú aon nathaíodóir beo mar Joe sin. Bhuel ní raibh tada dhá thais ag Pádraig, agus, ar ndóigh seanÉamann féin, deir an dream a chonaic é nach raibh cinneadh go deo leis
Nach diabhaltaí atá an ghaisce ina dhiaidh i gcónaí. Tá muis, agus beidh. Ní bheadh sé beo mura mbeadh an áibhéil bheag sin aige. Ach dheamhan dochar ann thairis. Duine soilíosach é lá an anó
Ar ndóigh ní thabharfadh aon duine beo a iníon dó. Tá sé caite amach i ndiaidh a bhéil ar fad. 'Sé mac J. T. Mh. déanta é. Dheamhan bean a gheobhas ceachtar acu go bhfaighe Pól a shúil
Is minic ariamh a ghlan fear leis i ndiaidh a chinn roimhe agus ní fhaca sé aon lá den ádh ariamh ach é. B'fhéidir go dtiocfadh an té sin abhaile blianta ina dhiaidh sin agus é ina ridire. Ní bheadh sé ach beo bocht, dhá bhfuiríodh sé sa mbaile i gcónaí
Is doiligh díbeartha an t-aistir é ag aon Chríostaí beo inniu. Ach dheamhan a dhath drogaill aige siúd roimhe. Tá an chleachtadh mhór aige air. Chonaic mise é sin ag imeacht oícheantaí as seo le dhul abhaile, agus dheamhan a dtiocfá chomh fada le ceann an sconsa sin dá mbeadh do chailleadh go deo leis. Ní bheadh aon mhaith é a bhacadh ina dhiaidh sin. Bhuailfeadh sé a dhá sheirín taobh thíos dhá dhá ghlúin, agus dá mba í an oíche í ar ith Ceile na bradáin, ghreadfadh leis abhaile
+
Bhí caoirigh againn anseo trip(uair, babhta) ar an sliabh, agus tháinig siad uair eicínt anuas i mbarra garbha Sh. Mh. Nach diabhaltaí díbheirgeach anois a bhí sé agus gur bhuail sé seirín ar chuile cheann beo acu. Níor thug muid faoi deara iad ariamh go raibh na cosa i gcruth titim dhíobh. Céard adéarfá leis an mbithiúnach sin. 'Sé is mó mailís ar an mbaile sin. Fear a chuirfeadh seirín ar do chaora nach raibh sé chomh maith dhó a dhul agus a dícheannadh in éineacht. Ba é ba ghnaíúla dhó
TUILLEADH (2) ▼
Ba in iad an dream a bhí díbheirgeach lena gcuid buachaillí. Mura mbeidís ina suí le giolcadh an éin agus amuigh ag obair, bheadh an súiste ag S. suas ina n-éadan ar an lota. Bhí buachaill ann aniar as G. M. uair. Níor éirigh sé ar chuma ar bith nuair a glaodh air. Suas le seanSh. agus fás aige, agus thug sé cnap eicínt dó sa leaba. Diabhal easna den bhuachaill nár éirigh ina chraiceann dearg agus nach mbeireann ar Sh. agus nach gcoiglíonn faoi sa leaba é, agus greim píobáin aige air nó go raibh a theanga bheag amuigh. Thachtfadh sé beo beithíoch é murach an chaoi ar iarr na mná ar son Dé air gan giorrú leis ar fad. Ón lá sin go ndeachaigh sé i dtalamh, níor thóg seanSh. maide ag aon bhuachaill. Fuair sé a chomhairleachan
Duine an-díbheirgeach é. Bhí mé lá anseo ag an doras ag dul amach le cuid an chapaill agus cé a thiocfadh aniar an bóthar chugam ag spaisteoireacht nach é (ach é). Ní raibh a dhul ar m'aghaidh ná ar gcúl agam. Bhí mé i ngreim. 'Ní théann tusa ag an aifreann a Ph.,' arsa seisean. 'Ní théim le gairid a Athair S.,' arsa mise. 'Ní airím ar fónamh. Tá mé buailte suas as na cosa ar fad.' 'Níl aon bhualadh suas ort le do chuid oibre,' arsa seisean go beo drochmhúinte. 'Is beag a bhéarfadh orm snaidhm den mhaide seo' — bhí maide láimhe aige — 'a thabhairt ar na huillinneachaí dhuit agus bheifeá buailte suas as na lámha chomh maith le na cosa ansin.' M'anam gur dhúirt, agus go ndéanfadh. Bíodh chuile dhuine ar a shon féin air siúd. 'Sé an sagart is doghrainní agus is díbheirgí é dhá bhfaca mise le mo linn féin ar chaoi ar bith
