Calm
—ainm-fhocal, firinscneach.
—
lagar; téigle; marbhthántacht; gan puth nó flaim as aer.
+–
Tá sé in a chalm = tá sé in a théigle nó in a lagar.
Cá'r bhuail an calm sib? = cé'n áit ar a' bhfairrge ar tháinic an téigle orraibh.
TUILLEADH (12) ▼
Tá sé in a chalm aríst th'éis na h-uaire móire.
Ní raibh smeámh as aer, ach é 'na chalm chríochnuighthe.
Cothú na h-uaire móire, calm a' trathnóna = cothú na h-uaire móire an trathnóna a bheith go breagh.
Má sheasann sé in a chalm mharbh mar seo i bhfad eile, caithfe sib a dhul ar na buillí = a dhul ag iomramh.
Claochmóchaidh sé a's tiocfa sé ar chalm, as a' gcreatalach seo.
Bhuail calm muid ag a' Matal, a's bhí an fhairrge in a clár. Dheamhan coisméig a bhí againn as sin anoir.
Chuir muid iomlán a cuid éadaighe uirre, ach ba bheag a' mhaith sin, arae ní fhaca mé ariamh cheana, a's an fhad's tá mé a' pléidh le fairrge, a leithide de chalm.
Ní raibh leide gaoithe a' bith ann, ní áirmhighim leide córach. Tháinic dubh-chalm orainn.
D'fhéachfadh an iomramh muid, marach muid a bheith ar ghort a' bhaile 'nuair a bhuail an calm muid.
Seasfa sé ar a' gcalm seo, go trathnóna. Ach ní féidir dhó nó eireocha smeámh eicínt le comh(n)tráth.
B'fhearr í bheith ar an luighe chuig fhéin, ná 'bheith in do staic ar fad le calm.
Cuimhnighim oidhche a raibh fuirtheacht cala(idh) orainn, le calm i gcéibh a' S. Dheamhan an oiread móna a bhí againn a's a dheargfadh teine dhuinn.
+–
Maran a' preabadh atá an ghaoth is tús cailm é = tá sé ag dul ar chalm, mar 'indán's gur ag athrú a bheadh an ghaoth.
Tá tú indeire cailm, déarfainn. Feicim an seol mór a' líonadh = tá'n calm caithte, arae feicim sinneán gaoithe a' teacht faoi'n seol mór.
TUILLEADH (2) ▼
Is olc a' rud lá cailm ar a' bhfairrge. Dhá dhonacht an uair mhór, b'fhearr liom fhéin go fada í, ná seal cailm.
Is olc é an calm geimhridh!
·
Calm a's deagh-lá go bhfagha sib! (beannacht ar bhádóirí).
'Calm a's deagh-lá go bhfagha t'anam, a ghaidí' adeir a' t-iascaire a's an t-athair a' saothrú báis (as scéal magamhail faoi iascairí cladach Teampuill Mhuire).
Calm in iontrálacha eile (28)
+
→
cailm
Dheamhan cailm fós air = níl aon-stróbh fós air.
TUILLEADH (17) ▼
Deir an dochtúr nach bhfuil cailm a' bith air, a's go srianfa sé thríd, ach dheamhan fhios agham.
Tá cailm mhór air go deimhin — fear a d'ith ionann's punt feola indé!
Is beag a' chailm a bheidheas air sin, nuair a éagnóchas sé é, deirimse leat = má bhíonn mairg a' bith air, déanfa sé fuasaoid faoi.
Níl aon-chailm anois ort. Beidh tú indon an oidhche a mharuidheacht th'éis an mhuinisc sin a ithe.
Tá braon maith ar bord aige, ach má tá fhéin, dheamhan cailm air, an bealach a dhéanamh abhaile.
Dhá mbadh feasach mé go mbeadh aon-chailm air, ghabhfainn in éindigh leis. Ach ní chomhairim go bhfaighidís ionnta(b) fhéin, a dhul a' tabhairt áladh ar mhalrach mar é sin.
Ní raibh aon-chailm orainne é 'shrianadh abhaile th'éis a' méid sin fhéin de roisín. Ach níor shúgh salmhain imbéal buláin ag a' bhfear thiar é. Chaith sé an bóthar anoir ar fad a' fuasaoid ocrais.
D'ól sé sé ghailleog as cosa idtaca, a's dheamhan a dhath cailm a chuir siad air = d'ól sé sé ghloine poitín go dlúth indiaidh a chéile a's níor chuir siad lá mairge air 'na dheidh sin.
Is beag an chailm a chuir an bháisteach air, aindeoin go raibh sé a' roilleadh.
