Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: maidin

→ abair

Deir tú le A. atá ar meath ó mhaidin, agus láithreachán móna ansiúd thuas aige agus í gan tógáil as a scaradh fós i mbliana!

→ cródhearg

Chuir an gabha an t-iarann sa teallach agus ba ghairid go raibh sé dubhdhearg agus ansin cródhearg aige. Thosaigh sé dhá lascadh ar an inneoin ansin agus murar bhain sé dreas as ní lá go maidin é

→ daigh

Chuir mé mé fhéin chun domlais le poitín inné — poitín dóite Sh. Dh. — agus tá a shliocht orm inniu, tá dó ghoile orm ó mhaidin

→ dáil

Tá sé i ndáil le dhul do mo bhualadh ansin ó mhaidin

→ dáimh

Sin í an dáimh ghaoil nach fearrde mise mórán í. Deirimse leat má théimse ag iarraidh cloch mhine ar trust air ar maidin amárach, nach mórán maitheasa dhom a rá go bhfuil dáimh ghaoil agam leis

+

→ daingean

Dar príosta tá sé ag sioc go daingean agus cupla iomaire mheaingeals ansiúd thíos agam gan clúdú ná a dhath. Is dathúil an chaoi a bheas orthu ar maidin

TUILLEADH (2) ▼

Tá sé ag cur sheaca chomh daingean anois agus nach mbeadh sé inrásta ag duine ná ag beithíoch an bóthar a shiúl ar maidin

Bhí sé ag báisteach chuile orlach chomh daingean ó mhaidin anseo agus atá sé anois. Ní dhearna sé aon aiteall ó thosaigh sé ag an deich a chlog. Is síoraí an lá báistí é míle buíochas le Dia

+

→ dairt

T. Sh. a bhí bonn ar aon leis, a bhuail de dhairt é. Bhí mé féin ag cinnireacht an chapaill ina ndiaidh aniar. Fios rúin ná soiscéil ní raibh agam féin, go raibh sé i ngreim muiníl ionam. An faitíos is mó a bhí orm go scéinfeadh an capall. Murach sin, dheamhan ar mhiste liomsa dhá mbeadh sé ag míoladóireacht go maidin liom. Bhí foghairt ina shúil a mhic ó mo chroí thú. Is maith an scéal gur beag é a dhícheall. Ná bac le go gcreidfeadh sé nach mise a chaith an dairt. Ba bheag an baol air

TUILLEADH (2) ▼

Má bhíonn báirseach de bhean in t'éadan ó mhaidin go faoithin, b'fhearr go mór fada a dhul ag caitheamh dairteachaí leis an ngealaigh ná do shaol a chaitheamh ina bail. Tá caitheamh agus cáineadh ar an té a imeos uaithi. Bíonn sagairt ag cur dóibh agus mar sin, ach ní ag aon duine atá a fhios é ach ag an té atá in adhastar an anró é féin. Is gnaíúla go mór a fágáil ansin i dtigh tubaiste ná clann a thógáil ag éisteacht leis an ropaireacht sin i gcónaí. Mar cuimhnigh go bhfuil mise dhá rá leat, an ceann acu a thosaíos ar an gceird sin, go bhfuil sé de bheith uirthi gan éirí as dá dtugtaí an saol mór di

Deir tú leis a chaith coraintín istigh anseo inniu. Níor tharraing sé anuas agam faoin mbealadh díreach ach bhí sé ag baint dairteachaí aige. Dhá gcloistheá an chaoi a raibh sé ag teacht timpeall ar an scéal. 'Leag mé bosca bealadh a bhí le a chur ar an gcarr inniu isteach ar chorr an drisiúir aréir. Níor fhága mé míor meacan den teach gan chuartú ar maidin agus chinn orm é a fháil. Dúirt B. nár chorraigh sí féin é. Agus níor goideadh é, mar 'sé sin an fáth, ní raibh aon duine istigh ó mhaidin ach tusa agus M. agus níor ghoid ceachtar agaibhse é.' Tá amhras aige orainn, ach ní abródh sé ina dhiaidh sin é. Fágfaidh mé thíos anois aige é san oíche amárach. Leagfaidh mé san áit chéanna ar chorr an drisiúir é agus mé ag imeacht ó chuairt