→
díbir
Rinneadh díbirt as an áit sin. Deir siad nár fágadh Críostaí an bhéil bheo ar an dúiche sin nár díbríodh
→
dícéillí
Is dícéillí an rud atá sé a dhéanamh anois muis, ag cur spray ar fhataí agus gan aon lorga beo ag gabháil leo
+
→
díle 1
Fadó, nuair a chuaigh an Díle thar an Domhan, níor tháinig as ach Noa, a bhean, a thriúr mac, a thriúr iníon agus a gcuid fear. Chuaigh siad isteach san Áirc agus sin é a thug beo iad. Nuair a shíl Noa go mba cheart don tuile a bheith traoite, chuir sé amach an fiach dubh le scéala a thabhairt isteach aige. Níor tháinig an fiach ar ais lena scéal féin ná le scéal aon duine eile. D'fhan sé i mbun an chasam air. Sin é teachtaire an fhiadha ón Áirc agat
TUILLEADH (1) ▼
Tá sé sin caillte ón Díle. 'Sé mo ghéarchuimhnese P., a dheartháir, a fheiceáil beo agus sílim go raibh seisean básaithe le fada na mblianta roimhe
→
díleá
Deir siad gurb éard a d'fhága an díleá air sin, sceach a raibh geis uirthi thiar i ngarraí an Ch. a bhaint. Bhí na daoine maithe — diúltaí muide dhóibh — fúithi. Nuair a tharraing sé an tua, tháinig an guth go dtí é: 'ná buail,' adeir sé. Ach bhí S. chomh doghrainneach, chomh dúshlánach sin, agus nach gcoiscfeadh sé a láimh. Bhain sé an sceach thrí chuile údragáil. Ón lá sin amach bhí an díleá air: leá chúr na habhann ar a raibh aige. Dar fia bhí an fear sin deisiúil, ach ba bheag an mhaith dhó a chuid deis lá is gur thosaigh an saol ag dul ina aghaidh. Níor fhan bó ná gamhain ná caora aige nár báitheadh nó nár bascadh nó nár cailleadh. Ó bhuaileas an smál sin iad, is furasta leo imeacht. An tsiocair is lú faoin domhan, agus scaití ní call dóibh tsiocair ar bith. Bhí sé taobh le seanbhó bhuí sa deireadh. Chonaic mé féin í sin aige. Ní feasach dom ar cailleadh í sin nó gur cailleadh í le aois, ach ba chuma dhósan sin. Ba mhaith bocht an fear é i ndeireadh a shaoil, agus beo bocht a bhí a chlann ina dhiaidh nó gur dhealaigh siad leo ar fad as. Sin é an chaoi a ndeachaigh an sceach dó. Ara bhí sé chomh dochomhairleach leis an saol. "A chomhairle féin do mhac dhanra," arsa tusa, "agus ní bhfuair sé ariamh níos measa." Níor ceart do dhuine ar bith ar aon chor, a dhul thar thaispeánadh, agus fuair seisean an taispeánadh — go ndéana Dia grásta air!
+
Deir tú leis a chaith ag dilleoireacht liom ag ceapadh go bhfanfainn le haghaidh tae, ach diabhal baol in mo chraiceann a bhí orm. B'annamh leis mórán den chórtas a bheith ag síneadh leis ach an oiread le scéal. Dheamhan a fhios agam beo céard a bhain dó aréir go raibh sé ag iarraidh comaoin a chaitheamh liom. Mura bhfuair sé tae as Meiriceá!
