Foclóir Mháirtín Uí Chadhain

déanamh (100+)

+
abair
Bhí sé rá go ndéanfadh sé scioból mór eile le haghaidh coirce agus fataí agus chaon tsórt ó thuaidh den teach, ach 'sé adúirt agus ní hé Dia. Ní bhfuair sé saol lena dhéanamh
TUILLEADH (6) ▼
Anois adúirt tú é! Sin é a bhí a dhéanamh leis. Gan é a ligint sa mbóithrín chor ar bith
Abair! Diabhal focal bréige agat: is beag atá le déanamh aige! (dúirt an fear eile ar dtús gur bheag a bhí le déanamh ag a leithide seo de dhuine. Is ionann an abair agus go cinnte is beag atá le déanamh aige)
Abair más libh a dhul ag an scoil, nach mór daoibh deabhadh a dhéanamh
Deirimse go bhfuil tú ag déanamh na mbréag — gur tú féin a thóg leat é
Déarfá nach raibh sé an-tsásta é a dhéanamh
Déarfá gur gearr eile a bheadh an troid ar siúl, nuair a bheadh puca déanta dhó (dhe) ag M.
 
Chuaigh sí sin sna céadéaga leis an bhfiabhras. Bhí déanta lena bás ag dochtúirí agus ag chuile dhuine. Ach is cosúil nach raibh an t-imeacht uirthi ina dhiaidh sin. 'Sí atá luath láidir inniu théis a clann a bheith tógtha aici
+
Beidh dhá dhéanamh air anois: do dhéanamhsa agus an duine a chaithfeas a dhul air in do dhiaidh
TUILLEADH (3) ▼
Deir siad go bhfuil an dá leathpharóiste sin le cur ina chéile agus paróiste nua le déanamh astu
Ní fhéadfaidh duine dhá leith a dhéanamh dhe fhéin. Ba deacair domsa a bheith in éadan féir agus i ndiaidh beathach — ní fhéadfaidh an gobadán an dá thrá a fhreastal
Dheamhan dhá chor go raibh sé déanta aige — dhá mheandar
 
Cá bhfuair tú an dabhach? Ní ag brath air a dhul ag déanamh poitín a bheifeá?
 
Is áibhéil na daibéid atá sé a bhaint. Cén chaoi a bhféadann sé fóide mar siúd a mhúnláil. Ní bheadh aon ghair agamsa a dhéanamh. Gheobhaidh sí rud le déanamh agus triomú ar chaoi ar bith
+
Ní raibh an ceann céanna ariamh gan an daidhce agus an stodam a bheith air. Is fadó cheana nach raibh sé ar siúl (ag troid). Sin é an suaimhneas is faide a chonaic mé é a dhéanamh ariamh. Ach b'fhurasta a aithinte dom an oíche cheana agus an chaint a bhí air, go mba ghearr uaidh (go dtosaíodh sé ag troid)
TUILLEADH (1) ▼
Ní thiocfadh sé chuig an darna bainis le daidhce nár hiarradh ag an gcéad bhainis é. Diabhal blas den cheart nach raibh aige. Fear gan fuil a thiocfadh go dtí iad théis droichead a dhéanamh dhínn cheana (a dhul tharainn agus daoine eile a iarraidh). Bhí a shliocht orthu. M'anam nár thaobhaigh cuid againn iad ná cuid de thaobhachtáil
+
Bhí mé thíos ann lá anseo anuraidh. Domhnach a bhí ann. Bhí sí ag stróiceadh ag iarraidh a dhul síos chun bóthair. Ní ligfeadh an mháthair di. Bhí rud eicínt le déanamh: soithigh le níochán nó rud fánach ar aon nós. D'iarr an mháthair uirthi é a dhéanamh. Dhá bhfeictheá chomh daidhciúil agus a d'iompaigh sí ar a cois, agus siar léithe a chodladh. Dá mba mise an mháthair, bheinn dhá lascadh fhad is a gheobhainn teas ina craiceann. Bhí sí dochorraithe freisin, ach níor lig sí amach mórán dhó (dhe) liomsa
TUILLEADH (1) ▼
Ná cuir araoid ar bith anois air go mbeidh an coca déanta aige. Bíodh a fhios agat gur liomsa an coca. Is daidhciúla é sin ná an diabhal. Dá gcaitheadh sé ina cheann é, d'fhágfadh sé an coca agus a bhfuil ann ansin. 'Sé atá deas air
 
