cuma (50+)
→
feadhain
Níl garraí ar an bhfeadhain agam nach bhfuil foirgthe mar sin. Dheamhan uabhar i dtada ar chuma ar bith ach i ngeosadáin. Níl ann ach nuair a bhíodh feamainn ghaineamh ag dul idir stucaí go mbíodh an talamh salach. M'anam gur sailí go fada anois é thar éis nach bhfágtar gionnóid shalachair ann
→
fearadh
Níl áireamh ar bith ar ar chaith sé d'fhearthainn agus d'fhearadh gráin le coicís anuas. Duine ar bith a bhí ag obair ar bhóithrí ar chuma ar bith, fuair sé faoi na foraí é
Níl d'fhortabháil ortsa ach thú fhéin agus is cuma dhuit cén t-am as seo go maidin a dtiocfaidh tú abhaile ach tá cúram capaill ormsa, agus ach an oiread le scéal, dheamhan gráinne coirce a thug mé di fós inniu
→
framsáil
Is cuma leis an mac atá sa teach seo é ach ag imeacht ag pramsáil leis. Dheamhan amharc a fheictear air aon oíche Dhomhnaigh go mbíonn sé an haon a chlog ar maidin, ná an uair sin fhéin scaití
+
→
framsóg
Diabhal a leithide de fhramsóg de bhean a chonaic tú in do shaol ariamh. Níl luach leithphínne ag cur imní uirthi ach damhsaí agus rabhaiteáil. Ní san aeraíl a chaill sí ar chuma ar bith é
TUILLEADH (1) ▼
Framsóg mná a fuair sé. Ach deir tú léithe ar chuma ar bith a chuaigh i gcois dhá leith ar an gcapall! A dhiabhail nach í an marcach í!
→
fág
Bíodh sé buíoch do T. faoin bhféar ar chuma ar bith. Más thíos a fuair sé é is thuas a d'fhága sé é — bhain sé nó chrap sé an féar dó, nó chuir sé caoi cheart air
→
cadhail
Shíl mé go srianfainn abhaile é, ar chuma eicínt, ach théis cupla uair do mo chaidhleadh le báistigh, ba mhaith liom agam tigh Bh. N. Mh. Chaith mé cupla uair ann go dtáinig aiteall aige.
Bíonn dubhán alla cailimhineog ar an uisce uileag sa samhradh, nó ar uisce ar bith nach bhfuil ag rith ar chuma ar bith.
→
cairín
Théadh mná ar cúlóig an uair sin (fadó) chomh maith le fir. Bhíodh pillín acub a chuiridís fúthub fhéin thiar ar chairín an chapaill. Cén bhrí go dtosaíodh an choimhlint. An té a cuirfí anuas an uair sin, d'fhéadfása a rá go mbeadh a shraith ar lár ar chuma ar bith.
→
ceal 1
Má tá cheal air, ní cheal cainte é ar chuma ar bith. — tá neart cainte aige, bíodh uireasa ar bith eile air nó na bíodh.
→
ciseach
Ní fhaca mé do leithide de chiseach ariamh nach gcuirfeá cuma eicínt ort fhéin uair eicínt, agus gan a bheith ag imeacht in do shraimleoig i gcónaí.
Mura bhfuil mé amuigh, tá do mharcsa crinnte agam ar chuma ar bith. Bígí fairáilte nó sin éirígí as an gcloich-phuis! — mura bhfuil do mharcsa scoite agam, tá mé chomh fada leis ar aon chor. Tugaigí cothrom uaibh, nó éirígí as an gcaitheamh ar fad.
Ní fhaca mise, le mo chuimhne fhéin ar chuma ar bith, uair chomh coimhthíoch seo ann faoi Bhealtaine. Nach sílfeá gurb é dubhluachair na bliana é, le farra is fearthainn. Tá an aimsir ina círéabachaí ar fad, ní ceasacht ar Dhia é.
+
Is cuma liom é a dhéanamh i ngan fhios nó i gcomhfhios, ach é a dhéanamh — ní miste liom é a dhéanamh i ngan fhios den tsaol, nó os comhair an tsaoil ach é a dhéanamh
TUILLEADH (1) ▼
Déan an peaca i ngan fhios ná i gcomhfhios — is cuma eatarthub é — ach beidh a fhios ag Dia é.
→
cuideáin
I nDomhnach, chaithfeadh sé a bheith cuideáin agus chomh gallda agus chomh galánta agus tá a chuid cainte. Thar contae isteach é ar chuma ar bith, agus thiocfadh dhó gur thar tír isteach é. Is maith an Béarlóir é M. Ph. Sh. Mh. agus corrfhocal a bhí sé a thuiscint uaidh.
Is diachta dhuitse céithireacht ná casacht a bheith ort — duine nár fhága an splainc (splanc) le seachtain. Is maith an chiall ag daoine é, a mb'éigean dóibh a dhul amach faoi dhoininn agus faoi dheallradh le seachtain. Tá ceart acub an slaghdán a bheith orthub ar chuma ar bith.
+
→
baile
Baile gann gortach Bh.! Sin é an baile ar chuma ar bith, mura dtuga tú leat arán an lá a dtéann tú ann, go mbeidh tú an lá sin, i do throscadh.
