Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: Diabhlaí

Nualitriú Bunlitriú

Diabhlaí

—/d′əulī/

—aidiacht as diabhal

—diabhaltach (/d′əultəx/), diabhaltaí, deamhnaí, deamhantach (Tá siad uilig an-tréan, ach is minice an chuid eile i gcaint ná deamhnaí)

—

íontach, aisteach; cumasach, mór, corónta.

+–Is diabhlaí an mheabhair atá aige thar 'chuile dhuine eile!
Ba diabhlaí an iarraidh a fuair sé

                                TUILLEADH (9) ▼
                            
Is diabhlaí go deo uaithe cabhailíní a dhéanamh
Ba diabhlaí mar a chuaidh an oíche 'un feóthain.
Nach diabhlaí nach dteagann sé = nach mór an t-íona
Is diabhlaí nachar casadh leat é!
Is diabhlaí má tá aon-ghortú ar a láimh, go bhfuil sé indon ceart ar bith a bhaint de'n láighe
Is diabhlaí agus é a bheith in a oíche nachar fhága sé go maidin é
Is diabhlaí an fear é = fear mór cumasach; fear láidir, fear doscúch; fear aisteach agus rl.
Is diabhlaí an duine é (déarfaí seo dá mbeadh cáilíocht áirid go suntasach induine)
Is diabhlaí (deamhnaí, deamhantaí, diabhaltach, diabhaltaí) an oíche í = garbh; fliuch, dubh, fuar, agus rl.

go h-an-mhaith, go h-an-dona, go h-an-mhór, go h-an-olc, go h-an-gharbh, go h-an-mheabhrach, agus rl., Mar dho-bhriathar le aidiachta.

+–

Is diabhlaí dalba (is diabhlaí damanta, is diabhlaí mór, agus rl.) an cur atá déanta agaibh bail ó Dhia oraibh ó mhaidin!

Is an-diabhlaí éascaidh fearg a chuir air

TUILLEADH (5) ▼

Is diabhlaí maith an mhaise dhó é

Nach diabhlaí breá uait magadh a dhéanamh

Nach diabhlaí sciobtha a tháinic sé

Is maith diabhlaí réidh leis rud a dhéanamh = síleann sé go bhfuil sé furasta rud a dhéanamh

Tá sé rí-dhiabhlaí trom len a iompar (sáthach diabhlaí trom, fíor-dhiabhlaí trom, dubh-dhiabhlaí trom, dubh-dhiabhlaí trom go deo agus rl.)

Féach freisin

→ deamhantaí

→ deamhnaí

→ diabhaltach

→ diabhaltaí

Diabhlaí in iontrálacha eile (95)

→ caoldroim

Is diabhlaí leigthe atá sí as caol an droma. Ba mhaith í ag baint choirrlighe. Bheadh an síneadh fada aice.

→ dán

Is diabhlaí a chruthuigh sí faoi dheireadh thiar agus dán a chur ar fhear eicínt. Ach an bhfuil fhios cé hé féin? Is mioniar Dé dhó muis, agus é a bheith ceangailte leis an tsuaróigín siúd. Is fada dhó a shaoghal. Níl againn a rádh ach go ndéanaidh Dia grásta air, mar is gearr go ndéarfar leis é ar aon nós

→ dána

Is diabhlaí dána atá na Sasanaigh sa tír fós. Tá mé ag ceapadh go bhfuil cuasnógaí aca i mBaile Átha Cliath agus in áiteachaí mar sin. Dream aca a rinne é sin

→ dea-chainteach

Is diabhlaí deáchainteach an breastairín é siúd. Níor tháinic iadhadh air ach ag nathaíocht i gcaitheamh na h-oíche. Ní raibh duine ar bith eile indon focal ar an bhfocal a thabhairt dó ar chaoi ar bith

→ deachma

Is diabhlaí aibéil a tháinig siad sin anuas san saol! Dar príosta chonnaic mise iad muis, agus ní chuirfidís an deachma ar cáirde, ach bíonn a lá féin ag chuile dhuine. Agus sin é an deis a bhfuil siad anois: sirriam ag teacht orra. Is fiú do chuile dhuine an buachaill sin a choinneál ón a dhoras muis, má fhéadann a chumhachta chor ar bith é

