Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: ceap

→ faitíos

D'fhan mé uaidh ar fhaitíos go gceapfadh sé gur ag brú air a bheinn

→ fearacht

Dar sliabh, ní hé fearacht an lá faoi dheireadh é, má thosaíonn tú ormsa aríst, go mbeidh scéal agat air. Ara nach thú an nathaíodóir againn! Ag ceapadh go n-éistfeadh duine ar bith leat!

→ fios

'Sé an diabhal é nó tá fios na rólachaí aige feasta choíchin agus chomh fada agus atá sé taithithe ann. Ach ní duine é a bhfuil aon mheabhair ann cheapfainn

→ fobhairne

'Sé S. máistir na gleoiteoige. Níl P. ach ina fhear fobhairne aige. Tá mé ag ceapadh go bhfuil dhá chuid ag S. inti

→ fudairnéis

Tá fudairnéis ar fud an bhaile seo ó tionsclaíodh an pósadh céanna. Más iad na putaí fhéin iad, níl siad leathshásta a dhul chuig an scoil ach ag caint air, agus ag ceapadh go mbeidh oíche mhór acu.

+

→ fág

Bhris sé sin thíos an ceap s'againne. Fágann sin nach bhfuil ceap ar bith ar an mbaile anois

TUILLEADH (1) ▼

Ní ghabhfadh sé leis (ag troid). D'fhága sin nach raibh sé in ann aige. Dhá gceapadh sé go mbeadh, sé a ghabhfadh, agus go líofa

→ fágtha

Tá an dílleachta bocht an-fhágtha anois, gan duine ná deoraí sa teach ach é fhéin. Dheamhan mórán le dhá bhliain déag é cheapfainn

→ fáinneog

Bhí maingíní agus bagáistí aige i chuile áit ar an gcarr, más amuigh ar an bhfáinneoig fhéin é. Tá mé ag ceapadh gur beag a d'fhága sé ina dhiaidh ag an teach chor ar bith agus an chaoi a raibh an carr foirgthe.

→ fáinnigh

Ní cheapfainn go bhfuil sé ag fáinniú lae fós

→ fálróid

Dheamhan mórán atá dhá fhálróid ag na caoirigh sin muise mar nach mórán talúna atá aige théis a dhíchill le tabhairt le fálróid dóibh. Dheamhan slí do choise de thalamh ar an mbaile sin. Nach bhfuil sé sáinnithe uilig ag mac Bh. Dh. dhó féin. Ach tá mé ag ceapadh go mbíonn cead scoir ag na caoirigh ansin sa ngeimhreadh, mar a bhíodh san áit seo a bhfuil tú ann fadó.

→ fánach

Tá sé fánach ag aon duine a bheith ag ceapadh go bhfaighidh sé an ceann is fhearr uirthi siúd. Is beag an baol. Tá sí siúd ró-imeartha

→ fóir

Thú ag ceapadh go bhfuil tú in ann agamsa! Go bhfóire Mac Dé ort a mhic ó! Níl ná triúr mar thú! — bíodh ciall agat

→ caothach

Más leat an mhóin a chur amach leis an asal, caithfidh tú ciseannaí a dhéanamh ann agus ní gan úidh gan óidh sin agus a liachtaí caothach agus atá ann. Cheapfainn féin go mb'fhearr an ghnaithe a dhéanfá leis an droim i mbliana go háirid.

→ carraera

Cloisim torann cairr. Carraera atá ann, tá mé ag ceapadh — fear a rachadh de ghnáth le móin srl. go dtí áit áirid eicínt.

→ ceal 1

Is fadó an lá a chuirfinn tosaigh ar na bróga sin, murach cheal gan fad méire de cheap agam le tada a dhéanamh.

→ ceas

Bhí sé chomh dúlaí san iasc úr agus gur chuir sé ceas air fhéin leis. Thosaigh sé ag brúchtaíl ina dhiaidh. Uair annamh, tá mé ag ceapadh, a éiríonns aon bhreac úr le lucht an tsléibhe sin.