TUILLEADH (1) ▼
Má fheicimse ar an dilleoireacht sin aríst sibh agus aon duine istigh, beidh mé ag gabháil oraibh chomh uain is a gheobhas mé teas ina (bhur) gcraiceann. Bheadh ciall dilleoireacht, ach níl uair ar bith is mó a dteagann táirm oraibh ná an uair a gcasfar duine eicínt isteach. Dhá mba é an té is measa le duine beo a bheadh ann, náireodh sibh é lena (bhur) gcuid dilleoireachta
Níor thaitnigh an ceann céanna ariamh liom. Tá an iomarca dintiúirí cainte ar fad aige. Ní fhéadfá samhail ar bith a thabhairt dó ag scoilteadh cainte ach duine de na seanphóilíos thíos ar R. D. a cheannaigh cruib mhóna anuraidh uaim. Dheamhan aithne a bhí air nach fear a bhí tógtha aige faoi rud eicínt a ghoid. D'ionsaigh air faoin móin. Cá'il an locht nach raibh uirthi. Ag iarraidh mé a ghiorrú sa margadh a bhí sé. 'Tá an-fhonn ortsa caint a scoilteadh,' arsa mise, 'ach mo choinsias is dar m'anam, mura n-íoca tú mise go beo deifreach, go scoiltfidh mise clár na baithise agat … '
Uisce díobhálach é sin le cur i dtae. Nach bhfeiceann tú beo beathach le doirbeachaí é? Níl sé feilteach don bheathach fhéin, ní áirím don duine
→
diocach
Ní cheannódh aon duine beo í ach é féin. Bhí sí ina giocach thoir ansiúd le claí agus gan an ceannaitheoir féin ag breathnú sa taobh a raibh sí. Tháinig sé aniar agus bhuail sé fúithi. Diabhal mé go bhfuair sé ar amhrán í. Nach ait a scinn sí amach ina dhiaidh sin. 'Sé an chaoi a bhfuil sé, má tá an beithíoch ag dul duit, níor mhiste dhuit dá mbeadh sé ar a chailleadh ach éireoidh sé. Mura bhfuil, ní choinneodh leagha na bhFiann beo é
+
Dheamhan ceo a bhí ariamh air go dtí an lá sin. Nuair a bhí an dinnéar ite againn, bhí sé ina shuí síos agus ag seanchas chomh spleodrach agus a bhí sé aon oíche ná aon lá ariamh. Théis an dinnéar bhuail sé siar ar an leaba. Ní raibh istigh ach B. D'fhiafraigh sí dhó (dhe) a raibh aon cheo air, agus dúirt sé nach raibh. Nuair a bhreathnaigh sí siar aríst air, bhí sé ag díogarnach. Bhlaoigh sí orm féin anoir as an ngarraí. Ní bhlaofadh murach chomh scanraithe agus atá sí. Bhreathnaigh mé féin air. Bhí sé ar an díogarnach céanna i gcónaí. Nuair a shamhlaigh mé féin an dochtúr agus an sagart leis, dúirt sé nach raibh cruóg sagairt ná dochtúra air, go mbeadh sé soir sa ngarraí agam tráthnóna. Mhuire is trua, ní raibh mé leathuair thoir sa ngarraí aríst nuair a rith sí aniar agus é ina huaire móire uirthi. Siar liom fhéin chomh tréan in Éirinn agus a d'fhéad mé. A dheartháir mo chroí thú, bhí srannán ann. Lasc mé féin liom i gcoinne an tsagairt agus níl ceo ar bith ach gur rug sé beo air … Bíodh a fhios agat gurb olc an rud do dhuine dóigh a dhéanamh dhá bharúil. Ach ní cás é, míle buíochas le Dia, ó rug an sagart air. Sin é an rud ar fad
TUILLEADH (2) ▼
Bhí díogarnach anála ann agus a chuisle ag bualadh ar éigean. 'Sé a raibh ann go bhféadfá a rá go raibh sé díbheo. Cuireadh fios ar an sagart ar an toirt, ach má cuireadh féin, níor rug sé beo air. Chuir sé an ola air mar sin fhéin. Ba mhór an scéal é — buachaill breá mar é. Dúradh ag an gcuisle féin é. Thug an cróinéara an-character air