daigh
Bhí dó bhoilg orm ar feadh an lae inné. Chaith mé an lá ag imeacht ar fud an tí léithe, mar ní fhéadfainn cónaí a dhéanamh in áit ar bith
 
Daighean an mór duit deifir a dhéanamh (níl mé róchinnte gur an .i. daighean an is cóir a scríobh i gcásannaí den tsórt seo. Fuaim /ə/ atá ann)
 
'Sé Baile an Daighin é má dhéanann siad rud mar sin: a chuid féin a bhaint den duine bocht. Ní fhéadfaidís a dhéanamh. Nó dhá bhféadadh, is cneámhairí ar na hailt na dlíodóirí. Ar ndóigh ní dadaí eile iad
+
dáil
Bhí sé i ndáil le bheith déanta aige an uair sin
TUILLEADH (2) ▼
Níl an bóthar fós déanta go dtí barr na ngarrantaí ach tá sé i ndáil leis
Ná bac le i ndáil leis. Tá sé déanta ar fad aige — ní i ndáil le déanta atá sé, ach déanta ar fad
+
dáimh
Níl gaol dáimhe ná dúchais ag an dá rud le chéile. Is féidir fear a chur amach as lóistín nó as seomra thíos i nGaillimh dhá mbeadh a chíos íoctha aige faoi chéad. Níl i lucht seomraí mar sin ach pailitéaraí. Ach má tá fear pósta agus clann air amuigh faoin tír, is deacair é a chur amach. Níl mé ag rá nach féidir é a chur amach, ach is deacair leis an Land Commission é a dhéanamh ina dhiaidh sin
TUILLEADH (1) ▼
Níl aon mhaith dhuit a bheith ag caint mar sin. Níl gaol dáimhe ná dúchais ag an rud sin leis an scéal ar ball. Scéal ann féin é sin. Níl an government ná dream ar bith eile in ann tada a dhéanamh faoi sin, nó go ndéana na daoine fhéin é
+
Cad ar chad, cad os cionn cad agus cad idir dhá chad, agus sliogán eistre ina mhoirtéal orthu: sin é an déanamh a thugadh an Gobán Saor ar a chuid ballaí. Bhí a shliocht air: ní raibh aon bhallaí faoin domhan ba daighne ná iad
TUILLEADH (2) ▼
Más leat í sin a dhéanamh sách daingean (a cur isteach sách daingean, a fáscadh sách daingean srl.), ní mór duit ord a fháil agus a dhul ag orlaíocht uirthi. Is gearr le dhul do mhaoilín casúir ar an daigéad sin
Tá na Sasanaigh istigh sách daingean ar na Gearmánaigh le rud le déanamh a thabhairt dóibh a gcur amach
 
Cén mhaith do dhuine a bheith in ainm is a bheith ag déanamh rud nuair nach mbíonn sé dháiríre faoi
 
dairt
Bheadh an scéal ceart go leor dá mbeifí taobh le dairteachaí a chaitheamh, ach seachain nár caitheadh clocha freisin. Ní thrustfainn A. Ní miste leis sin sa gcat mara é, ach duine eicínt a dhonú. Streille gáire a chuirfeas sé air fhéin ansin. Is olc na gnaithí atá ar dhream ar bith a thiocfas i gcleithiúnas a dhul ag déanamh spóirt san áit a mbeidh sé sin
 
dalba
Is dalba an obair a rinneadh ansin. Ach ba orthu nach raibh an mhoill. Is beag a aireos daoine obair a dhéanamh, nuair a bheas chuile shórt ar a mian acu
 
