maidin (50+)
Dheamhan buille a dhein sé ó mhaidin ach caite ar an gceannfhearann ag séideadh tobac uaidh. Is dóigh go bhfuil sé breoite ó ól an lae inné
→
feiste
Ní ansin a théim ag an aifreann dubh ná dath. Rug sé orm maidin Domhnaigh amháin ag teacht deireanach agus thug sé aghaidh mar a thabharfá ar mhadadh orm. Tabhair glafairt air a dhuine chóir! 'Dheamhan mé,' arsa mise liom péin, 'má scagaim mé fhéin uait an babhta seo nach go luath a fheicfeas tú aríst mé!' Agus ní fhaca. Ní raibh mé ina fheiste ná ina fhínne ó shin. Téim suas go dtí an fear nach mbíonn doicheall aige roimh aon duine
+
→
feáin
Ní raibh fí ná feáin air mura dtéadh sé ar an bportach ag tógáil mhóna ar maidin. Diabhal aithne air nach tirim a bhí sí! 'Dhá mba triomach go Nollaig é anois,' adeirimse, 'dheamhan fód den tsraith siúd a bheadh le dhul i gcruach.' Síleann sé má theagann ana mar sin go dtriomódh sí ar an bpointe. Tá sí réidh leis go hathbhliain muise
TUILLEADH (1) ▼
Níl fí ná feáin air ó mhaidin ach ag dul Gaillimh bog te más fíor dó fhéin. 'Sé an chloch is faide siar ar a phaidrín é muis! Ní chorródh fear agus píce as an gclúid siúd anois é. Tá a chuid Gaillimh ar iarraidh
→
fios
Ní raibh a fhios cén sioc a bhí caite aige ar maidin inniu (/rəu is/ go hiondúil, ach raifios/ref′is/ Achréidh)
→
focal
Níl gnaithe tada a inseacht dhi sin mar cuirfidh sí iontú an fhocail air. Ní theagann iamh ar a béal ó mhaidin go faoithin. An muileann a bhíos ag síormheilt ar ndóigh, meileann sé mín agus garbh
Níl d'fhortabháil ortsa ach thú fhéin agus is cuma dhuit cén t-am as seo go maidin a dtiocfaidh tú abhaile ach tá cúram capaill ormsa, agus ach an oiread le scéal, dheamhan gráinne coirce a thug mé di fós inniu
+
→
framsáil
Tá sé ag framsáil ansin amuigh ó mhaidin, théis an éagnach a bhí inné air
TUILLEADH (1) ▼
Is cuma leis an mac atá sa teach seo é ach ag imeacht ag pramsáil leis. Dheamhan amharc a fheictear air aon oíche Dhomhnaigh go mbíonn sé an haon a chlog ar maidin, ná an uair sin fhéin scaití
→
frumsó
Frumsó, framsó: bean a d'éireodh; a dhéanfadh greann; a d'ólfadh leann, agus a bheadh anseo go moch ar maidin
+
Sílim gur asal leatsa a chonaic mé ag fuaidreamh síos ansin ó mhaidin
TUILLEADH (1) ▼
Cé leis an t-asal fuaidrimh sin atá ar fud an bhaile ó mhaidin — asal a bheadh ar fuaidreamh nó ar strae
Tá ceart agaibh bhur ndíol den fholéimneach sin a bheith agaibh ó mhaidin. Ní thuirseodh an saol sibh
+
→
fág
Fág seo ag siúlóid. Tá muid cuibhrithe anseo ó mhaidin
TUILLEADH (1) ▼
Fág go maidin é — ná bac lena dhéanamh go maidin
Chonaic mé madadh T. Mh. ag imeacht ag fáinneoireacht (fáinneáil; ag mháinneáil, ag máinneáil) ansin taobh thoir ó mhaidin. Shílfeá gur ag forcamhás ar rud eicínt a bhí sé murab ar na cearca é. Ní bheadh lá iontais orm dhá mbeadh sé ag ithe uibheachaí — ag guairdeall thart ag fairiú; ag dul timpeall (tí, srl.) mar a bheadh sé i gcearcall
→
fáir
Dhá mbeinn ag fuagairt go maidin air, ní thabharfadh sé fáir ná freagra orm. Lig sé air fhéin nár chuala sé beag ná mór mé. Mo léan géar, sé a chuala!
→
fíbín
Shílfeá go mbeadh obair eicínt déanta aige de bharr a chuid ama. Ní hé a cheal muise nach mbíonn fíbín air chuile mhaidin ag dul chuig an ngarraí
+
→
fóir
Níl buille maitheasa déanta agaibh ó mhaidin. Go bhfóire Dia ar an té atá in bhur gcleithiúnas!
TUILLEADH (1) ▼
"Go bhfoire Dia ar an bpeacach a bhíos go siorraí ag dul ar léig; Nuair a éiríos sé ar maidin, ní ar a Thiarna a chuimhníos sé" (línte tosaigh dán diaga)
→
caidhfte
Tá sé ina chaidhfte thíos ag binn Sh. G. ó mhaidin gan a dhul anonn ná anall as. Is leis an áit údaí go tráthnóna é mura mbagraí duine eicínt air a dhul abhaile.