→ cinnire

Ní dhéanfaidh sé cúis na fataí a chur agus iad a fhágáil ansin, ag ceapadh go bhfásfaidh siad uathub féin. D'ordaigh cinnire cúnamh a mhic ó — caithfear freastal a dhéanamh ar na fataí théis a gcurtha, iad a lánú, a ghortghlanadh srl.

→ claibín

Ní raibh smid ar bith aige i dtosach, le coimhthíos tá mé ag ceapadh, ach san am ar bhain sé amach, tháinig an díle cainte air in éindí. Dheamhan a leithide de chlaibín muilinn a chuala tú ariamh i gcaitheamh do shaoil.

→ coimhthíos

Tá an oiread coimhthís aige liom agus a bheadh aige leis an té is faide uaidh sa tír. Dheamhan a gceapfá go mbeadh gaol ar bith aige liom agus chomh dorcha agus a bhíonns sé liom.

→ coinnleoireacht

Bhí siad ag coinnleoireacht ar an abhainn aréir agus is beag an fáiteall a d'éirigh leob de bharr na coinnleoireachta cheapfainn.

→ coirpéis

Níl mórán coirpéise ar bith ag an teach sin. Tá mé ag ceapadh gurb in é an fáth a mbreathnaíonn an ceann chomh sínte air.

→ cora

Dheamhan ceapadh ar bith a bhí agam go mbeannódh sé fhéin dom, agus meas tú nár chuir sé cara chainte orm. 'Sé a bhí suáilceach má b'fhíor dó fhéin.

→ cosnochta

Tá mé ag ceapadh go bhfuil sé an-lom an duine bocht, arae feicim a chlann ag dul soir cos-nochta chuig an scoil le bliain.

→ cuideáin

Éan cuideáin í sin cheapfainn, ach go deimhin, tá boladh an fhraoigh ar an gcuid eile — tá sí sin strainséara, ach ón bhfraoch nó ón sliabh an dream eile atá ina buil. Is furasta a aithinte orthu é.

→ cuntanós

Is beag an cuntanós atá le fáil uaidh siúd, deirimse leat. Shílfeá gur mó an rún a bheadh aige duine a ionsaí go mór, dhá gceapadh sé go bhfaigheadh sé an ceann is fhearr air.

→ céatach 2

'Sé an colg céatach a thagadh ar Chú Chulainn. Níor mhaith do dhuine a bheith ag míoladóireacht ina thimpeall, cheapfainn, nuair a bhuaileadh an reacht sin é (de réir na seanscéal, thagadh riastradh ar Chú Chulainn; colg céatach a thugas na seanfhondúirí air)

→ céileog

Dheamhan an gceapfainn muis, gur údar maith í an chéileog sin. Bíonn an cineál sin an-dothógtha go deo.

+

→ baile

Tá mé ag ceapadh gur suas go dtí tithe bharr an bhaile a chuaigh sé.

TUILLEADH (1) ▼

Shíl mé nach ndéanfainn de mhoill ach feadh is mé an ceap a fháil, ach chinn orm imeacht uaithi. Ó deir siad nach ionann a dhul don bhaile mór agus é a fhágáil.

→ bannaí 1

Dhá mbeadh aon chuimhniú aige, nuair a chuaigh sé i mbannaí air, go gcaithfeadh sé díol a dhéanamh as a dheireadh, tá mé ag ceapadh nach mbeadh sé leath chomh spleodrach ag ól a bhfuair sé in aisce uaidh an lá sin. Sin é an déirce dhá chuid féin don amadán ar chaoi ar bith.

+

→ bealach

An bhfuil tú ag ceapadh go dtabharfainn thusa ag obair liom. Is mó a bheifeá sa mbealach orm.