Níor shéid aon oíche as aer ba mheasa ná í. Bhíodh sé ag dallacar chlocha sneachta chuile phointe, agus gaoth ann a bhearrfadh tú. Ní bhfuair mé mo dhóthain le déanamh ariamh ach a theacht abhaile an oíche sin
 
Séard a déarfainnse leat a dhéanamh ar chaoi ar bith má tá do leas ar Dhia, gan an áit sin a thaobhachtáil níos mó. M'fhocal duit go gcuirfí dallach dubh ar an nGadaí Dubh ansin. Ach oibrigh ort go bhfeice tú …
+
Tá dalladh codlaithe anois aige, muran leis codladh mhná Dhoire an Fhéich a dhéanamh. Gabh suas agus dúisigh é.
TUILLEADH (1) ▼
Tá dalladh déanta agatsa anois. Déanaidís féin an chuid eile
 
Cén sórt dalladh púicín atá ort? Nach bhfeiceann tú go bhfuil siad ag déanamh dóigh mhagaidh dhíot. Breá a dtaobhaíonn tú iad
 
Dheamhan thiomanta caora istigh ar do bhaile i mbliana nach bhfuil dallamullóg uirthi, hé brí cén smál atá ar an mbliain seo thar bhliain ar bith eile. Ach is smál féin é chreidim. An iomarca drochaimsir atá dhá dhéanamh déarfainn
+
Chonaic mé fataí anseo bliain — fataí Achréidh a cheannaigh mé le haghaidh síl — tháinig mé gann i bhfataí síl an bhliain chéanna. Ar an bhFaiche Bhig a cheannaigh mé iad ó fhear as áit eicínt taobh anoir. Dheamhan a gcuimhním anois cén áit, ach d'aithneoinn an fear agus dheamhan gaisce a bhí air le gnaíúlacht. Dheamhan thiomanta dallán dá raibh orthu nach raibh chomh mór le béal an bhuidéil sin. Chuir mé anseo thiar iad i ngarraí na hI. Bhí an-ghaisce agam astu. Togha fataí dar liom féin. 'speáin mé do T. iad agus mé dhá gcur. Ní mórán spleodair a bhí ag T. astu. Fuair sé caidéis do na dalláin — go raibh siad rómhór. Rinne siad thar cionn i dtús bliana. Bhí siad go hard os cionn talúna, agus gan das déanta ag fata ar bith eile ag gabháil liom. Bhí go maith go dtí amach sa mbliain. Bhuail an lobhadh bán iad as éadan. Ba mhór an carghas a bheith ag breathnú orthu. Dheamhan blas a bhí agam de bhláth bliana orthu ach grifisc — tabhair grifisc air. Chaith mé ag na beithígh iad leisce a bheith ag breathnú orthu. Sin é an chaoi a ndeachaigh dalláin mhóra an Achréidh domsa. Ná samhlaigh fataí Achréidh liomsa ariamh ó shin
TUILLEADH (1) ▼
Chonaic mise bó thiar anseo ag N. Mh. Bhí an úth calctha aici. Chinn orthu aon deoir bhainne a fháil uaithi théis a ndíchill. Bhí fear beag ag obair anseo thoir ag C. — níl a fhios agam beirthe ná beo cérbh as é. Tháinig sé ag breathnú ar an mbó agus í cinnte ar C. agus ar chuile dhuine. Fuair sé ruainnín den wire beag sin a d'fheicfeá ar scloig na mbuidéil lemonade. Dhírigh sé amach é nó go raibh sé chomh díreach le dorú. Sháigh sé suas i chaon dallán den úth é i ndiaidh a chéile. Dheamhan cor na car a rinne sé lena láimh ach é a shá leis suas. B'iontas an chaoi a raibh sé in ann é a dhéanamh ach níorbh é a chéad uair é. Bhuel tháinig an bainne, gan bleán ar bith. Tháinig sé mar a bheadh Dia dhá rá leis. Bhí bleánach dhó (dhe) ar an talamh shular féadadh soitheach a fháil. Is diabhaltaí stuama a bhíos daoine thar a chéile
 
