Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: tairne

→ daingnigh

Dhaingneoinn an tairne tuilleadh, ach feictear dom go bhfuil an clár buille tanaí

→ dealg

Nuair a bhainfeá amach dealg ba cheart duit é a chaitheamh siar taobh cúl do chinn in aghaidh na tubaiste. Dá mba i ndán is go mba tairne a bheadh ann, séard a bhí agat a dhéanamh leis é a chur isteach i bhfata fuar agus é a leagan ar an drisiúr. Dhéanfá an cleas céanna leis dá mba i gcrúib bó a bheadh sé

→ deamhan 1

Dheamhan is go dtuga leis ceann. Cá bhfaighinnse tairní?

→ déin

Cuir an malrach sin soir faoi dhéint tairní más leat na bróga sin a dheasú.

→ deireadh 2

Thóg sí tairne i mbradán na coise deiridh

→ deisigh

Dheisigh mé mé féin le n-imeacht, ach nuair a tháinig an crú ar an tairne, níor chorraigh mé ina dhiaidh sin

→ dochar

Ag iarraidh an dochair a bhaint as a chuir sé an t-agús sin ann. Thuig sé go raibh an anachain déanta aige agus an tairne sa mbeo

→ doicheall

Is beag den doicheall sin a bheadh romhainn aici sin dhá mbeadh dalladh airgid againn agus muid a bheith in ann a híoc ar an tairne. Cuirfidh mise geall leatsa gurb í a bheas meangach leis an té nach dtéann chuici ach go hannamh. Beidh mo léan, mar bíonn sí ag tnúthán lena mealladh ó na siopaí eile chuici féin

→ dóthain

Thug mé a dhóthain mhór airgid dó ag imeacht, más é a chaitheamh nó a chailleadh a rinne sé. Pé ar bith cén bhail a chuir sé air ar aon chor, ní raibh díol a fhreastail aige nuair a chuaigh an crú ar an tairne

→ dris

Ní fhaca muid ariamh í nach ina dris chosáin a bheadh sí nuair a thiocfadh an crú ar an tairne. Bhí sí thoir ansin an oíche sin — oíche chleamhnais — agus ní raibh sí sásta leis an bpósadh, agus ní raibh sí sásta an cleamhnas a chaitheamh in aer; agus ní bheadh a fhios ag aon duine faoi na brait céard ba chor di, nó céard a dhéanfadh sí

→ drochdhíolaí

Is drochdhíolaí í. Dheamhan níos measa sa tír. Tá cat crochta roimpi anois ins chuile shiopa soir ansin cé is moite de tigh Ph. Tá sí ar a teitheadh ón gcuid eile. Is gearr go bhfeice tú P. féin sách bréan di, ach seans go bhfuil sí ag íoc ar an tairne ansin

→ drogall

Bhí chuile théisclim déanta agam le n-imeacht, ach loic mé ina dhiaidh sin. Bhuail drogall mé nuair a tháinig an crú ar an tairne

→ droim

Bíonn gláiféisc agus gardaí an tsaoil mhóir aige. Shílfeá lena chloisteáil ag clabaireacht mar sin go ndéanfadh sé cat agus dá rioball, ach is furasta a chur dhá dhroim ina dhiaidh sin. Níl aon chur leis ann nuair a theagas an crú ar an tairne

+

→ dual 2

Duail a chuirtí iontu mar sin fadó. Tairní a d'fheicfeá ag dul anois iontu — píosa de mhaide nó de chlár a chuirtear isteach i bpoll le dhá chlár a shnadhmadh, nó le taobhán agus raca a shnadhmadh

TUILLEADH (1) ▼

An bhfeiceann tú na taobháin atá idir na cúplaí seo. Dualanna atá iontu sin uileag, ach is adhmad nua a bhfuil eile ar an teach agus tairní atá dhá snadhmadh

→ dúbail

Shílfeá gur fánach an rud feoirling ach cuirfidh mise geall leat má dhúblaíonn tú aríst agus aríst agus aríst eile í, agus fanacht dhá dúbailt, gur mór a tharraingeos cruife an ghearráin sa deireadh ar feadh is hocht dtairne fhichead a chomhaireamh (chuir an gabha feoirling ar an gcéad tairne agus é a dhúbailt ar chuile thairne uaidh sin suas)

→ téigh ag

Ainneoin chomh mór agus atá sé léithe, ní chaithfeadh sé cianóig rua uirthi. Bhí sé i nG. anseo lá agus thug sé isteach i dteach bídh í. 'Cé mhéad a thiocfas dhá dhinnéar orm,' adeir sé leis an gcailín. 'Coróin,' adeir sí. 'Agus dhá chupán tae,' adeir sé, 'leathchoróin' adeir sise. Shiúil sé amach aríst. Ní ligfeadh an crás croí dhó dhá chupán tae féin a sheasamh. Nuair a chuaigh an crú ar an tairne, chuaigh ag an gcruas ar an ngrá airsean. Is fada dhó a shaol ar chuma ar bith agus an cion atá ar an airgead aige

tairne (17)