Tá sí chomh caidéiseach agus gur beag nach dteastódh uaithi fios a fháil céard a d'ith tú le do bhricfasta ar maidin.
→
carcair
Dhá mbeifeá amuigh ar an gcriathrach ar maidin d'aithneofá an áit a mbeadh carcair ghiúsaí arae ní bhíonn deoir drúchta os a cionn. Nach aisteach an t-adhmad í! (Sin é adeirtear)
+
→
catóg
Is diabhlaí an stolladh atá ann inniu. Dá gcuirteá na braillíní ar na catógaí ar maidin, i leaba iad a chur ar tuar, bheidís tirim agat tráthnóna.
TUILLEADH (1) ▼
Is mairg dhuit nach ar na catógaí a chuir tú an tuar éadaigh sin ar maidin.
Tá mé siún sioncaithe aige ó mhaidin, ag ceartú dhom faoi scholarships, agus faoina bheirt iníon atá imithe chuig coláiste. Dheamhan aithne air a raibh aon duine ariamh i gcoláiste cheana ach a bheirt iníon fhéin.
→
cinceach
Níl bounce ar bith sa spadalach sin. Breá ó fuaidh sibh dhá tabhairt libh, nár thug sibh móin ar fónamh libh, seachas an chinceach sin nach ndeargfadh ó mhaidin go faoithin.
+
Ar éigean na gcor agus na gcnámh a fhéadanns muid é a chur abhaile oíche ar bith ach ag cipiléireacht chainte ansin go mbíonn an dó dhéag bainte aige. Dar mo chúis, rachaidh mise a chodladh feasta agus fanadh sé go maidin más breá leis é.
TUILLEADH (2) ▼
An é siod ru! Dheamhan pioc a dhéaneann sé siúd ó mhaidin go faoithin ach ag cipiléireacht leis mar sin. Maidir le obair, dheamhan lá oibre faoi shlacht a facthas ina dhiaidh ariamh.
Dar m'fhírinn duit anois a mhic, ní ag obair a bhí mé inniu, ach ag cipiléireacht léithe. Bhí an oiread póite orm de bharr na hoíche aréir agus nár fhéad mé aon smeach a dhéanamh ó mhaidin, ach ag ól bláthaí.
→
clóic
Tá clóic mhór air go deimhin! — fear ar bith a bhíonns ina shuí le giolcadh na fuiseoige chuile mhaidin agus é spréachta ag dúiseacht chuile dhuine eile sa teach.
→
colg
Ar an dá luath is a chonaic an madadh é, chuir sé colg air fhéin agus thug sé abhóg lena fhostú. Ach níor leisean (cat) ab fhaillí é, chuaigh sé de léim ghlanoscartha sa gcrann, agus anuas as sin ní thiocfadh sé dhá gcaiteá leis go maidin.
+
Sin é a bhfuil agat anois muise le do shuipéar fataí cosnochtaithe, agus cuir tú fhéin an fata beag leis an bhfata mór. Bhí muid chomh cruógach ó mhaidin inniu agus nár fhéad aon duine sroicheachtáil chuig an siopa i gcoinne cupla scadán.
TUILLEADH (1) ▼
Cén chaoi a dtaitneodh sé leat fataí cosnochtaithe a fháil dhá cheann de ló mar a bhí ann nuair a bhí mise ag éirí suas? Agus chaithfeá dhá uair oibre a bheith déanta agat ar maidin sula bhfaightheá na fataí fhéin!
→
cuntanós
Fear gan cuntanós é. Go bhféacha Dia ar na créatúir a chaithfeas éisteacht leis ó mhaidin go faoithin.
+
→
baile
Deamhan teach ná baile a thaobhaigh sé ó mhaidin.
TUILLEADH (1) ▼
Is fhearr duit do bhaile a dhéanamh den áit a bhfuil tú anois go maidin.
+
→
bealach
Bhí sé ag strócántacht ag iarraidh imeacht ó mhaidin agus thug mé cead an bhealaigh dhó ar báillín. Nach raibh sé chomh maith dhom: d'íosfadh sé beo beithíoch istigh sa teach mé mura dtugainn cead dó imeacht.
TUILLEADH (2) ▼
"Murach an taoille sa mbealach, dhéanfainn eolas an bhaile a mbíonn tú; Rachainn do d'fhéachaint chaon Satharn, a stóirín, agus ar maidin Dé Luain" (as Neilí)
Tá bealach sách suaimhneach aige agus gan mórán oibre ach go gcaitheann sé a bheith ina shuí ó oíche go maidin.
+
→
bealaigh
Is mór an t-ionadh go bhfuil an talamh ag cothú chomh bealaithe agus atá sé agus an triomach a bhí ann ó mhaidin!
TUILLEADH (3) ▼
Bhí cosamar beag (.i. feamainne) isteach ar maidin ach níor bhain mé léithe chor ar bith mar 'sí an fheamainn bhealaithe ghiortach sin a bhí ann, agus mhearódh sí thú ag iarraidh í a líonadh.
Sin é an buachaill a bhfuil an teanga bealaithe aige ar maidin — fear polaiteachta ag caint le slua.
M'anam gur maith bealaithe atá a theanga ar maidin. Dheamhan Haraístatail a choinneodh a dhíol cainte anois leis.