Níor fhan spré ar bith in mo shúilese ó thosaigh siad ag déanamh uisce. Dheamhan spré muise. Tá mé in mo dhallarán
 
Chaitheadh muid a dhul amach leis an réalt ar maidin ag baint fhataí san am a raibh muid ar aimsir tigh Sh. Diabhal smid bhréige sa méid sin. Is minic a bhí muid amuigh agus nach (nár) léir dúinn an láí. Agus dhá mbeifeá ag déanamh airneán domhain an oíche roimhe, nó amuigh ag ceol, chaithfeá an mhaidin ag cuimilt sramaí de do shúile, arae bheifeá in do dhall dúda le codladh. D'imigh an saol sin — míle buíochas le Dia
+
Ní fiú puintín bioráin an méid sin a dhéanamh as bealach, a dhuine chroí. Ar ndóigh más peaca é bheith buí, nach bhfuil na mílte damanta mar adeir an ceann eile
TUILLEADH (1) ▼
Is damanta an lear oibre atá déanta aige le seachtain. Má mhaireann dó ar an dúchan siúd, beidh siad curtha aige Lá Fhéile Pádraig
+
damba
Chonaic mé na dambaí móra a rinneadh ar an tSionainn. Nach raibh mé dhá ndéanamh. I nDomhnach bhíos. Chaith mé cheithre mhí ann. Tá dambaí áibhéalta ann in aghaidh an uisce. Tá mé ag ceapadh go stopann siad na mílte tonna uisce … Casann siad an t-uisce isteach i sórt caológaí a chuir siad ar an abhainn, agus nuair a théas sé thríd na turbines, oibríonn sé an solas. Sin é a thugas solas don tír
TUILLEADH (1) ▼
Ní comhla ar bith a theastaíos thíos ansin ach damba a dhéanamh trasna béal na cuisle údan le taoille mhór a chasadh soir. 'Sé an chaoi nár mhór é mar atá an lagpholl atá ansiúd thuas agamsa: stanna a chur ann ar an gcaoi céanna. Iontaíonn sé an brúisc uisce ar fad soir sa lagpholl. Maidir le do chuid comhlaí a chur thíos ansin, níl ann ach díth céille. Réabfadh an chéad taoille mhór a thiocfadh as a lúdrachaí iad
+
Go ndamnaí an clampar thú — crosaim aríst thú! — murab ort atá an dúrúch chuarta! I leaba suí síos duit féin agus péire stocaí a chniotáil mar atá chuile ghearrchaile de do leithide sa tír a dhéanamh
TUILLEADH (4) ▼
Damnú síoraí air agaibh mar phósadh, caithigí suas feasta é. Tá sé in am agaibh a gceart cainte a bheith déanta agaibh faoi.
Damnú síoraí air, an dailtíneach bradach, is tú adúirt lomlán an chirt leis. Nach sonnta an mhaise dhó é! Dheamhan aithne air nach duine é atá i riocht gníomh eicínt a dhéanamh!
Damnú síoraí air mar shneachta. Níl oiread agus caorán móna ar an teallach agam ó am suipéar aréir, agus níl aon asal in araíocht a dhul 'na phortaigh inniu ach oiread le inné. Shílfeá gur dúil atá ag an aimsir bothae a dhéanamh de na daoine!
Tá muid damnaithe ag an aisiléirín sin thíos, ag teacht dhá cheann de ló, ag sioscadh bréag. Níl cinneadh ar bith lena chuid cumadóireachta, ach diabhal mé leis an gceart a dhéanamh, nach bhfuil thairis sin de dhochar ann cé is moite de na paiteanna sin a chumas sé
+
dán
Chuir muid dán uirthi agus ba deacair sin. Bhí sí an-dodach le dhul ina haice chor ar bith. Tá féirín anois ag an slóchtaí, agus níl mise ina dhiaidh air: ba danra é le margadh a dhéanamh leis
TUILLEADH (5) ▼
Séard a bhí le déanamh leis sin dán a chur air, agus a thabhairt síos sa gcaladh agus an chéad bhád a bheadh ag dul ar an talamh ó thuaidh, é a chur isteach inti. Rómhaith a bheadh sé aige agus an bhail atá sé a chur ar na daoine