→ deachmaíocht

Is diabhlaí an pháighe atá dhó, marach a bhfuil de dheachmaíocht ann. An té atá ag traibhiléaracht mar sin igcomhnaí, caitheann sé an domhnaíocht airgid, mar bíonn daoine ag castáil dó is chuile áit

→ déan 1

Is fear in anchaoi anois é, ag imeacht síos annsin ag déanamh a shlaite in a bhríste. Nach diabhlaí túatach an conuas é thar dhuine ar bith. Níl sórt cuíbheamhlacht ar bith ag imeacht leis

TUILLEADH (2) ▼

Is diabhlaí nach bhfuil aon-tsiúl ag an laogh sin fós. Shílfeá nach mbeadh an fhad sin air go mbeadh na cosa déanta aige. Ní cheal muis nach bhfuil sé ag ól bhainne é. Ólann sé taoscán an bhuicéid dhá cheann de ló

Nach diabhlaí gearr anois a bhí an bord sin ag déanamh caonach liath

→ déanta

Chuala mé go raibh siad déanta len a bhás. Nach diabhlaí sin, agus gan ann ach fear óg. Má tá sé dhá scór, 'sé a chloch-neart é. Níl sé lá ná leiceann thairis

→ deara

Síleann tusa gurb é S. a rinne é. Tabhair faoi deara ab é. Má sé muise, ba diabhlaí an deifir a rinne sé, má tá indán agus gur buaileadh an ceann eile ag an h-aon dhéag. Arae sé sin an fáth, bhí sé ag ól tigh Th. an oíche sin nó gur cuireadh amach muid ag leath-uair th'éis an deich, i gcruthamhnas duit nachar mhór dhó bealadh a chur faoin a ioscadaí le bheith i nD. L. ag an h-aon dhéag: fear nach raibh "bicycle" ná deis marcaigheacht' ar bith aige ach na buinn

→ dearg 1

Is diabhlaí mór an t-ionadh nachar imigh sé. Ní raibh frídín an dubháin i bhfastós chor ar bith, ní áirím é a bheith san mbéal dearg

→ dearmad 1

Nach diabhlaí an dearmad a bhain díom anois, agus go raibh mé anoir ag B. na Tr. shul a chuimnigh mé ar an mbuta

TUILLEADH (1) ▼

Nach diabhlaí nach dtáinic S. i mealladh(?) ná indearmad ariamh ó shoin = ar chontar ar bith; chor ar bith (fc. bealach. Ach deirtear i mealladh ná indearmad cho minic le i mbealach ná i ndearmad)

→ dearmadach 1

Is diabhlaí an dearmadach thú! Chuir mé na seacht bhfainiceachaí ort gan a theacht abhaile d'uireasbhaidh lann rásúir, agus tháinicis in a dheidh sin

→ deasóg

Is diabhlaí an spreacadh atá ins an gciotóig aige thar an deasóig. An bhfaca tú ag lúbadh an rotha é?

→ deatach

Tá an máistir beag ag baint deatach as an máistireás fhada ar an saoghal seo (ag suirghe léithe as éadan). Is diabhlaí an mac é, de thulóig cho beag leis. Ach mara bhfuil gabhail na gaoithe ann, tá déanamh na ngnaithí ann, mar adeir an ceann eile. Dar fiadh tá!

→ déirce

Ní bhfuair mé ann ar mo phíosa dhá scilling ach cupáinín tae cosnochttha, ach ba bhuidhe déirce liom an méid sin féin, arae bhí an ghearradh-ghíonnach in mo stéigeachaí, ach dhá dhonacht dhá raibh mé leis an ocras, ba mheasa go mór mé leis an tart. Bhí íota orm. Is diabhlaí nach n-osclóchadh tighthe ósta ann lá de'n tsórt sin, agus a mbíonn cruínn ann

→ deireadh 1

Is diabhlaí santach atá sé ag an obair. 'Sé a bhíos ar deireadh igcomhnaí ag tiacht de'n phortach

TUILLEADH (2) ▼

Is diabhlaí an cur 'un deireadh orm nach bhfuil an capall agam. Bheadh an fheamainn seo amuigh ar na garrantaí agam cupla uair an chluig de lá, thar agus a bheith ag sceidínteacht mar seo léithe in a boirdíní asail