+

→ dall 3

Tobac! An oiread agus a dhallfadh do shúil níl agam. Tá orm féin troscadh go maidin mura dtuga an duine gnaíúil seo thíos aon phíopa dhom

TUILLEADH (1) ▼

Tá an-stolladh ar na portaigh inniu. Triomóidh sé siúd an tseanchreatlach aici (móin). Dalladh críochnaithe mé le deannach sprémhóna ó mhaidin

→ dallach dubh

Bhí S. gróigthe istigh chois an teallaigh agus chuile chosúlacht air go mba é a chaladh ar feadh na hoíche é. Nach diabhaltaí an dallach dubh a chuir an ceann eile air ina dhiaidh sin, nuair a thosaigh sé ag saighdeadh faoi, agus gur éirigh sé agus gur dheisigh sé an seanbhicycle nárbh fhéidir a dheisiú ar maidin má b'fhíor dó féin. Dheisigh a mh'anam, agus lasc leis an mbeirt siar ar an T. ag céilí

→ dalladh

Rinne mé dalladh siúil ó mhaidin ag scaradh barr móna — an barr uachtair. Dar mo choinsias ní dhéanfaidh mé níos mó ar chaoi ar bith

+

→ dall dúda

Ní bhímse in mo dhall dúda críochnaithe go dtí an oíche nach mbíonn tsiocair ar bith agam: b'fhéidir go gcodlóinn go headarshuth an mhaidin sin

TUILLEADH (2) ▼

Chaitheadh muid a dhul amach leis an réalt ar maidin ag baint fhataí san am a raibh muid ar aimsir tigh Sh. Diabhal smid bhréige sa méid sin. Is minic a bhí muid amuigh agus nach (nár) léir dúinn an láí. Agus dhá mbeifeá ag déanamh airneán domhain an oíche roimhe, nó amuigh ag ceol, chaithfeá an mhaidin ag cuimilt sramaí de do shúile, arae bheifeá in do dhall dúda le codladh. D'imigh an saol sin — míle buíochas le Dia

Is aige atá a údar a bheith ina dhall dúda le codladh. Fear ar bith a bhíos ina shuí le giolcadh an éin chuile mhaidin. Ach murach gur muid féin a bhí ar cuairt ann aréir agus go raibh ómós aige duitse, bheadh sé imithe siar a chodladh i bhfad roimhe sin. Bíonn sé ina shrainn ag an hocht chuile oíche. Tá sé chomh folláin leis an ngiorria. Is cóir adúirt an fear fadó: Téirigh a chodladh leis an uan agus éirigh leis an éan; Coinnigh do cheann agus do chosa tirim; Seachain na mná agus an t-ól agus go deo ná déan an t-athchodladh

→ damhadh réag

Ná bac leis an dream atá anseo a dhul a chodladh in am. Ní theagann P. oíche ar bith go mbíonn sé an damhadh réag, S. nuair a ghlaos an coileach, agus M.! Ní theagann M. go mbíonn sé ina lá gheal go minic. Ach is féidir leis sin an mhaidin a chodladh, ní hé sin don chuid eile é

+

→ damnaigh

Damnú síoraí ar an bpoitín céanna! D'ól mé scaird inné dhó, agus go deimhin má d'ól féin, ní bláth ná biseach a chuir sé orm. Dar leat, tá roth na glintíochta istigh in mo cheann ó mhaidin aige

TUILLEADH (1) ▼

Dhamhnódh an ceann céanna thú le caint agus cabaireacht. Dheamhan iamh a theagas ar a béal ó mhaidin go faoithin ach ina claibín muilinn mar sin ag síor-rá léithe. Ach cá bhfágfadh sí é ach an oiread le scéal

→ dán

Níl aon dán feamainne dhom na laethantaí seo. Tá sí sciobtha orm chuile mhaidin, dhá mhoiche dhá dtéim síos

+

→ danra

Is danra an diabhal é le cur amach ar maidin — deacair a chur ag obair; ní mian leis corraí amach in éadan a chuid oibre

TUILLEADH (3) ▼

'Sé an mac is danra a chonaic mé ariamh é. An t-am a raibh muid ag obair ar bhóthar Sh. Ú. theagainn ag glaoch air chuile mhaidin. Bhí sé ag troid agus ag bruíon agus ag dul anonn is anall ar fud an tí, agus a mbíodh sa teach ina suí aige ag iarraidh a chur amach agus é ag cinnt orthu. Is iomaí maidin a raibh mé thar am dhá bharr