TUILLEADH (2) ▼

Is gearr uaidh anois cheapfainn. Tá sé ar a mhine ghéire ag giorrú an bhealaigh — is beag an sea a thabharfas sé anois. Tá sé ag teannadh leis an mbás.

Dá mbeadh mo bhealach don bhaile mór, ba bheag an t-anró orm an teachtaireacht sin a dhéanamh dhuit, ach tá mé ag ceapadh nach mbeidh.

→ beart

Níl beart dhá thútaí, ná dhá dhonacht, nach ndéanfadh sé, dhá gceapadh sé go mbeadh balachtáil bheag ar bith ag sroicheadh dhó fhéin.

→ crinn

'Dheamhan ceo feola anseo anois agat mura gcrinne tú cnámha, agus tá mé ag ceapadh dheamhan mórán solamair fágtha orthub sin fhéin.

→ cuaifeach

Ba deannachtach na cuaifeachaí gaoithe a bhí inné ann. Cheapfainn gur shaothraigh bádóirí é.

+

→ beo 1

Cheapfainn fhéin ar aon chor go mb'fhearr do dhuine beo i dtalamh ná a bheith ag dul trí mhíle ag déanamh bóthair ar an aimsir seo.

TUILLEADH (3) ▼

Tá mé ag ceapadh nár bheo thú mura mbeifeá ag coiriúint ar dhuine eicínt.

Thug mé chuile phínn beo dhá raibh agam dó. Bhí mé ag ceapadh go mba mhó an scéal é ná mé fhéin.

Ní théann Críostaí an bhéil bheo amach sna bólaí siúd mura dtéadh lucht caorach go díreach, agus tá mé ag ceapadh gur annamh a théanns siad sin fhéin chomh domhain sin faoi shliabh.

→ beo 2

Tá méirín ar an láimh aige an áit a ndeachaigh fleasc isteach i mbeo na hiongan, agus tá mé ag ceapadh go bhfuil an ionga scoite aige. Ní fhéadfadh sé gan a bheith (fc. méirín, fleasc).

→ beochan

Dheamhan a raibh ann ach beochan beag i dtosach, ach neartaigh sí go raibh sé ina ghála, agus ina ghealstoirm as a dheireadh. Tá mé ag ceapadh go mb'éigean don bhádóir a chuaigh siar taca am dinnéir rith cladaigh a thabhairt dó fhéin. Ní dhéanfadh sé choíchin é in éadan na stoirme siúd.

→ bhíogaíl

Chuala mé an ghoisín roilleach ag bhíogaíl istigh i bpoll an chlaí. Tá mé ag ceapadh gur easóg a d'ardaigh léithe í.

→ bolstaic

Bolstaic é. Choill mé é in aois a bhliana mar bhí mé ag ceapadh nach údar maith tairbh a bhí ann.

+

→ brachán

Ní raibh ceapadh ar bith fhéin agamsa go raibh an brachán dóirtithe, mar bhí siad chomh mór le chéile le láir bhán agus coca féir.

TUILLEADH (1) ▼

'Sé a bhfuil ó chuid de na daoine an saol a fheiceáil ina bhrachán. Tá siad ag ceapadh go n-ardóidh beithígh.

→ bruach

Tá claise Gharraí an Chladaigh ag cur thar bruach. Tá mé ag ceapadh gurb é an cúltsruth agus súiteán an rabharta is ciontaí leis. Is beag an mhaith a bheith leis an gclaise chéanna go ndéantar tóchar ceart amach ar an duirling.

→ adhartha

Nach adhartha an mhaise dhó é ag ceapadh go dtabharfadh fear ar bith a mhachine in aisce dhó agus an chruóg atá ag chuile dhuine lena cheann fhéin ar an aimsir atá ann.

→ aiféala

'Sé a d'ól a dhóthain go breá aréir, ach tá mé ag ceapadh gur fear in aiféala é inniu.

ceap (50+)