Th'éis a bhfuair sé de liúradh dheamhan blas chailm a bhí air. Dheamhan a chos siúd nach ndéanfa aríst é, arae níl aon-chomhairleachan in a chíonn.
Tá fhios ag a' lá gur beag a' chailm atá air, a's an ruaig thinnis atá dhe aige. Ach reanglamán bradach roighin é.
Deir sé fhéin go bhfuil sé ar neamh-chodladh le seachtmhain, a's dar príosta má tá is beag a' chailm atá air, in a dhiaidh.
Dhá mbeadh an oiread cailm air, a's atá a leigean amach fhéin, inDomhnach ní bheadh an oiread fíbín ag imtheacht air, a's tá.
Tá cailm mhór ort go deimhin — coduigheacht a's cluanuigheacht a's neart díomhaontais! (duine a bhí a' fuasaoid tinnis, a's nach [raibh] in acmhuinn aon-bhuille a dheanamh, má b'fhíor dhó fhéin).
Ó throisc mé an fhad seo anois dhá uireasbha, ní chuirfe sé aon-chailm orm troisceadh scathamh eile. 'Ó chaith mé an choinneal, caithfe mé an t-orlach'.
Níl aon-chailm ar chailíní in Ameriocá anois (1930).
Tá súil agham nach bhfuil clóic ná cailm ort.
'Mbeadh fhios aghad faoi neamh nó néal, cé'n chóir a bhfuil siad indon na 'h-aeroplanes' sin a chinnireacht chor a' bith san aer. Shílfeá go mbadh deacair dóib é lá gála go h-áithrid, ach deir siad dheamhan cailm a bhío(nn)s orra(b) ach an oiread le lá ar bith.
Má thagann cuaibhtheach as calm, níl léigheamh a' bith uirre. Báthadh bád i gConamara, tá bliadhanta beaga ó shoin, a's bhí an lá ar áilleacht. Dream a bhí amuigh a' déanamh aeir, a's bhuail cuaibhtheach iad gan aireachtáil, a's d'ionntuigh sí an bád druim ar ais. Nar ba luaghaidire an trócaire ar Dhia, dheamhan ar fágadh sa gcomhaireamh ceann aca(b), ach duine.
→
buail
Níl uair a' bith is measa sinneán ar a' bhfairrge, ná le linn cailm' shamhraidh. Dhá mbuaileadh ceann de na cuaibhtheachaí sin bád ar aimsir mharbhthánta, bhí a cnaipe déanta deirimse leat.
→
dea-lá
"Calm agus dealá do t'anam, a dhaidí", adeir an t-iascaire, nuair a fuair an sean-dhaidí bás = ba shin é guidhe an iascaire; "May there be no moaning of the bar when you put out to sea"
→
deannóid
Badh é an lá ba bhreaghcha é a scal as aer ariamh. Tháinig sé in a chalm orra leath-cuain. Shíl muid gur thosuigh dionnóid bheag annsin, ach ní thiubharfá faoi deara ar an seol í. An chéad rud eile a dhearbhráthair mo chroidhe thú, chruthuigh an cuaifeach agus bhí an bád mar a bheadh caora a mbeadh an galra cam uirre. 'Sé Dia féin a bhí buidheach duinn an lá sin, nar cuireadh go tóin puill muid. Tá mé taithighthe ar an bhfairrge ó cuireadh bannlá de chóta orm, ach macsamhail na cuaifighe sin ní fhacaidh mé ariamh agus nar leigidh Dia go bhfeicfinn go bráth ach oiread. Níor fhan dionnóid ann ar an toirt aríst ach shílfeá gur istigh i bhfuirnís a bhí muid, bhí sé cho bruithte sin. Tabhair do leabhar go dtug muide rith cladaigh di cho tréan in Éirinn agus a bhí muid indan
→
deoladh
B'fhoghainteach a tháinic an deoladh sin féin th'éis an lagair. D'fhéad muid beagán siúil a chur uirre isteach. Bhí muid amuigh leath cuain agus é in a chalm críochnuighthe orainn. Dheamhan flaim as aer a bhí ins an seol
→
díth
Cé'n chiall iad ag cur i dtír aríst. Rud eicínt a d'fhága siad in a ndiaidh. Ní calm ná díth córach ná uair mhór atá orra. Bheadh lán na trí seolta siar aca go deas anois
→
gionnóid
Caithfidh na bádóirí casadh aríst. Tá sé in a chalm chríochnuithe orra. Níl ginnín ann. Nach diabhlaí a chuir siad amach chor ar bith, a leithide de lá