Bail ó Dhia ort féin agus ar do chuid feamainne! Chaith mé dhá eadarshuth ag tuineadh leis ó mhaidin ag iarraidh é a thiomáilt (thiomáint) síos 'na chladaigh thar is a chuid feamainne a bheith sciobtha ag an tír. Ach bhí sé chomh maith dhuit a bheith ag caint le dris le bheith ag caint leis. Ní chorródh geanntrachaí (uatha — ding) as siúd é

Ní fhaca mé aon uaigh ariamh ba danra le déanamh ná uaigh N., go ndéana Dia maith air! Chuaigh muid siar ann ag an deich a chlog ar maidin agus ní raibh muid amach as an reilig go raibh an dubh ar an oíche. Bhí sí an-deacair in uachtar, agus nuair a theann muid síos, bhí leac ann — maistín de leic. Shíl mé go gcinnfeadh sí orainn a cur aníos dubh ná dath

→ daoithiúil

Is beag duine a chonaic mé chomh daoithiúil le T. Sh. an mhaidin ar cailleadh í seo go ndéana Dia grásta uirthi. Chuaigh mé síos gur chuir mé ina shuí é go bhfaighinn braon fuisce lena leagan amach. Ní raibh cuntanós ar bith ann dhá bhfaca tú in aon duine ariamh, mura faoina chur ina shuí é, nó eile. Tá a shliocht air: níor thaobhaigh mise ó shin é, ná ní thaobhód más fada gearr a bheas mé ar an saol

+

→ daol

Deir na scorachaí sin a bhí thall in éineacht leis go mbíodh sé ar an gceird chéanna i Sasana. Bhuaileadh daolanna cumha é scaití, agus bhíodh sé bog te ag dul abhaile maidin lá arna mhárach. Ach maidin lá arna mhárach ní bhíodh aon chuimhne aige go raibh aon bhaile ariamh ann. A raibh de bháid aeir ag an German ní bhainfeadh feanc as aríst go saothraíodh sé páí na seachtaine

TUILLEADH (2) ▼

Chaithfeadh sé gur theangmhaigh daol eicínt leis ar maidin agus é a bheith ag imeacht ag broimseálacht mar sin. Ní réiteach don teach muis má tá dhá cheann an tí thrí lasadh mar sin (an fear agus an bhean ag troid). Ach b'fhurasta a aithinte nach i bhfad a bhainfidís amach suaimhneach agus an deis a bhí uirthi féin oíche na bainse

Cén chaoi a bhfuair sé an daol sin? Bualadh soir maolabhrach go dtí tigh Th. agus fanacht ann ó bhí sé an dó a chlog go dtí an trí ar maidin. A Dhia dhá tharrtháil muis! Tá mé ag ceapadh go raibh nóta (nóta puint) sách sportha aige shula tháinig sé abhaile. Rath a cheirde air muis! Múisiam mór eicínt a cuireadh air sa mbaile le go dtug sé an tuairt sin air féin.

+

→ de

Feoil ar maidin agus feoil tráthnóna agus feoil in am dinnéir! Diabhal mé gur shíl mé ar an gcaoi a raibh sí ag caint, gur stiallógaí feola a bhí de dhíon ar an teach aici!

TUILLEADH (1) ▼

Ab in é ar mharaigh tú de bhallachaí théis thú a bheith ar meath ó mhaidin

→ deacair 2

Ní fhaca tú aon duine ariamh ar deacra leis éirí ná é ar maidin

→ deachma

Tabharfaidh sí an lao siúd atá aici don deachma. Níl aon bhiseach faoi. Tá sé ina ghoróir ansiúd le claí agus má bheireann oíche sheaca air, beidh sé ina spéice ar maidin. Shílfeá go mbeadh smais eicínt air thairis siúd. An-údair uileag a tháinig ón tarbh sin. Ach sin é an tógáil a fuair an díthreabhach bocht. Níor thóg sí aon lao ariamh, ach iad ag imeacht ina mbás ar sliobarna mar siúd

→ dealaigh

Cáid dealaithe leis é. Bhí sé ansin ar maidin

→ dealbh 2

Dheamhan maidin dhár dhealbh an ghrian nach bhfeicfeá ag dul soir é taca an am chéanna chuile mhaidin — ar phointí an deich — le gloine fuisce a ól. Sin é a chuid óil aríst go dtí an t-am céanna an mhaidin dár gcionn