Is diabhlaí nach mbeadh biseach eicínt faoi'n laogh beag sin, agus an aire atá dhá thabhairt dó. Ach dheamhan é. 'Sé an chaoi a bhfuil sé ag dul 'un deireadh

→ deireanach

Is diabhlaí deireannach a leigeas sé air féin i gcomhnaí é

→ deirgeadas

Is diabhlaí an deirgeadas atá san aer sin ó dheas. Gothadh toirní atá air

→ deis

Is diabhlaí a chruthuigh sí sin a theacht amach in a máistreás scoile agus laghad an deis a fuair sí. Ach bhí ínntreacht chinn ionnta sin ar fad

TUILLEADH (3) ▼

Is diabhlaí an deis sáithte a bhí aige: spíle a bhí curtha isteach aige ar bharr scine. Thollfadh sé cruadhach

An bhfeiceann tú nach bhfuil deis bhainte ar bith ar an nglas sin ó'n taobh amuigh. Tá glas eile annseo le cur mara mbeidh aon-duine ins an teach. Is diabhlaí áirdeallach iad, ach is cosamhail nach mór dóib sin. Tá an áit seo faoi ghaduidhes (gaduidhthe) as éadan

Is diabhlaí go deo an pleota thú. Nachar dhubhairt muid leat cheana má aimsighthear an liathróid ins an aer indiaidh do dheise go bhfuil dóghadh ann. Ní mian le[at] in a dheidh sin gan a cur isteach i láimh an "tset" eile

→ deisiúchán

Is diabhlaí an lear deisiúcháin a rinne sí faoi chomhair an tsagairt

→ deoch 1

Is diabhlaí an chaoi atá air sin, go mbíonn sé ar neamh-chodladh igcomhnaí. Níl sé indon néal ar bith a thabhairt leis gan deoch shuain a fháil

→ diaidh

Is diabhlaí an t-uathbhás a bhíos ort. Nach bhfuil a fhios agad go ndéanfaidh mé é, ach a mbeidh mé réidh go dtí é. Indiaidh a chéile a dhéantar na caisleáin. Níl aon-tsástuigheacht agadsa ann mara ndéantar 'chuile shórt de léim

TUILLEADH (3) ▼

Ní raibh sé mórán le míle in a diaidh. Is diabhlaí nachar scóth sé í

Tá faitíos air go bhfuil aon-cheo dhá chaitheamh inganfhios air ins an seomra. Feacha an deis atá air ag breathnú indiaidh a ghualann. Is diabhlaí an conuas fir é. D'ólfadh sé tae eile anois aríst dhá bhfaghadh sé é, th'éis nach bhfuil sé ach indiaidh eirghe ó tae

Is diabhlaí an tsaint a bhíos indiaidh an airgid ag cuid de na daoine. An bhfeiceann tú an rud a rinne sé sin thoir?

→ díle 1

Diabhal aithne uirre nach hí an díle a bhí uirre, bhí sí ag caint cho sciobtha sin. Níor thuig mise focal as 'chaon trí fhocal uaithe. Is diabhlaí luath-chainteach an duine í. Ach cé'n chaoi a gcuimnigheann sí ar an síorádh siúd ar fad len a chur indiaidh a chéile. Siúd í a bhí a chur suas ar an "stage", thar agus an dream a bhíos ag dul ann.

TUILLEADH (2) ▼

Tá díle sneachta air. Ba diabhlaí an ghaimh a bhí ins an ngaoith indiu. Ag eirghe de dhruim sneachta a bhí sí. Bhí fuar nimhe in mo lámha i gcaitheamh an lae, th'éis go raibh mé ag rúpáil oibre

Ní bhfuighidh sé aon-suaímneas i mbliana le teann díle oibre. Nach diabhlaí mór an t-iongnadh ó atá an t-uathbhás sin air, nach bhfuil an cúl siúd curtha aige feasta. Is suarach éidtreoireach an créatúr mé féin, ach dhá bhfaghainn seachtain air, chraithfinn an leath-deire aige. Dar mo choinsias chraithfinn