TUILLEADH (1) ▼
Is cuma leis siúd céard a dhéanfas teach ná baile, talamh ná trá.
→
bannaí 1
Meas tú an mbeidh air díol a dhéanamh anois faoi gur bhris Micil an bannaí? Ar ndóigh, cuirfear cúirt air i dtosach ar chuma ar bith.
→
bannaí 2
Togha tuíodóra é, dhá nglacadh sé a ionú ceart agus bannaí a chur ar na scoilb, agus is cuma leis é ach rith uirthi (.i. ar an tuí)
+
→
bealach
Dhá mba fear bóthair is bealaigh é, ba chuma airgead aige ná uaidh, ní fheicfeadh sé aon anó. Bhí sé chomh maith don strainséara nach bhfaca sé ariamh agus a bhí sé don chomharsa. Agus bhí a shliocht air: tháinig an saol bruíonach ar a shochraide.
TUILLEADH (1) ▼
'Sé atá ag dhul i mbealach a bhasctha anois muise, dhá mbeadh a fhios aige é. Ach is cuma leis an óige cá gcuirfidh sí a cois.
+
→
beart
An bhfaca tú aon duine ariamh ag tarraingt fheamainn tirim ina bearta go dtí sin? Ní fhaca mise ar chuma ar bith.
TUILLEADH (3) ▼
Ba diabhaltaí an séideán a bhí ann faoin mbeart. Tá ceart aige a anáil a bheith briste ar chuma ar bith má bhí sé ar an gcaoi údaí ar feadh an bhealaigh.
Is cuma liomsa ach a bheith in ann mo bheart a tharraingt sa saol. Agus duine ar bith nach bhfuil in ann sin a dhéanamh, ní fear chor ar bith é.
Nach cuma dhó foghlaim aige ná uaidh ó tá sé in ann a bheart a tharraingt. Agus dar príosta, 'sé atá.
→
coigéal
Ara cén stró atá orthub a theacht trasna an choigéil, má bhíonn snámh ar bith acub. Agus nach bhfuil a fhios agat go maith nach gcuirfidh siad aon phóilí san áit mura mbí snámh aige. Déanfaidh muintir an oileáin cúis anois d'uireasa poitín ar chuma ar bith.
Ba chuma dhuit é dhá bhféadthá aon chreachlaois a dhéanamh ina thimpeall — ba chuma dhuit, dhá gcuirtheá cosúlacht na hoibre ort fhéin agus dhá n-éiríodh leat foghail ar bith a dhéanamh ar an obair áithrid seo.
+
→
crinn
Tá sceana acub siúd chomh géaraithe a mhic ó, agus go gcrinnidís an cnáimh, ní áirím thú a shá. Sin iad ar chuma ar bith, a chuireanns an faobhar chun sáite ar a gcuid sceana.
TUILLEADH (1) ▼
Is cuma dhuit cén caillteamas a bheas ort faoi, ach ná hinis ach cnáimh chrinnte na fírinne dhó.
Tabhair cráisiléad air! Thit sé i bhfeoil ar fad le gairid, pé ar bith céard atá sé a chaitheamh atá dhá chur ar an gcuma siúd.
→
crígh
Tharlaigh an Púca leis é agus chaith sé isteach i gcrígh mhóir ansin thiar in íochtar Sh. Ú. é. Ba in í an mharcaíocht go Gaillimh agus cead siúl abhaile ar chuma ar bith. Deir siad go raibh sé millte gearrtha ar a theacht abhaile dhó.
+
→
críoch
Ní sa gcaint a chaill sé sin é ar chuma ar bith. Tá an oiread cainte aige agus a chuirfeadh dhá Chrígh Mhuire thrína chéile.
TUILLEADH (2) ▼
Tá sí curtha ó chrích anois ar chuma ar bith. I nDomhnach chuaigh cuileann gan dó léithe, ní dhá roinnt léithe é!
Chaith sé an tsíoraíocht ag imeacht i ndiaidh a chinn roimhe i Meiriceá. Dheamhan a fhios agam cén chríoch a bhí air faoi dheireadh, ach measaim nach é an dea-chríoch í ar chuma ar bith.
+
→
beo 1
Ní raibh aon aithinne beo sa gcoigilt ar maidin, arae níor chuir sibh aon chuma choigilte uirthi aréir ach na fóide a chaitheamh ar a rogha caoi.
TUILLEADH (2) ▼
Ní bheidh tusa chomh beo scafánta leis go deo ar chuma ar bith. Is fada uait é.
Má tá aon deoir le fáil in áit ar bith beo, gheobhaidh sé siúd é, nó ní cheal a shaothraithe é ar chuma ar bith.
+
→
beo 2
Is cuma liom beo nó marbh, tá mé chomh dona sin.
TUILLEADH (4) ▼
Is cuma liom mo bheo nó mo mharbh, mura bhfaighe mé réidh an achair ón bpian seo.
Nach cuma dhó a bheo nó a mharbh anois má tá an bhail sin air — martraithe lena shaol aríst.
Dúirt sé gur chuma leis beo nó marbh, agus chreidfinn é freisin. Níl a fhios ag aon duine beo cén chaoi a 'bhfuil sé sin ag saothrú an tsaoil.
Is cuma liom mo bheo nó mo mharbh — rud ar bith a chuirfeadh as pian mé!