Cat! Ní mharódh súiste Oscair cat! Chonaic mise cat dubh a bhí thíos againn féin cheana. Bhí sé ag marú éanacha. Dúirt mo mháthair go ndéana Dia grásta uirthi é a chur faoi phota, ach d'ardaigh muid féin linn soir é ar an réiteach i nGarraí an Bh. Chraplaigh muid i dtosach é i riocht is nach bhféadfadh sé imeacht. Shaighid muid na madraí ansin ann agus chaith siad uair dhá streachailt. Diabhal marú! Chuaigh muid féin ansin ag caitheamh leis — gruáin mhóra mhillteacha — nó go raibh muid sáraithe. Diabhal marú. D'áitigh orainn ansin dhá chiceáil mar a bheadh football ann, ach diabhal marú. Ní fhaca mé aon rud beo ariamh a fuair an oiread spídiúlachta leis, agus i ndiaidh an méid sin ar fad bhí díogarnach anála ann. Dhá mbeadh aon chiall againn 'sé a bháthadh a dhéanfadh muid nó a chur faoin bpota, ach cár fhága tú an óige agus a chuid díocais. An bhfuil a fhios agat céard a rinne muid leis as a dheireadh: cupla feac láí a fháil agus a bheith ag gabháilt air nó nach raibh smeámh ann. Is minic a chuimhnigh mé air ó shin agus a chuaigh sé thríom. Ní raibh scrupall ar bith ionainn agus an chaoi siúd a chur air
+
→
díol 2
Is mór an díol náire é an rúisc de mhadadh sin. Dar leat féin nach bhfuil sé ag fáil a leathdhíol le n-ithe. Dá mba é an duine ba mheasa leat beo é a bheadh istigh sa teach, ní chónódh sé go leagadh sé a chrúib thuas ar an mbord. Sibh fhéin a mhill i dtosach é nuair a thug sibh faisean dó a bheith ag tógáil giotaí aráin de chorr an bhoird
TUILLEADH (2) ▼
Is maith a rinne sé é, é a scaoileadh uaidh gan pínn gan bonn. Go dtuga Dia trócaire dhó. Ní chuirfeadh aon ghiúistís beo aon cheo ar an dílleachta bocht údaí. Is mór an díol trócaire é, an té a bhreathnódh isteach ceart ann
Má chastar liom é Dé Domhnaigh, tabharfaidh mé chuile dhíol air faoi nár thug sé agam an pisín cait a gheall sé dom. Tá an teach beo beithíoch le luchain. Ní fhágfaidh siad ní dhár dhealbh an ghrian istigh faoi chaolachaí an tí. Mura dtéitear rúb (rompu) go gairid
Ná lig an díolaíocht choíchin i bhfad scéil. B'fhearr liom a bheith faoi chomaoin ag aon duine beo ná ag fear siopa. Má bhíonn aon cheo aige ort, feicfidh tú pus chomh fada le dris fhireann air chuile uair dhá ngabhfaidh tú isteach aige
Cé mhéad adeir tú a chuaigh an díolúnach beag de lao údan? Trí phunt! Chuaigh sé dhá phunt thar an gceart ar aon chor. Is gearr an bás uaidh siúd. Dheamhan Oíche Nollag a fheicfeas sé beo choíchin
Shílfeá go bhfuil an lampa beag sin an-diomalach ar ola. Feicim sibh ag scairdeadh ann chuile phointe beo
→
diomdha
Is measa dhom an méid cainte a baineadh asam ná diomdha na bliana. Nach diabhlaí an smál atá ar chuid de na daoine nach beo iad mura mbeidh siad ag cothú achrainn. Ach 'sé an chaoi a bhfuil sé, is beith é sin atá orthu
+
→
díonmhar
"Lean mise an seanchas agus d'fhiafraíos cé dhár díobh í; 'Cá bhfuil do ghaolta nó an maireann siad beo; Nó an tú cineál Ua Chonchubhair a bhí againn sa tír seo; Mar bhí siad an-díonmhar agus ina bhfamily mór'; 'Ní mé cineál Ua Chonchubhair a bhí agaibh sa tír seo; Má bhí siad an-díonmhar agus ina bhfamily mór; Ach 'sé ainm agus sloinne dhom banríon na bruíne; Is mé cineál na síofraí as Cnoc Leitir Mhóir'" (ceathrú as amhrán dár tús Ag gabháil Bealach na hOlla dhom sea chonaic mé an t-iontas)