Níl aon mhaith dhuit ag caint. Feiceann tú féin nach bhfuil bualadh an ghráinne eorna ar dhánta na talúna. Cá'il sé. An bhfeiceann tú an spleodar a chuir sé (poitín) sa seanduine sin thiar: nuair a bhí aige a bheith ag cur brat na scaball (taiséadaigh) faoi réir dhó féin, gur bhuail sé amach ag iarraidh mná. Céard eile atá in ann é sin a dhéanamh fiafraím díot
Níl i ndán an rud sin a dhéanamh go n-imí an ball dubh den fheadóig — go deo
Bhí muid leis scaitheamh anuraidh agus bhuail an slaghdán an bheirt againn. Chuaigh muid leis aríst i mbliana agus ná raibh ann mura dtáinig an sneachta. Níl i ndán déanta dhó chreidim (claí)
'Sé an chaoi a bhfuil an scéal sin má éiríonn rud duit le do chiontsiocair nó le do chionfaillí féin, ní raibh ann ach go raibh sé i ndán duit. Sin caint ar sraith adéarfainnse. Chonaic mé lao le T. Mh. anseo thuas dhá chailleadh le buinneach anuraidh. Ón lá ar bhuail sí é, go dtí an lá ar thug sí léithe é, dheamhan thiomanta purgóid ná buidéal a thug an fear sin don lao sin, ná go fiú is a chur ar mhalrait féir ní dhéanfadh sé. Bhí mé féin agus é féin ansin thuas chois an chlaí ag breathnú air ag fáil bháis. 'Ní raibh aon dán éirí dhó,' adeir sé. 'Séard a bhí le déanamh leat,' adeirimse, 'chúig bhliana príosúin a dhul ort'
+
dána
Is dána an gasúr thú. Shílfeá go bhféadfá an rud adéarfaí leat a dhéanamh. Beidh a shliocht ort: má bhíonn cead do chomhairle féin agat, is de bhuíochas dúinne é
TUILLEADH (3) ▼
Deir tú leis an ainle bhradach sin a thosaigh ag athléamh orm. Anois an bhfuil biseach agat? Nuair a chuaigh mé dhá bhualadh, 'sé an chaoi ar neartaigh sé ar a mhaidí. Sin é an malrach atá dána. Dúirt mise go bhfágfainn é go dteagtása agus cead agat do rogha rud a dhéanamh leis. Ná ceil an tslat air anois. Rófhada a chosain mise é
'Tá rud dána drochmhúinte déanta agamsa agus fios a chur ort,' adeirim féin, 'ach i nDomhnach a athair, bhí sé ar a chailleadh nó facthas domsa go raibh' — rud sonnta sotalach
High for Blakes and Dalys agus pléidís féin le chéile anois é. Meas tú an bhfuil baol ormsa a dhul isteach ag déanamh eadarascáin ansin? Diabhal baol muis. An té nach bhfuil mór ná láidir, ná bíodh sé dána ná drochmhúinte
+
Tá sé de dhánacht sna bruacháin sin rud ar bith a dhéanamh. An bhfaca tú céard a rinne siad anseo thuas?
TUILLEADH (2) ▼
Ní bheadh sé de dhánacht ann é sin a dhéanamh, ach i nDomhnach, chreidim go mbeadh ina dhiaidh sin
Ní fhéadfainn a dhéanamh de dhánaíocht air familiarity. Níl an chiall sin le dánacht i nGaillimh chomh fada agus is eolas dom. Teanntás adeirtear.
+
danra
Ná bac le danra a mhic ó. Tá sé chomh danra le múille. D'iarr siad air anuraidh a dhul agus teach nua a dhéanamh ar thalamh C. E. — is leisean é. Níor labhair sé aon smid leo aríst go bhfaca siad mí. Taca na Nollag, bhuail sé féin suas ann gan iarraidh gan achainí agus bhí leath an bhalla déanta aige agus gan fios ag aon duine air
TUILLEADH (10) ▼
Díthreabhach danra í le cur amach ag obair. Chaithfeadh sí lá fada samhraidh ansin ag faire na splaince gan iarraidh buille maitheasa a dhéanamh. 'Sí atá coilgneach freisin má fhaigheann duine ar bith aon chaidéis dhá cuid díomhaointis
