→
duine
maith (50+)
An dtarraingeoidh tú amach ina gceannfhearann iad anseo? Bheadh sé chomh maith na hiomrachaí a ligean síos ina ladhrógaí go dtí claise an tsrutha. Déanfaidh muid crúbáin ann
+
→
faitíos
Fainic a mbeadh aon fhaitíos ag an gcapall sin roimh an steamroller. Mura bhfaca sí ariamh í, b'fhearr dhuit duine eile a thabhairt leat dhá cinnireacht thairti
TUILLEADH (6) ▼
Cuirfidh mé isteach sa gcró é, agus dúnfaidh mé air, faitíos na heirimisce. Is fhearr glas ná amhras
Má thugann tú an tabhairt ort fhéin, agus an snáth feamainne a éirí leat, scoilt go maith í faitíos na heirimisce. Tá fir istigh ar an mbaile seo agus ghabhfaidís síos in do dhiaidh ann, agus dheamhan a dhath carghais a bheadh orthu a tógáil ort. Shéanfaidís go raibh sí scoilte chor ar bith
Is fhearr dhom a dhéanamh as láimh faitíos na timpiste. An rud a théas i bhfad, téann sé chun righneadais — le faitíos nach ndéanfainn aríst é
Is fhearr dhuit an ghlaicín choirce atá thoir ansin ar sraith a cheangal agus a stucadh faitíos na timpiste. Níl an lá le trust — faitíos báistí; faitíos na fálach thuas
B'fhearr do dhuine eicínt cuairt a thabhairt ar na beithígh siúd ag an gcladach faitíos na timpiste. Bhí tuile mhór sa gclaise siúd aréir, agus is rífhánach a ghabhfadh ceann acu in ascar inti
Téirigh ag an dochtúr leis an taobh sin agat faitíos na timpiste. Deir tú go bhfuil an phian ag smearadh amach. Sin dea-chosúlacht. Deir siad má smearann an phian gur comhartha é nach bhfuil aon easna briste. Ach ní bheadh a fhios agat. Is fhearr a dhul roimhe in am
→
faoisc
Má thugann tú aon fhata don bhó sin, tabhair faoisceadh beag orthu. Ní ghabhfadh fataí fuara go maith di anois
+
→
fara
Níl maith ar bith dhuit teach cearc a dhéanamh mura gcuire tú faraí ann. Ní chodlóidh éanlaith gan fara
TUILLEADH (2) ▼
Diabhal maith sna bróga sin níos mó. Caith ar an bhfara iad. Beidh duine ar bith thart muise cheal bróg a ghabhfas dhá gcur sin air fhéin
M'anam muise gur beag an baol atá orm na stocaí sin a chaitheamh ar an bhfara. An fhad is a sheasfas siad, fónfaidh siad, mar adeir an ceann eile. Dhá dtéadh bean mhaith ina n-éadan ba bheag an stró uirthi péire nua a dhéanamh dhíobh aríst
+
Caith síos iad. Ní dochar ar bith neart fataí a chur síos. Is fhearr ina earasbarr ná ina easpa iad — bruitear neart fataí le haghaidh an bhéilí, mar is fhearr cuid a bheith le cois ná gan ár ndóthain a bheith againn
TUILLEADH (3) ▼
Cén mhaith breáichte mura bhfuil rud eicínt ina haice? Dheamhan a dhath! Ní farasbarr breáichte a chuireas barr ar an bpota. Bíodh sí go breá nó ná bíodh, ach má tá sí ina gnaitheach maith agus an téagar a bheith sa sparán aici, déanfaidh sí cúis
Níl aon mhaith dhuitse a bheith ag caint ar sraith. Is measa an aimsir anois ná fadó. Nach bhfeiceann tú chuile bhliain dhá bhfuil ag teacht go bhfuil sí ag baint farasbarr dhá chéile
Ní bheadh a fhios agat cé is fhearr ná is measa den bhratainn sin. Gach uile dhuine acu ag baint farasbarr dhá chéile. Agus ar ndóigh cár fhága tú an t-athair!
→
farúch
Bhí an t-urlár chomh fliuch sin aige agus go mb'éigean dó a bhaint cúig nó sé de chuarta. Chuir sé líméar faoi, ach dheamhan maith a bhí ann. Bhí an ceann le fána ag an uisce anuas ansiúd air. Thosaigh P. N. ag flithmhagadh faoi agus ag rá go mba cheart dó a chrochadh agus farúch a chur faoi mar a chuireas muintir an Achréidh faoi na cruacha. Ba bheag nár speir sé é.