+

→ dealg

Bhí gearrbhodach ag L. Sh. Ph. Níorbh fhéidir a choinneáil istigh, ach ag bóithreoireacht ó oíche go maidin. Bhuail sé agus mharaigh sé é, agus thug sé chuile dhíol air go minic. Chodlaíodh sé sa gcró leath na n-oícheanta an áit a gcuireadh an t-athair an glas ar an doras. Bhí bó aige le aghaidh lao an oíche seo agus b'éigean dó fanacht ina shuí dhá cionn. Tháinig an mac domhain san oíche. Ní bhíodh an t-athair ag cur araoide ar bith an uair seo air — bhí sé sáraithe aige agus gan maith dhó ann. Dar fiagaí dúirt sé an oíche seo leis gan drochmhúineadh ar bith: 'is fhearr leat ag bóithreoireacht agus ar do chuid drabhláis,' adeir sé, 'ná a theacht isteach in am, agus aire a thabhairt don bhó, i leaba t'athair bocht a bheith caillte anseo dhá cionn.' Níor dhúirt an stócach tada ach bualadh siar a chodladh. Chuaigh an t-athair a chodladh as sin go maidin. Nuair a d'éirigh siad ar maidin, ní raibh an gearrbhodach sa teach, ná ar an mbaile. Cuireadh tuairisc, ach ní raibh fáil in áit ar bith air. D'fhan mar sin go bhfaca siad suim aimsire agus gan tuairisc ná fairnéis air, ar an bhfad sin. Sin é an uair a scríobh sé as Meiriceá agus chuir sé céad punt abhaile ar aon láimh amháin. Bhí an-tsaothrú dhó ar an railway. 'Sé an focailín sin adúirt a athair a spadhar é, i gcruthúnas duit nach bhfuil lot ar bith nach mbeadh dealg chomh dona leis

TUILLEADH (1) ▼

Ag plé le deilgní atá mé ansin thuas ó mhaidin. Tá an cúl thoir siúd faoi dheilgní ar fad. Tá sé chomh maith féachaint le bail eicínt a chur air anois. An-phíosa talúna a bheadh ansiúd dá réitítí é.

+

→ deallraigh

Tá mé deallraithe thíos ansin thíos ó mhaidin, ag fuiríocht féint a bhfeicfinn ag teacht é, ach diabhal teacht. Sactha istigh ag ól i dteach ósta eicínt atá sé siúd

TUILLEADH (2) ▼

Cén mhaith dhuit a bheith do do dheallrú féin ansin. Diabhal cos an lorry sin a thiocfas go maidin. Fanacht faoi bhealach ag ól a rinne sé sin

Tá mé deallraithe thuas ar an bportach ó mhaidin. Dar brí an leabhair, b'fhuaire é ná lá geimhridh

→ deamhan 2

Ná cloisimse deamhan ná diabhal as do bhéal aríst go maidin, nó íocfaidh tú ann. Níl a fhios agam cár thóg tú na mionnaí móra chor ar bith

+

→ déan 1

Ní dhéanfaidh sin gnaithe chor ar bith duit, a bheith imithe ó mhaidin go faoithin ar do chuairt, agus gan duine ar bith i gcionn an tí — ní dhéanfaidh tú bun mar sin; ní thiocfaidh tú chun cinn sa saol mar sin

TUILLEADH (6) ▼

Rinne sé imirt ó mhaidin! Dar príosta rinne

An fhad is a bhíos an áit sin osclaithe, ní thaobhaíonn sé muid maidin ar bith go mbíonn sé ag déanamh lae. Ag imeacht le damhsa agus le ragairne a chaitheas sé an oíche

Rinne sé an-lá théis an smúit a bhí ann ar maidin. Diabhal mé gur scinn sé amach an-bhreá

Tá sé ag déanamh go hóg. Deir tú leis a chaitheas an lá ó mhaidin go faoithin amuigh ar an talamh ag obair. 'Sé an gnaitheach é anois, agus daoine ag rá nach ndéanfadh sé sin aon bhuille maitheasa lena ló

Bhí mé ag déanamh go hóg a mhic ó, nó go dtáinig an leiciméara sin ag cur chomhairle orm, agus chuir sé as mo bhuille ar fad mé. Caithfidh sé fanacht ansin anois go dtí amárach. B'fhéidir go gcríochnóinn ar maidin é faoina bheith slán dúinn

Tá sé dhá déanamh thoir anseo ó mhaidin

→ déan le

Ní dhéanfainn mór léithe dhá mbeadh Éire taobh léithe. Ba deas é m'fhéirín muis: scaoinn mhór fhada bhealaithe, agus muineál corr éisc uirthi. Ba mhaith an dóigh í le t'ais sa leaba maidin sheaca!