→ ding

Is diabhlaí cascartha an leac í. Níl gínn ar bith indon aon-cheart a bhaint di. Chaith muid an lá ag saimhseáil léithe le geanntrachaí, ach sin é a raibh dhá bharr againn. Caithfidh mé eadarshuth eile léithe imbáireach, agus má chinneann orm aon-sceabhadh a bhaint di, fágfaidh mé annsin ins an tubaiste í, nó go dteagaidh púdar

→ díobhálach

Is díobhálach an chlaimhe istigh imbaile ar bith iad. Tá lán púirín na h-átha aca ann, agus ní dhéanann siad foras na suaimneas ó mhaidin go faoithin ach ag reathach agus ag ruathrúch, agus ag déanamh millteanais. Is diabhlaí nach gcuirfeadh na póilíos faoi deara dhóibh siúd a dhul amach ag an scoil. Ní bhíonn siad ann lá san gcéad

→ diomdha

Is measa dhom an méid cainte a baineadh asam ná diomdha na bliana. Nach diabhlaí an smál atá ar chuid de na daoine nach beo iad mara mbeidh siad ag cothú achrainn. Ach 'sé an chaoi a bhfuil sé, is beith é sin atá orra.

→ díon 1

Níor chuir tú cuma dhéanta ar bith ar an gcruaich. Tá an gníomh scagach ar fad, agus níl píce ar bith uirre mar adeir an bádóir. Ólfaidh sí an bháisteach fré chéile. Is diabhlaí nach mbeadh stúaim ionnad ag déanamh cruach mhóna feasta choidhchin

→ diongbháilte

Is diabhlaí an mheas atá ag an gcaracháinín sin air fhéin. Tá sé an-mhóiréiseach, an-deangmháilte ann féin. Shílfeá gur ar a thóin féin atá an ghrian ag eirghe. Ach cá bhfágfadh sé é: mac Mh. Ní Fh.

→ díreach

Is diabhlaí simplí a bhí tú fadó agus thú in do ghasúr. An t-am a raibh mé ag déanamh an teach cairr thuas, chuir mé síos thú go dtí T. ag iarraidh an cam agus an díreach. Spréach sé. Nachar chaith sé rud eicínt leat

TUILLEADH (1) ▼

Is diabhlaí díreach an fánán é sin

→ diúirinn

Is diabhlaí an brat diúiríní a bhí ar an mbairille siúd a fuair sé an lá cheana. Ach má bhí féin, ní dheachaidh siad thríd in a dheidh sin

TUILLEADH (1) ▼

Is diabhlaí go deo an fad atá is na giúiríní sin. Ní fhaca mé ceanna cho fada sin ariamh. Ní fiú do sheacht mallacht an t-adhmad sin anois. Tá sé rodtha ar fad aca. Bhí sé cho maith a fhágáil annsin 'dtigh diabhail, agus gan a bheith ag cur easonóir ort féin dhá iompar abhaile, agus nach dóigh an Cháisc ar an Domhnach nó go dtuitfidh sé in a mhionús ort shul a bhéas tú ag an teach

→ dlaoi

Is diabhlaí puinteáilte an fear é. Má's é an coca tuighe fhéin é, ní fhágfaidh sé dlaoi ná dlaoidheoig ar sliobarna leis. Chonnaic mé thuas é ag scrathadh portaigh, an lá faoi dheireadh. Nuair a bheadh píosa scraithte aige igcomhnaí, ghabhfadh sé ar ais go mbainfeadh sé lorgachaí a chos as an mbínse!

TUILLEADH (1) ▼

Is diabhlaí an loscadh sléibhe é sin a bhí ar chuid T. an oíche cheana. Ní bheidh dlaoi fhraoigh imbliana ann

→ do- 2

Nach diabhlaí an chaoi a chuir sé air fhéin faoi dheireadh thiar th'éis a bhfuair sé de dheis. Deir siad go mbíonn an duine dona do-chomhairlighthe agus an duine sonaidhe so-chomhairlighthe. M'anam go bhfuil a chomharaidheacht len a chois freisin. Is beag den cheird sin a fheicfeas tú ar mhac Sh. an tSiopa seo thuas

→ docht 2

Is diabhlaí docht a d'fháisc sé é. Caithfear an pionsúr a chur in a éadan. Tá breathas ar a lámha — rud ar bith a rachas sé a laimhseáil

→ dodaíl

Nach diabhlaí an dodaighil a bhíos orra thar agus beithidhigh na tíre. Feicimse ar fud an bhaile iad agus dheamhan cruadhóg buarach a bhí ariamh dóib. Bíonn a gcuid beithidheach breagh sásta i gcomhnuí. Ach ní choinneochadh R. na rópaí bhuaraigh leis an teach seo.