Mo chreach mhaidne, tá a bhfuil sa teach ansiúd chomh danra le chéile faoi bhuille ar bith oibre a dhéanamh: dar leat féin gur ag comórtas le chéile a bheidís, go bhfeicidís cén duine acu ba deacra a chur amach agá n-a chuid oibre. Gróigfidh fear acu é féin ar an teallach agus déanfaidh fear eile agus fear eile an cleas céanna, nó nach mbeidh áit ag míoltóig ina ngaire. Níl go dona ann ach an díthreabhach bocht is athair dóibh atá amuigh moch deireanach ag saothrú. Sin é an díol trua ar chaoi ar bith
Go gcuire Dia dílis an t-ádh ort! Tá iníon agamsa agus sháródh sí ceart críochnaithe thú. Tá gruaig mo chinn tite ag géaraíocht uirthi, ach b'fhearr dhom in mo chónaí, scáth a dtugann sí d'aird orm. 'Sí is danra dhá bhfaca mise ariamh le luach leithphínne mhaitheasa a dhéanamh. Ní cheal muis nár féachadh le fír na maitheasa a chur inti, ach is cosúil nár cuireadh ina dhiaidh sin
Fuair tú amach é muis an té a bhfaightheá sladmhargadh uaidh, an fear is danra sa tír faoi rud a cheannacht uaidh. An bhfaca tú an bullán a bhí thoir ar an aonach aige aonach beag na Samhna anuraidh. Bhí scoilteadh déanta againn míle uair, agus gan eadrainn ach leathchoróin. Thabharfainn dó de luckpenny é, ach ní ligfeadh sé laglabhartha as an airgead adúirt sé é, théis go ndeachaigh mé ar ais aige cúig nó sé de chuarta. Sin é a bhí danra agat!
Séard a bhí agat a dhéanamh, má tá rún agat bualadh faoin riasc siúd, na cliamhaineachaí móra atá ansin thiar agat a thabhairt aniar go ceann seachtaine agus neart mairteola a thabhairt dóibh. Tá an talamh siúd chomh danra agus nach gcuirfidh duine ar bith é ach fir urrúnta a bhfuil smior iontu. Maidir le duine dona mar thusa a dhul ag plé leis, is beag é t'fhoghail air
Níl aon fhód talúna ag gabháil leis nach bhfuil deacair danra mar sin, faoi bhroibh, faoi dhriseachaí, faoi chíb ar éigean, faoi chuile mhíle rud dhá dhonacht. Ar ndóigh murach é a bheith ina fhear chomh maith agus atá sé, ní bheadh sé in ann giota fataí a chur beag na mór. Agus cloisfidh tú daoine dhá cháineadh ina dhiaidh sin agus ag rá go mba cheart dó dúchan a dhéanamh. Dúchan mo chreach! Ar an talamh siúd
Is danra an áit ar chaith sé ina cheann teach a dhéanamh — istigh sa gcarracán údan. Dheamhan réiteach a bheas ar an ngeadán siúd aige bliain ó inniu, hé brí cén cuthach oibre a bheas air. Beidh orlaíocht agus bleaisteáil agus allas ar na carraigreachaí údaí
Ní fhaca mé aon uaigh ariamh ba danra le déanamh ná uaigh N., go ndéana Dia maith air! Chuaigh muid siar ann ag an deich a chlog ar maidin agus ní raibh muid amach as an reilig go raibh an dubh ar an oíche. Bhí sí an-deacair in uachtar, agus nuair a theann muid síos, bhí leac ann — maistín de leic. Shíl mé go gcinnfeadh sí orainn a cur aníos dubh ná dath
Ní fhaca tú aon rud ariamh is danra ná bó le fata a dhul ina muineál. Bhain mise as bó liom féin cheana é gan fód móna ná ceo. Choinnigh Séan sin ansin dom í agus é ina scorach. Chuir mé mo láimh siar go dúdán inti. Ba chontúirteach an cleas le déanamh é …
Ní gan uí gan ó an poitín céanna agus é a dhéanamh. Ceird dhanra é. Diabhal bréag nach ea, agus b'fhéidir théis do chuid crácamais ar fad, nach mbeadh dhá bharr agat ach na caipíní speiceacha seo breith ort agus do shé phunt a fháscadh ort, dá mbeifeá taobh leis
 
