→
isteach
teacht isteach (50+)
→
feáin
Beidh sé isteach agad anois gan mórán achair idir chlár agus chuinneóg. Tá sin cho siúráilte agus atá an feáin ar an móin. Níor fhága sé an baile seo ariamh gan a theacht ar cuairt annseo
Dhá mbeadh fear fobhairne ar fónamh san gcurach agam an lá sin, ní loicfinn. Bhí an-fharabógaí farraige ann, ach bheadh cóir againn isteach. Ba bheag an stró a bheadh ar dhá churachóir mhaithe a theacht abhaile. Maidir leis an gceann a bhí in éindigh liomsa ní raibh ann ach sbogán nar cheart dó a dhul chun farraige chor ar bith
→
fothair
Thiomáil muid an dá chaora aniar romhainn, agus muid ag stríocáil na maidí ar an mbóthar le neart lagair. Ag teacht aniar ag tí Ph. Ph. ní raibh a sheasamh againn ní b'fhuide. "Gabhfaidh mise isteach annseo ag iarraidh cannda aráin", adeir S. Ní raibh mise indon a dhul isteach ann. Bhí tuitim feóir ionam leis an ocras.
→
fána
Bhí muid ag dórtadh le fánaidh. Chuir muid cúrsaí isteach agus barróg ar an seól ach má chuir fhéin bhí sé in a fhaitíos orainn, mar bhí sé ag teacht in a chreatalach
→
clóic
Ní fhéadfadh clóic a' bith a bheith ar Sh. anois, a's a bheirt mhac a' saothrú dólúm (dolom). Is iomdha duine nach bhfuil pighinn ná bonn a' teacht isteach aige, a's a chaithfeas maireachtáil 'na dheidh sin = uireasbha; ceal slighe.
Dhá gcastaí isteach 'sna coillte coimhightheacha sin thú, ba mhaith a bheitheá ar do mhaidí, a's a theacht asta(b) beo. Tá siad lom-lán le beithidhigh éigcéille.
→
cosúil
Ba cosamhail le póilidhe a chonnaic mé a' teacht anoir an bóthar indiu, a's a' gabhail isteach tigh Mh.
+
→
bealach
Má thuiteann dom a theacht an bealach, níl baoghal a' bith, nach dtiocfa mé isteach. = má eirigheann liom; má thárluigheann dom.
TUILLEADH (2) ▼
Nach mé a casadh imbealach mo bhasctha, a's a theacht isteach annseo!
Tá sé seo in a theach leath-bealaigh aige, a' teacht ó chuairt dó chuil' oidhche. Tagann sé isteach scaithín i gcomhnuidhe. (Bíonn clocha a's tighthe leath-bealaigh i gcomhnuidhe ar bhóithrí, ní h-iad na tighthe ná na clocha céadna a bheadh leath-bealaigh ag chuile áit, dar ndóigh. Is iomdha cloch a's teach ar shúil bóithrí a dtugtar cloch leath-bealaigh nó teach leath-bealaigh orra.)
+
→
beart
Sin é an chaoi a raibh sé dhá thógáil fhéin — a' teacht isteach 'sna tighthe 'san oidhche, a's ag ól an uachtair ar na h-ancoird. Ach b'fhurasta a theacht isteach 'sna tighthe an uair sin. Ní bheadh nídh dhár dhealbh a' ghrian le do bhacadh, cé's moite de na bearta a bhíodh 'sna dorsa (doirse).
TUILLEADH (1) ▼
Tá sé in a bheart Mh. Bh. agad fadó, a raibh a leath ag dul isteach 'san iothlainn a's an leath eile a' teacht ag an mB. L.
→
crígh
Thárluigh an Púca leis é, a's chaith sé isteach i gcrích mhóir annsin thiar in íochtar Sh. Ú. é. Badh shin í an 'mharcuigheacht go Gaillimh a's cead siubhal abhaile' ar chuma ar bith. Deir siad go raibh sé míllte gearrtha ar a theacht abhaile dhó.
→
beochan
Ní raibh ann ach beodhchan beag teine ar a theacht isteach dhom, ach tá gliúrach (gleorach) mhaith thíos anois.
+
Bhí Seán a' teacht isteach biorach (bearach adeirtear in áiteachaí) = bhí a chárta gan bualadh. Bhí a chárta buaidhteach, nó gnoithteach, a' teacht isteach faoi'n bhfear imeartha.
TUILLEADH (1) ▼
Má tá an ceathair a' teacht isteach biorach, is leis uaimse.
→
buail
'Teacht isteach ag C. Th. a bhuail an sliabh-gortach mé, a's níor fhan eirghe 'mo sheasamh ionnam ar a' toirt boise. Marach gur eirigh Dia liom lún (lón) a bheith ar iomchur agam, bhí mo chnaipe déanta.