→
feadhain
Níl aon fhear ar an bhfeadhain acu is drochmhúinte ná Pádraig dhá dtéití sa gceann sin leis. Tá nimh craite air sin. Níor mhaith dhuit ruibh oilc a fheiceáil air. Teagann cúr lena bhéal
Thabharfadh chúig feadhnaigh eile ídiú maith ar an dúchán. Ba mhaith a sheas sé. Shíl mé nach raibh a leathoiread sin ann
+
→
fearacht
Ní bheinnse fearacht cuid eile de na daoine chor ar bith. Níor mhaith liom ariamh an dá chroí a bheith agam. Déarfainn amach an rud gan frapa gan taca, sin nó ligfinn dó. Ní bheinn ag dul siar i mbéal duine agus ag maíochtáil leis, agus an buille feille a thabhairt dó taobh thiar dhá chúl ina dhiaidh sin
TUILLEADH (3) ▼
Ní call duit a bheith ródhiomúch dhó chor ar bith. Níl sé fearacht mo phortachsa nach bhfuil tada ann ach an leic liath. B'fhearr liom ina bhogeimhin fhéin é ná é a bheith gan aon domhain ar nós na bportaigh atá againn anois
Is mochóireach maith é siúd, ní hé sin a fhearacht agatsa é — ní hé t'fhearacht é
Rinne sé muis. A fhearacht sin, b'fhearr dó gan bacadh leis (a fhearacht siúd) — b'fhearr gan a dhéanamh
→
fear
D'fhearfadh rud den tsórt sin ar dhuine ina dhiaidh sin. Ná bíodh duine ar bith ag caitheamh i ndiaidh maith a dhéanamh ar strainséara. Níl a fhios agat cén uair a thiocfá ina líon aríst
→
feart
"Is fhearr é sin le Dia na bhfeart, ná a dhul faoi sheacht don Róimh" as rann: an dá líne tosaigh dhe: "Foighid in aghaidh gach locht, agus déirce don duine bhocht gan treoir"
Aimsir fhearthainne den tsórt seo, b'fhearr do dhuine fanacht chois na tine agus gan a bheith dhá chailleadh fhéin, ar scáth a mbeadh déanta aige. Ní raibh aon cheo ariamh de bharr breacaimsir mar seo
→
feiste
B'fhearr leis, dar liom fhéin, nach labhróinn chor ar bith leis. Tá a shliocht air. Ní dheachaigh mé ina fheiste ná ina fhínne ó shin. Ná ní ghabhfaidh ach oiread
→
feáin
'Sé a rinne é. Níl aon mhaith dhuit a pháirt a thógáil. Ní hé a mhalrait a rinne é, chomh siúráilte agus atá an feáin ar an móin
→
fiar
Fág an claí beagán ar fiar mar seo nuair a bheas tú dhá dhéanamh, i riocht is go mbeidh cosán isteach anseo agat. Níl maith ar bith dhuit é a ligint díreach
Sin é an fiolladóir bradach. Ní fhágfadh sé bonn bán ort dhá ngéilltheá dhó. Is maith leis an rith uachtair a bheith aige i gcónaí i leaba droim díbeartha a chur air as an tír!
+
→
fios
Ní fhéadfadh aon duine é sin a rá ach an té a mbeadh fios aige. Caithfidh muid foighid a bheith againn. Is maith an scéalaí í an aimsir.
TUILLEADH (17) ▼
Níorbh fhearr liom ná fios mo shaoil, dhá mbeadh sé anseo. Tá imní orm faoi. Is fada liom amuigh é.
B'fhearr dhuit ná fios do shaoil a bheith ag breathnú air agus na goiceannaí a bhí sé a chur air fhéin. Dhá mbeadh gan a bheith agat ach an t-aon gháire, chaithfeá a dhéanamh faoi. Buachaill báire é
B'fhaide léithe ná fios a saoil go dteagadh scéala chuici, ach nuair a tháinig, ní mó ná go maith a thaitnigh sé léithe
Ní i bhfad anois go ngabhfaidh mise ag iarraidh fios m'fhortúin go Sasana chomh maith le duine. Tá siad ag teacht abhaile ar fad as agus spagaí airgid acu
Nach aisteach go ndearna sé an méid sin agus fios aige go maith nach raibh plé beag ná mór agamsa leis
B'fhearr dhuitse a theacht in éindí liom. Tá fios na rópaí agat. Rinne tú cheana é. Níl ionamsa ach aineolaí
Níl duine ar bith is fhearr fios lorries ná M. Sh. G. Tá sé ar bhéal an bhóthair — lorries a bheadh ag iarraidh móna le ceannacht
Ní chasfaí in do shiúl lae leat fear a bhfuil fios a labhartha aige chomh maith le M. Bh. ansin thoir. Is clú don tír é agus an chaoi a bhfuil sé in ann a scéal a cheartú do shagart agus do bhráthair, agus do dhuine uasal
Deirimse leatsa go bhfuil fios a ghnaithe aige siúd. Tá sé in ann uibheachaí a dhíol ar an margadh chomh maith le bean ar bith
Níl fios brú(n) ná broscáin aige cá raibh sibh, agus ní fearr dhaoibh beirthe é. Fágaidh an scéal mar sin. An rud a bheadh a fhios aige siúd, is scéal ag an tír é, sea sin
Níl a fhios cé is fhearr a thús ná a dheireadh — ag roinnt ruda; b'fhéidir nach é an té a gheobhadh an deireadh a bheadh "ar deireadh"
Seol leat. Roinn amach orthu é. Beidh mise luath go leor. Níl a fhios cé is fhearr a thús ná a dheireadh
Níor mhaith liom fios a iarraidh ar aon duine faoi rud den tsórt sin, gan an-teanntás a bheith agam air
Bhí (ag) Seán ní b'fhearr a fhios ná a dhul i mbealach a bhascha — bhí fios ní b'fhearr aige ná …
Dúirt Liam gur taibhse a bhí ann, ach bhí (ag) Colm ní b'fhearr a fhios. D'aithin sé capall an tincéara ar an toirt
Ara cén chaint sin ort? Tá M. níos fearr a fhios ná sin. Ní chreidfinn go ndéanfadh sí a leithide de chleas