→ doghrainneach

Is diabhlaí dórainneach a bhí sé ag dul dom aréir. Bhí a fhios agam an uair a bhain sé amach ins an tsáruigheacht nach gcuirfeadh an diabhal ina shost é. Cé'n bhrigh ach an chaoi a raibh sé ag iarraidh údair ar 'chuile shórt dhá raibh mé a rádh. Bhí sé fánach agamsa údar a thabhairt dó, agus dhá dtugainn féin ní bheadh aon-mheas aige orra. Sin é an chuid is measa de'n tsáruigheacht i gcomhnuí. Ach ní fear ar bith é siúd le dhul ag sáruigheacht leis ar aon-nús (nós). Leanfaidh sé 'chuile mhíle focal 'bhfeicfidh sé an bhféadfaidh sé brabach a fháil ar thada. Dligheadóir ceart é

→ doicheall

Nach diabhaltaí an doicheall a bhíos uirre i gcomhnuí thar agus duine ar bith eile. Níl aon-duine ins an tír nach gcuirfidh aighneas lághach ar an mbóthar ort, ach caithfidh sí i gcomhnuí a bheith in a duine innte féin. An uair a bhíos fonn lághaigheachta uirre bheadh sí ag dul siar in do bhéal, ach ar an toirt boise aríst bheadh stainc uirre. Is diabhlaí an chaoi a mbíonn cuid de na daoine

→ dóigh 1

Is diabhlaí dúlaidhe a bhíos sé a dhul ag déanamh dógha de 'chuile dhuine. Mise imbannaí gur deacair drannadh leis féin — gur deacair sin

TUILLEADH (1) ▼

Má's ag tóruigheacht creathnaigh a tháinig tú is olc an dóigh (creathnaigh) é seo. Níor mhór duit a dhul ar chladach dána le creathnach a fháil. Is diabhlaí dúlaidhe atá sib ins an gcreathnach suas annsin i gcomhnuí

→ dóighiúil

Deir siad go ngnothóchadh sé an rása sin gan stró ar bith marach cho dóigheamhail agus a bhí sé as féin. Shíl sé nach raibh rath ná ríoghacht leis an dream a bhí in a aghaidh, agus scaoil sé leo, nó go raibh an iomarca de thosach aca air, agus chinn air a scoth annsin. Is diabhlaí an bhail a chuir sé sin air féin — nach diabhlaí.

→ doirb 1

Nach diabhlaí nach líonann na beithidhigh sin aige agus iad ag ól an uisce sin atá ins an lochán mór. Tá sé beo beithidheach le doirbeachaí. Ní bhfuigheadh beithidhigh eile a leath-oiread tsiocair agus bheidís líonta 'chuile lá ins an aer. Ach an té a mbíonn an t-ádh air féin, bíonn sé ar a chat agus ar a mhadadh. Chonách sin air! Ní mór linn dó

→ dol 1

Is diabhlaí an dola éisc a d'eirigh le fear an phosta indé. Bhí suas le trí chéad aige, agus gan é amuigh thar chupla uair an chluig. Chaith muid an lá arbhú indé ar fad amuigh agus dheamhan a shúil a bhí againn, i gcruthamhnas duit go mbíonn ádh éisc ar dhaoine thar a chéile.