+
→
amach
Níl a theacht isteach baoghal air chomh mór le na dhula amach.
TUILLEADH (1) ▼
Tá teacht isteach maith aige, ach cá'r fhága tú an dula—amach atá air?
Tá sé ina ridire ó leigeadh amach an 'dole' seo. Tá as cionn coróin a's punt sa tseachtmhain a' teacht isteach aige.
Nach deacair a bheith ag iarraidh maitheasa ar na gasúir sin anois? Sin a thomhais ort cén cheird a bhí orra ar a theacht isteach dom: ag fiod-rinnce ar mo chóta nua. Má chuaigh leó castar liomsa é muis
→
forás
Sin teach foráis deirimse leat. Ach is beag an dochar dhó sin agus a bhfuil de theacht isteach ann. Saol maith é an saol seo ag daoine
→
fuadar
Tá cailín Bh. ag dul isteach agus fudar fúithi. É fhéin a chonnaic sí ag teacht = deifir: forú
+
→
isteach
Tá sé ag teacht isteach (sa teach).
TUILLEADH (6) ▼
Is ag brughadh ar an doithcheall do do rí é a theacht isteach annseo = buailfear é.
Is gearr a bheidheas sí 'teacht isteach (ag éalú isteach, ag rith isteach, a' sceinneadh isteach, a' téaltú isteach, a' bordáil isteach agus rl.) = is goirid go mbí sí (an Nodlaic, an Cháisc nó am ar bith eile) ar faghail.
Is gearr an samhradh a' teacht isteach = is gearr a' teacht é.
Ó chraptar an Foghmhar, ní bhíonn [moill] a' bith ar an ngeimhreadh a' teacht isteach.
Is roighin uaidh (ó'n) seagal a theacht isteach = is roighin a aipighea(nn)s sé.
Ní aireochamuid an lá breagh a' teacht isteach anois
+
Níl pighinn ruadh a' teacht isteach sa teach sin = níl siad a' saothrú tada; níl slighe nó seifte ó Dhia anuas aca(b)
TUILLEADH (15) ▼
Tá chúig phunt a' teacht isteach chuice chuile sheachtmhain dhá n-eirigheann uirre.
Is beag atá a' teacht isteach anois ann (idteach) thar mar bhíodh = le h-ais a mbíodh; ar ghualainn a mbíodh.
Cé'n chaoi 'bhféadfadh tada a theacht isteach (ch)uige agus gan aon-tslighe ó neamh aige (ó Dhia anuas, ó neamh ná néal, dhá bhfaca tá ariamh etc).
Níl a' teacht isteach sa teach seo, ach corr-phuintín gágach, agus is fada ó chéile é sin féin = ní fhaghann muid ach punt anois agus aríst, agus ní go minic a fhagha(nn)s muid an punt fhéin.
Dhá mbeadh corr-phinginn 'a teacht isteach, chuirfeadh s[é] an geimhreadh tharainn = bheadh muid indon cúis a dhéanamh le beagán airgid anois agus aríst, go gcaithtí an geimhreadh.
Cé'n teacht isteach atá agad in éadan na bliadhna, maran miste dhom a fhiafruighe dhíot? = cé mhéad a saothruighea(nn)s tú 'chuile bhliadhain.
Bhfuil an oiread sin de theacht isteach agad sa tseachtmhain bail ó (Dh)ia ort?
Tá teacht isteach mór aige sa tseachtmhain = páighe.
Ní fiú cnaipe gan chos dhom (deich triuf, mo sheacht mallacht etc) a bhfuil de theacht isteach dom (nó agam), mar ní túisce istigh é ná amuigh (caithte) arís.
Cé'n teacht isteach atá dhom? = ní fiú trácht ar mo pháighe, nó luach mo shláinte.
Cé'n ghoir a bheadh agamsa airgead a leagan tharm scáth a bhfuil de theacht isteach agam = chinnfeadh orm airgead a shábháil, mar tá mo thuarastal ro-bheag.
Is gearr air a bhfuil de theacht isteach aige (an teacht isteach atá aige) ná'n oiread eile á's bíodh sé aige = ní mhaireann a pháighe aon-achar dó, ná ní mhairfeadh ná'n oiread eile páighe.
Dhá mbeadh céad sa tseachtmhain de theacht isteach aice, sé'n bhail chéadna a chuirfeadh sí air = chaithfeadh sí ar fad é; rithfeadh sí thríd.
Ní theigheann teacht isteach a fir, i bhfad ná ingearr uirre, mar níl barainn ná tíoghbhus innte thar aon-bhean dhá bhfaca tú ariamh.
Dhéanfadh sí plaicín gabhair de theacht isteach an easbuig. Sí atá deas air = chaithfeadh sí le rabairne agus le frasaighil tuarastal an easbuig, nó tuarastal dhá mhéid.