→ déan suas

Caitheann sí dhá uair dhá déanamh féin suas chuile mhaidin. Shílfeá gur inín duine uasail í leis an ngléas a bhíos uirthi. Diabhal a leithide de ghléas!

→ déantús

Ba deacair dhó aon déantús maitheasa a bheith ann, mar sin é an tógáil a fuair sé. Bhí a athair féin amhlaidh. Ní dhéanfadh sé smeach ó mhaidin go faoithin dhá bhfaigheadh sé duine ar bith lena dhéanamh ar a shon. Ach d'imigh an saol sin a bhfaighfí daoine ina n-amadáin. An té a ghabhas ar a shláinte anois, ní mian leis gan a luach a fháil, agus tá an ceart aige

+

→ deara

Siúd é a chuirfeas faoi ndeara dhi aird a thabhairt ar a gnaithe. Má bhí saol na bhfuíoll aici san am a caitheadh, dar brí an leabhair, caithfidh sí obair a dhéanamh feasta. Tabharfaidh an seanchonablach siúd ruaigeadh na Muice Báine amach di chuile mhaidin

TUILLEADH (1) ▼

Tabhair faoi deara go bhfuil rud eicínt air, ar ala na huaire (fainic nach bhfuil rud eicínt air; tá rud eicínt air). Dhéanfadh páiste an fhoghail atá déanta aige sa ngarraí le coicís. Ní théann sé amach ar aon chor, go n-ársaíonn an mhaidin amach, agus sin iontas d'fhear a bhí ina mhochóireach chomh maith leisean chuile lá ariamh

→ dearg 2

Ní raibh ann ach go mba léir dhom é ar éigean le dearg mhaidne, ach bhraith mé ar an toirt nach é a mhalrait a bhí ann. Tugann sé an mhaidin leis i gcónaí ag teacht dó

→ dearmadach 1

Nach é an dearmadach de dhuine é. Is gearr a chuimhneos sé ar a chuid éadaigh a chur air ar maidin

→ dearna

Ag imeacht ar mo dhearnachaí atá mé ó mhaidin ag baint féar ascaille. Is meata an cheird sin arsa tusa

→ deasaigh

Deasaigh isteach leis an tine. Is ceart duit fuacht fhéin a bheith ort agus thú amuigh faoin sneachta ó mhaidin.

+

→ deatach

Ní dhearna siad faice ó mhaidin inniu ach istigh i lúbainn an chlaí ag ligean deataí le gaoith. Sin iad an chuingir agat.

TUILLEADH (5) ▼

Tá roilléire deataí aige seo thíos féin sách moch ar maidin. Chaithfeadh sé go bhfuil sé ag dul sa trá inniu

Is deatach le spóirt é mo chuid aitinn ó mhaidin — dhóigh gasúir é

Coinnigh i leith. Ní hé boladh na deataí atá ort ar maidin. Go gcuire Dia an t-ádh ort! Gheofaí boladh fuisce uait thíos ag ceann an bhóithrín

Ní hé boladh na deataí a bhí air maidin Dé Luain … bhuel ní móide gurb é. B'fhéidir gur boladh airgead luachra nó boladh eicínt eile mar sin a bhí air

Bhain mise deatach as a[...] ar maidin. Cheangail mé don ursain é, agus chuir mé taobhach air le ar bhuail mé air le feac láí. Feicfidh tú féin air go gcomhairleoidh mise é gan a dhéanamh aríst

→ déidín

Tá sé ina mhaide seaca thoir ansin ag an mbinn ó mhaidin ag faire uirthi a theacht amach. Mura dteaga sí amach muise roimhe an oíche, titfidh déidín aige. Tuilleadh ghéar den diabhal aige. Breá nach bhfanann sé thiar sa mbaile, muran fada aniar atá a chosa dhá thabhairt anseo