daoire
Ar ndóigh bheadh sin ceart go leor: ceannacht ar a shaoirse agus díol ar a dhaoirse. Is gearr go mbeifeá in do cheithearnach an uair sin ar chaoi ar bith. Ach faigh thusa an té atá in ann é sin a dhéanamh. Cuirfidh mé geall leat go gcinnfidh sé ort
 
daoirse 1
Is fada an lá a chaith an tír faoi dhaoirse (daoirseacht). Shílfeá ansin an lá cheana go mba mhian le na Sasanaigh agus le na Poncáin muid a chur i dteannta aríst. Na creachadóirí, ba bheag a bhéarfadh orthu é dá sílidís go mbeidís in ann a dhéanamh gan mórán dá gcaillteamas féin a bheith leis
+
Daoirsíonn an mhóin taca an ama seo chuile bhliain. Nuair a theangmhaíos cruas an Mhárta le na seanágóideacha, níl déanamh d'fhuireasa an fhóidín móna acu. Is maith leo na loirgne a bhreacadh go maith — scadáin a chur iontu — le faitíos nach mbéarfaidís ar bhliain eile!
TUILLEADH (1) ▼
Le hanam do mhairbh, ní féidir go bhfuil siad daoirsithe aríst. Agus mé ag déanamh tíobhais le mí le luach seandúda eicínt a chur i dtoll a chéile. D'imigh an diabhal orthu thrína chéile adeirimse
 
