earrach (24)
→
de
Is cuma duit é ach an t-earrach a bheith dhíot — a bheith críochnaithe agat; é a bheith déanta agat
Dheamhan trua ar bith é. An té nach gcuirfidh san earrach ní bhainfidh sé sa bhfómhar, adeir siad
→
déan 1
Rinne sé an-gheimhreadh go dtí seo, pé ar bith cén chaoi a dtiocfaidh an t-earrach. Deir siad nach mór dhuit a bheith ar do shon féin ar earrach an dea-gheimhridh. Níor moladh ariamh é
Bíonn laethanta na seanbhó i gcónaí an-deannachtach. Is dóigh gurb í an aimsir is measa a thugas sé uaidh sa mbliain iad. Agus dheamhan uair sa mbliain ach oiread is mó cruóige ná iad. 'Sé lár an earraigh ceart é agus níl gair ar bith ag duine giota de lá a ligean thairis, mar ligfeadh sé sa samhradh nó sa ngeimhreadh
→
dearg 2
Tá deargadh mór déanta an taobh sin soir, ach tosaíonn siad sin ar an earrach luath. Is dóibh is fusa. Is acu atá a dheis
→
dearóil
Bhí sé an-dearóil i gcaitheamh an gheimhridh, ach diabhal mé gur chroith sé suas ó tháinig an t-earrach agus an lá breá, agus go dtéann sé amach aríst corruair
→
deil 1
An mar sin atá tú! Níor leag tú aon láimh ar an bhfeac fós agus gur shíl mise go mbeadh deil agat ann faoi seo. Sílim go bhfuil drogall ort an láí a chur isteach le faitíos roimh an earrach. Do leithide de scrománach luath láidir!
→
deilbh 1
Is furasta an t-earrach a chur dhá mbeadh an deilbh (deilbhiú freisin) déanta — leasú, socrú agus gach téisclim mar sin déanta. Dá mbeadh an stócáil déanta, níor bhrí an churaíocht féin a dhéanamh
→
deis
Más leat earrach a dhéanamh, cuir deis ort féin feasta. Ar chuala tú ariamh gur dhá dtrian den damhsa an chosúlacht
→
deo
Go deo agus go brách nó go bhfeice tú é sin ag suí síos ag seanchas le M. Sh. Gh. ar cheann an sconsa lá breá earraigh, ná habair go bhfuil aon bhás air! — fear santach ag obair
Nuair a thiocfas an scéal faoin mbreitheamh ansiúd, is beag an mhaith dhuit tosaí ag dilleoireacht agus ag rá: 'd'fhága sé agam é,' mura bhfuil páipéir agus dintiúirí agat air de réir an dlí. Ní hé an dlí an ribín réidh deirimse leat. Ar chuala tú ariamh é: "téann an dlí do na daoine bochta mar a théas uisce an earraigh do na cearca"
→
díol 1
Díolfaidh sé siúd an déirce má ghníonn éadan agus treallús dó é. Dheamhan fear a chonaic mé ariamh a bhuailfeadh faoi chuile rud ach é. Chuaigh mé síos thairis an lá faoi dheireadh agus é ag déanamh láthair mhoirtéil ar an tsráid. 'Cé le aghaidh í,' arsa mise. 'Le aghaidh giall a chur ar an tobar,' adeir sé, 'i gcaoi is go bhféadfar buicéad ar rópa a ligean síos ann nuair a thiocfas an triomach.' Fear ar bith a chuimhneodh ar intreacht den tsórt i mbrollach an earraigh, is fear é a dhéanfas cúis mise i mbannaí!
Gheofá neart diúilicíní ansin thíos ar an Leic Pháirteach am ar bith san earrach ná sa samhradh. Chuala mé fear ag rá, nuair a bhíos sé ag tuile gur maith an dóigh breac fanacht caite i bpoll (an dorú a bheith caite ann), dhá mbeadh carraig nó leac in aice leis a bheadh faoi dhiúilicíní. Deir sé go dteagann na blátháin agus na ballaigh agus na troisc stopóige isteach ag ithe na ndiúilicíní. D'fheicfeá iad ag imeacht de na clocha leis an taoille tuile. Is minic a chonaic mé iad ag éirí de na clocha agus ag dul ag sirtheoireacht sa taoille. An bhfaca tú an oscailt bheag atá isteach ann. Le aghaidh beatha is dóigh é sin
→
dosán
Dheamhan dosán seanleasú amuigh agam i mbliana thar is ariamh. Fuair mé drochruaig an t-am a raibh an cladach ag cur thar maoil le feamainn dearg. Caithfidh mé feamainn a cheannacht an t-earrach seo, arae níl in mo chuid feamainn dubh ach fás bliana
Murach chomh drisíneach agus atá M., is iomaí fear a thabharfadh amach ag damhsa í, ach níor dhóichíde cleas di dhá dtugtaí, ná tosaí ag léamh ar an té a thabharfadh amach í. Sin nó pus chomh fada le ráithe an earraigh a chur uirthi féin ar lár an urláir. Dar príosta ní thabharfaidh fear ar bith amach í ar chuntar den tsórt sin
→
droim
Is gearr go mbeidh sé de dhroim tí agus árais má mhaireann dó. Ní dhearna sé smeach ar bith i mbliana thar is ariamh. Láí níor chuir sé i dtalamh ó tháinig earrach nó gur imigh sé, cé is moite de na cupla súileoigín fhataí a chuir fear fánaí dhó. Nach diabhaltaí an spreallaireacht atá air seachas aon duine. Bhí áit theolaí aige muise dhá dtugadh sé aire dhó
→
dromainn
Is fearr na cruacha a dhéanamh ar an dromainn sin ó dheas. Má bhíonn siad ann go hearrach seo chugainn, ní mór a ndéanamh in áit eicínt nach mbeidh aon teacht fúthu. Tá an-ionlach acu ar an dromainn sin
→
druid 2
Ní mór tosaí ag stócáil. Tá an t-earrach ar dhuird an bhaile. Nach bhfuil sé ina Fhéil Bríde!
Tá an aimsir ag dul chun cruóige chuile lá feasta. Nach bhfuil muid i mbéal an earraigh thall
Chuaigh an triuch sin thart san earrach ach níor bhain sí aon achar as na gasúir mar sin féin — bhí sí ann