→ deilín

Sin é an deilín atá aige ó mhaidin go faoithin: ag caint ar a bholg

→ déirce

Fuair mé chúig cinn de fags Sweet Afton tráthnóna agus deirimse leatsa go mba bhuí déirce liom an teirgéis sin féin a fháil. Bhí mo theanga bheag amuigh ó mhaidin cheal ghail

→ deirceach

Ní bheadh aon ghnaithe againn na haistreáin sin a thabhairt orainn féin ar ghealach dheirceach mar atá ann na hoícheantaí seo. Fan nó go dtige lán gealaí agus déanfaidh muid cuairt go maidin ann. Má gheibhimse mé féin istigh ina chlúid, ní chorróidh fear agus píce aisti mé nó go mbeidh an oíche thar droim

+

→ deireadh 1

Sin é an deireadh a bheas aige faoi dheireadh muis: é a fháil básaithe chois an chlaí maidin eicínt. Deireadh seanghearrán bán nó seanmháistir scoile adeir siad

TUILLEADH (2) ▼

Chuir muid deireadh lena raibh de tae ann ar maidin

Bhí sé anseo an lá faoi dheireadh agus mura raibh dradaireacht le fáil uaidh, ní lá go maidin é — the last day, the other day; an lá cheana

+

→ deireanach

Bhí sé buille deireanach sa maidin nó go dtáinig sé

TUILLEADH (1) ▼

Tá sé deireanach agam imeacht anois ó tharla nár imigh mé ó mhaidin

+

→ deis

Má fhaighim deis ar bith ar an asal sin aige, bascfaidh mé é. Deir tú leis a theagas san iothlainn agam chuile oíche, ach tá a dhíol céille aige le bheith imithe shula éirím ar maidin. Sin é an gleacaí

TUILLEADH (5) ▼

Níl deis ar bith agamsa aon bhuille oibre a dhéanamh. Feiceann tú féin an chaoi atá orm. Bíonn an mhaidin thar droim shula bhíos freastal déanta agam ar bheithígh agus ar ghamhna

Más leat pósadh, caithfidh tú deis mhaireachtála a fháil thar is mar atá ort. Meas tusa an bpósfaidh bean ar bith cuaille nach ndéanann de mhaith ná de mhaoin ach ag fánadóireacht soir agus anoir an bóthar ó mhaidin go faoithin. Baol uirthi muis!

Chonaic tú an deis a bhí ar chois an asail ar maidin. Bhí sé ag imeacht ar thrí cosa. Casadh i ndrochphas eicínt aréir é — mura in iothlainn Mh. é. Ní bheadh carghas ar bith aige sin é a dhonú

Is tútach an deis a bhí ar an gcoca féir sin ar maidin inniu. Dheamhan asal ar an gceathrú nach dhá shracadh a bhí aréir

Níl sé in ann deis a bhualadh achar ar bith. Ní raibh aon duine ar an daoradh reatha aon uair dhár bhuail sé í ó mhaidin. Tá muid cuibhrithe ar an daoradh clis ó mhaidin

→ deiseal

Tá mé ag ligean súgáin dhó sin ó mhaidin, agus é dhá mbriseadh. Scaití casfaidh sé deiseal iad: scaití eile, tuaifeal, agus murab in é, 'sé a dhá dhíol fuinnimh a chuirfeas sé ann nó go ndéanfaidh sé míle píosa dhó. Go gcuire Dia an t-ádh ort, agus beir ar an gcor shúgáin uaidh as a láimh, agus ná bíodh sé ag cur chantail orm níos faide

→ deoir

Tapaigh na deora dubha más leat fataí a bheith agat. Is mór an cam srón birín ar dhuine a dhul thar ghort agus a bhfeiscint isteach uaidh. Mo choinsias is dar m'anam, chuir siad le gaoth na gcnoc mé ansin thuas ar maidin inné

+

→ deoladh

Bíodh ciall agat agus caith rud eicínt. Is maith buan an píosa bóthair atá romhat go mbí tú sa mbaile. Níl anseo ach deoladh beag. Ní taobh leis an teirgéis seo a chuirfinn thú murach gur shíl mé go bhfanófá go maidin

TUILLEADH (1) ▼

Tá deoladh gaoithe ann anois. Bhí sé an-mharbhánta críochnaithe ó mhaidin

+

→ deoraí

Bheifeá ag siúl sna criathraigh domhaine sin ó mhaidin go faoithin agus ní fheicfeá deoraí. Chaith mé dhá lá cheana ag fiach ar shliabh Fh. agus toirt fia ná feannóige ní fhaca mé ar feadh an dá lá. Anois an bhfuil biseach agat!