B'fhéidir go bhfuil leabhra acu, ach mo choinsias má tá, ní le t'aghaidhse ná le aghaidh aon duine eile iad. Níl sé cruthaithe ar an talamh inniu an té a thabharfas ceann de na leabhra sin amach an doras. Daoine daoithiúla mar sin iad faoin rud atá acu. Ba deas ba mhian leo an rud a bheadh ag duine eile a fháil iad féin muis. Ach tá rud le déanamh leo: cor in aghaidh an choir agus cam in aghaidh an chaim a thabhairt dóibh
+
daol
Má airíonn tú an daol — an t-ardú — do do bhualadh, níl agat a dhéanamh ach bualadh fút ar bhall na háite go gcuire tú díot é
TUILLEADH (3) ▼
Tá sé in ann crochadóireacht leis, ach nuair a bhuaileas daol den phian sin é nach foláir dó síneadh go n-imí sí aríst. I nDomhnach tá sé in ann creachlaoiseacha móra a dhéanamh thar éis a mbíonn d'éagnach aige. Bhuail sí an tseachtain seo caite amuigh sa ngarraí é agus bhí sé ag dilleoireacht leo ag iarraidh orthu a dhul i gcoinne an dochtúra, ach bhí sé ar a sheanléim aríst faoi cheann uair an chloig. Nuair a thugas an racht sin a sheal bíonn sé an-spleodrach aríst ar an toirt
Murach go bhfuair sé daol ó rud eicínt, ní bheadh sé ag imeacht ar an gcóir sin le seachtain: gan buille maitheasa a dhéanamh, ach soir agus anoir an bóthar agus síos go cladach. B'fhéidir gurb í an cailín atá aige i M. atá ag dul ag pósadh nó ag déanamh roghain ar fhear eicínt eile. Níl aon duine in Éirinn is fusa a shaighdeadh ná é ar ndóigh
Tá daolanna ag teacht ann lena dhul ag déanamh an rud — cuireann sé goití air fhéin go dtiocfaidh sé dhá dhéanamh bog te ar an toirt; tugann sé obainneacha a dhul dhá dhéanamh
+
daor 1
Má bhíonn sí ag iarraidh thú a leanacht ródhaor fág ansiúd aici iad. An té atá in ann an seachadadh amach a dhéanamh, is furasta dhó a dhul ina rogha áit, agus deirimse leat go mbeidh cion ar a chuid airgid
TUILLEADH (1) ▼
Bhí mé ag ól scaitheamh inniu, agus is daor dochrach an cheird sin ar an saol seo. Tá an fuisce as compás ar fad: scilling agus dhá phínn ar leathghloinín ghágach. É a dhiúltú uileag a bhí a dhéanamh anois, agus ní hé an uair a bhí an misinéara dhá rá linn
+
daor 3
"Chuir sé ceangal na naoi ndaora (n-aora?) go daor agus go dochrach air, gur fhága sé laidhricín a choise ag déanamh seanchais le poll a chluaise". (Sin gnáthsheoraí cainte le cur síos ar cheangal i seanscéalta)
TUILLEADH (1) ▼
Chuala mé go mb'éigean ceangal na naoi ndaora go daor agus go dochrach a chur ar an bhfear dubh seo thuas san oíche Dé Domhnaigh. Bhí braon sa stuaicín aige an áit a raibh sé thiar ag na cleamhnaithe, agus ar a theacht aniar dó, ba mhian leis a dhul suas agus píosaí pínne a dhéanamh de lucht an aird. B'éigean glaoch ar cheathar lena cheansú … Dar mo choinsias, ar a mhagadh sin féin, b'éigean a cheangal. Bhí sé ag stróiceadh ag iarraidh a dhul suas. Ar ndóigh mo léan dá dtéadh, gheobhadh sé fruisín thuas. Siúd iad na diabhail chéanna nach mórán éisteachta a bheadh acu leis
 
das
Níl an cur sin ag déanamh das ar bith — níl das ar bith ag teacht air
 
dáta
Cuir dáta air le é a bheith déanta aige, agus mura mbeidh sé déanta aige an lá sin, ná tabhair aon phínn dó
+
de
Ag déanamh láíocht liom a bhí tú! B'fhéidir gur den láíocht duine a ghortú!
TUILLEADH (4) ▼
Níl mór dhó (dhe), ach tá sé an-tsuite, an-déanta
Níl sé de rath air (/ɡra/ an fhuaim go minic) a dhéanamh
Ní dhéanfaidh sé siúd aon bhuille lena mharthain aríst, mar níl sé de theacht aniar ann aon bhuille a dhéanamh
Má tá sé de stuaim ionat scioból mar sin a dhéanamh breá nach mbuaileann tú faoi theach
 
T'anam ón deabhac, cén chiall duit sin a dhéanamh!
+
Ní chuirfeadh do chumhachta faoi ndeara dhó deabhadh a dhéanamh, ach ag snámhaíocht leis mar siúd agus ag comhaireamh na gcoisméigeachaí. Go bhfóire Dia air ach a mbeidh sé mór
TUILLEADH (1) ▼
Breá nach mbeadh deabhadh ionat agus an obair a dhéanamh de ghorta gharta. Ansin bheadh an chuid eile den lá agat in do chónaí
+
deacair 1
Mo sheacht ndeacair air le cleas a dhéanamh!
TUILLEADH (1) ▼
Deacair air, le rud a dhéanamh!