TUILLEADH (1) ▼

Bhí suas le deich gcinn aca ann in a smístí mín marbh, ach go raibh a gcuid fola ólta. Ba gheall le dol éisc as eangach iad. Is diabhlaí an t-ár a ghníos an easóig féin

→ dólámh

Sin é an chaoi a bhfuil sé anois, cuirfidh sé amach a bhfuil 'sa teach le dóláimh. Ach a mhaisce féadfaidh sé ó atá "saighneáil" (signing) faighte aige ar an áit. Is mór an díol truaighe na dílleachtaí bochta eile. Nach diabhlaí nachar chuir an t-athair contar eicínt sa n-udhachta, ach tá sé mall anois …

→ donaigh

Donór (donóchar) na Gearmánaí bochta anois má tá an chonairt sin uiliog in a n-éadan. Is diabhlaí an seasamh aca é

→ Dónall

Ó a rinne tú Domhnall na Gréine anois dó (de), oibrigh ort agus déan "Cailín an Staicín Eorna" dhó. Críochnóchaidh sin faoi shlacht é. Is diabhlaí an tóir a bhí ar an ngráiscínteacht ariamh féin agad

→ drad

Is diabhlaí breagh an drad atá aice ar chaoi ar bith. Drad an chnúdáin ag luighe ceart le chéile

→ dradgháireach

Is diabhlaí drad-gháireach atá cuid de na daoine. Ní mórán drad-gháirí muise ab ait leo a dhéanamh fútha féin. 'Sé an té is lugha acmhuinn é féin, an té is mó a mbíonn fonn air suidhe imbun duine eile!

→ dradmhála

Chuaidh bean an tincéara soir ar báll agus drad-mhála maith aice th'éis an lae. Is diabhlaí an soláthraidhe í. Ní fhágfaidh sí teach ar bith falamh. Beidh sí ag tuineamh leat nó go dtugaidh tú rud eicínt di

→ draíodóir

Is diabhlaí an draoidheadóir de dhuine é. Níor bheo é mara mbeadh sé ag dul thart mar sin ag déanamh ballodhair de 'chuile dhuine. Fhobair nach bhfuair sé luach a chuid gnaithí ó Sh. Ph. an oíche faoi dheireadh

→ drandal

Tá an madadh sin aige diabhlaí oilbhéasach. Fhobair dó breith orm annsin thuas aréir agus mé ag dul anuas leis an gcapall. Dar brigh an leabhair gheobhadh sé an dara-thairt, marach go raibh mise i dteannta ag an gcapall. Ní ghabhfaidh mé amach feasta d'fhuireasbhaidh mo mhaide. Tá cois fuipe agam, agus diabhal a mbeadh basctha di. Ar an dá luath agus a nochtfaidh sé an dranndal tiubharfaidh mise mo shean-snaoidhm de mhullach cois na fuipe, isteach ar na fiacla dhó. Dhá mbeadh drad madar alla air, dhonóchadh an iarraidh sin é

→ dréim

Dá mbeadh cupla bliain eile do'n mhac is sine atá aige, bheadh sé indon a dhul ag dréim le na rogha fear. Is diabhlaí an bodach fir atá sé a dhéanamh bail ó Dhia agus ó Mhuire air. Diabhal mórán a bhfuil aon-tuilleamaí cheana féin aige leo

→ drochrud

Is diabhlaí a chuimhníos tú i gcomhnaí ar an droch-rud

→ drogall

Is diabhlaí an drugall atá aige roimh an obair

→ drogallach

Is diabhlaí drugallach an duine é faoi dhul amach 'san oíche. Meastú an scáth atá air roimhe thaidhbhsí

→ droichead

An té a shiubhail annsin ar chaoi ar bith shiubhailfeadh sé ar dhroichead spioróide. Nach diabhlaí beag faitíos a bhí air? Dhá mbaintí truisle ar bith as, dhéanfaí leiríní dhó (de) thíos ar an leic

→ droim

Is diabhlaí an meadhchan a bhí faoi do dhruim an uair sin = is diabhlaí an t-ualach a bhí ort

TUILLEADH (4) ▼

Nach diabhlaí an feochan a bhí aréir ann agus gur cuireadh aníos an snáth siúd thar dhruim na dúirlinne, agus ionann agus suas go dtí claidhe na curraighe … Anois céard adeir tú!

Is diabhlaí an leac atá briste aca, agus í ag eirghe de dhruim a chéile = bheadh siuntaí treasna innte, agus thiocfadh sí leat in a bréidíní gan mórán stró, ach a mbristheá an chéad chuid

Is diabhlaí an báireóir é M. Bh. Tá sé an-tráthamhail go deo. Chuir an cúl sin a chuir sé amach muintir an Ch. dhá ndruim uiliog. Níor fhan maith ná maoin leo uaidh sin amach.