TUILLEADH (1) ▼
Dream an-díonmhar a bhí i muintir Ph. Mh. Mh. sin. Níor chuir a mháthair sin bean bhocht ón doras ariamh agus níor eitigh sí fear bóthair ná bealaigh faoi lóistín. Nach iad a thóg na G. bheaga sin chuile lá ariamh. Meas tú murach gurb iad an mbeidís beo. Bhí sé fánach acu
Ní chuirfeadh aon bhean beo a mbeadh grá Dé ina croí an díthreabhachín de ghasúr siúd amach ag an scoil lá mar seo. Dar brí an leabhair, cruachúiseach go leor féin nárbh fholáir dóibh a bheith lena gcur ann inniu. Chonaic mé beirt bhromairí atá ag M. Mh. ansin thiar ag dul soir agus bualadh fiacal orthu leis an bhfuacht théis an aois atá acu, agus chomh mór láidir agus atá siad. Ní uair scoile í do ghasúir laga
Tugaidh braon bainne don diúilicín sin thoir nó ní bheidh sé beo seachtain ó inniu. Ní fhaca mé lao ar bith ariamh nach bhfuil biseach ar bith air ach mar é. Níl lán do ghlaice fós ann, théis go bhfuil sé ionann is ráithe d'aois
+
An bhfuil a fhios agat cén chaoi ar chaith mé an lá: ag dul ag dlaoithiú sailí le aghaidh ciseáin. Tá rud beag seifte aici féin, agus dheamhan a dhath de chiseán aici a d'iompródh Gaillimh aon tSatharn beo é. Deir siad go bhfuil ciseáin dhá ndíol i nGaillimh, ach mo chreach mhaidne, ní saill gan fiacha iad sin
TUILLEADH (1) ▼
Ar dhlaoithigh tú na slata chor ar bith? Cén sórt gaota thú féin! Pota uisce síos go beo. Seoigí! Chugat! Níl aon bhreith ar an obair seo! Caithfidh an chiseoig a bheith déanta inniu
+
→
dlí
Ní bheadh sé beo gan a bheith ag déanamh dlí
TUILLEADH (1) ▼
Dhá mb'fhiú liom a thabhairt faoi dhlí, d'fheicfeá féin air go scarfadh sé leis go beo sciobtha, ach ní maith liom a dhul ag fiachadh ar an rud salach
→
dligh
Ní dhlíonn duine ar bith faoi chaolachaí an tí seo, ná aon duine dhá bhfuil ag tarraingt ann ach oiread, do chuid achrainn uait a T. Téirigh agus déan do chuid achrainn leis an dream a dhlíos duit é — an dream a chuir puiteach ar an bpus agat gairid ó shin. Ach mise i mbannaí nach mbainfidh tú leo sin. Ach tá mé ag tabhairt warning anois duit crapadh leat as seo chomh beo deifreach agus atá in do chosa, agus má thagann tú aríst go deo ag cur choc orainne, ní imeoidh tú chomh saor agus atá tú ag imeacht anocht
Ná bac le dliteanais. Níor íoc an cneámhaire sin aon cheo i gcaitheamh an tsaoil ariamh. Bheadh sé ag gealladh i gcónaí, agus ag iascach leis mar sin, nó go mbeifeá chomh meata sa deireadh aige agus go maithfeá dhó é. Chonaic mé S. Mh. ag dul chun dlí leis faoi luach cairr. M'anamsa ón diabhal gur chaith sé S. pé ar bith cén bealach a rinne dhó é. Chaith mo choinsias. Dheamhan comhaireamh na sop a fuair S. théis go dtug sé go seisiún é. An breitheamh a bhí bríbeáilte aige nó caoi eicínt. Ara bhí an-teacht i láthair ann agus níl aon duine beo nach mionnódh gurb í an fhírinne a bheadh aige nuair a thosódh sé ag ceartú dhuit