TUILLEADH (2) ▼

Níor scoith mé deoraí ó d'fhága mé seo gur sheas mé thíos ar an margadh. Ba í an mhaidin ba bhánaithe a bhfaca mé an bóthar ariamh í

Creid mé anois nó na creid, bhuailfinn síos anois agus shuífinn thíos ar Bh. na T. ó oíche go maidin agus gan deoraí an bhéil bheo níos gaire dhom ná seo, agus ní bheadh aon scáth orm. Ní bheadh — a dhubh ná a dhath. Cé mar gheall air. Nach bhfuil Dia thíos ansin chomh maith agus atá sé anseo. Nó an síleann tusa nach bhfuil

→ dia 1

Ná raibh Dia le madraí muise, mura bhfuair siad faoin mbalcais ar maidin uaimse é. D'oscail mé an doras gur lig mé isteach iad, agus ansin dhún mé é, agus fuair mé feac láí!

→ dia 2

Obair! Dheamhan buille a ghníos T. ó mhaidin go faoithin ná ó Luan go Satharn, ach istigh sa gclúid ag léamh nuaíochtaí

+

→ diabhal 2

Ag an diabhal go raibh an ceann céanna! Tá muid sáraithe aige maidin is tráthnóna

TUILLEADH (1) ▼

M'anam ón diabhal gur beag a bhí ar t'aire muis, más in í an cheird a bhí ort ó mhaidin!

+

→ diabhlaí

Is diabhlaí agus é a bheith ina oíche nár fhága sé go maidin é

TUILLEADH (1) ▼

Is diabhlaí dalba (is diabhlaí damanta, is diabhlaí mór, srl.) an cur atá déanta agaibh bail ó Dhia oraibh, ó mhaidin!

→ diachta

Ní fhaca mé a leithide de shet ó rugadh mé. Is diachta dóibh a bheith staidéarach féin agus an cheird a bhíos ar an gclann ó mhaidin go faoithin: ag blaoch agus ag blaidhriúch agus ag éirí in airde. Ní fhaca mé a dtógáil ar aon chlann ariamh. Dheamhan é muis. Dá mbeidís siúd agamsa smachtóinn iad nó dhéanfainn a lá in éindí. Maidir le bheith ag éisteacht leo!

+

→ diaidh

Bonn an aoin seo thoir atá sé a fháil. Is gearr go dté sí amach ag spaisteoireacht di fhéin anois, ar theacht don tráthnóna, i ndiaidh a loirgne a bhreacadh sa tine ó mhaidin. Nach í iníon an duine bhoicht í!

TUILLEADH (6) ▼

Ní bheidh mórán ag duine ar bith i ndiaidh na talúna, ach do dhá cheann sa talamh, ó mhaidin go faoithin agus gan cuid an fhiúntais agat ina dhiaidh sin i ndeireadh na bliana

Má tá tú in ann do chosa a tharraingt in do dhiaidh chor ar bith, ní loicfidh tú anocht. Beidh an-oíche ann — oíche go maidin. Teara uait ann!

Ag cruinniú romhainn agus ag bailiú ina (ár) ndiaidh atá muid ó mhaidin. Más ea féin, is beag atá dhá bharr againn

Tá muid ag cruinniú romhainn agus ag bailiú inár ndiaidh ó mhaidin inniu; agus 'sé a bhfuil againn fós coróin. Tá faitíos orm nach mórán gnaoi atá ag muintir na háite seo ar a (ár) gcuid spóirteannaí. Dhá dtéadh fear thart le aghaidh elections nó rud mar sin, is maith teann an spaga a bheadh tráthnóna aige.

Bhí lom gaoithe aduaidh ann ag an trí a chlog ar maidin, ach ba ghearr go ndeachaigh sí i ndiaidh a tóna ó dheas

Tá sé thar am ag duine eicínt a dhul i ndiaidh na mbeithíoch, muran libh a bhfágáil amuigh go maidin

maidin (100+)