Is diabhlaí nach bhfuil deoir phoitín ar bith ins an tír anois. Bail ó Dhia ort féin agus ar do chuid póilíos! Bhí sé fánach ag na póilíos an ceann is fhearr a fháil air, ach 'siad na misinéaraí a chuir druim díbeartha air. 'Siad a bhí deas air. An uair a thosuigh sé siúd ag scaimhléaracht agus ag loscadh mionnaí mhóra, níor leig an faitíos d'aonduine gan a chomhairle a dhéanamh mar a mbeadh bairillín bréan — poll fataí d'fhear — mar é sin thíos ann, go díreach. Ach duine ar an dioscán é sin … Tá a fhios ag an lá gur imigh an tsubháilce as an tír an lá ar imigh an poitín. Ba é "Bainne Dubh na Féile" é dháiríre

→ dronn

Is diabhlaí an dronn a tháinic ar an mballa sin le goirid. Is gearr gur tabhairt uaidh ar fad a dhéanfas sé.

→ druid 1

Is diabhlaí an tsíorraidheacht atá 'sa druid féin, nuair nach bhfuil sí caillte fós. 'Sí an saighdiúr is fhearr uiliog aca í (de na h-éanachaí). Cheithre lá atá sí indon maireachtáil 'sa sneachta, adeir siad. M'anam go bhfuil sí tugtha go maith indiu muis. Ach mar sin féin, ar an dá luath agus a bhfuighidh sí fáfall ar bith, beidh sí ag tiomsacht aríst

→ dual 1

Tá an ghaisce ag M. agus 'ar ndú' mo léan má d'fhága an chlann aon-dual ná aon-tslis di ina ndiaidh castar leo é. Is diabhlaí ríméadach é an mac is sine sin ann. Tá culaith duine uasail air

→ dúbail

Tiúrfaidh tú dhá phunt dom? Is diabhlaí réidh leat móin a cheannacht! Má dhúblaíonn tú é b'fhéidir go bhféadfadh muid margadh a dhéanamh ach ní mó ná sin é

TUILLEADH (1) ▼

Nach diabhlaí daingean é agus doras dúbalta leis

→ dubh 3

Tá tú ag dubhú páipéir bail ó Dhia ort. Is diabhlaí nach ngráineochthá (nach ngránochthá) den scríbhneóireacht uair eicínt!

→ dubhshnámh

Is diabhlaí an dubhshnámh atá aige. Chaith sé é féin indiaidh a mhullaigh de charraig an S. inniu, agus sé an áit a dtáinic sé ar barr taoille aríst ag gob an Storráin. Is maith an geábh é sin, nach maith!

TUILLEADH (1) ▼

Is dochreidthe an scéal go mbeadh dubhshnámh an méid sin ag bád ar bith: dhá fhichead lá faoi uisce. Nach diabhlaí nach bplúchtar iad. Ach ní chreidfinn go mbeidís an t-achar sin ag dubhshnámh. Seachain th'éis an oiread seo dubhshnámh nach gcaitheann siad a dhul ag snámh. 'Ar ndú' ar an gcaoi a bhfuil tusa ag caint sháraigh siad na faidhtíní.

→ dúd

Is diabhlaí atá sí féin agus a cosamhlacht in aghaidh a chéile. Ní cheapfadh duine go deó dhi go bhfuil focal foghluim' in a pluic, ach is dúd í in a dheidh sin. Tá neart scoláireacht' uirre

→ duine

Nach diabhlaí an smál atá ortsa thar dhuine ar bith eile

→ dún

Dhúin sé an bealach orainn a raibh muid ag dul ann le linn na bhfear. Nach diabhlaí dóroinneach a bhí sé anois

→ gionnóid

Caithfidh na bádóirí casadh aríst. Tá sé in a chalm chríochnuithe orra. Níl ginnín ann. Nach diabhlaí a chuir siad amach chor ar bith, a leithide de lá

→ téigh amach

Chuaidh scéal eicínt amach uirre gur ghoid sí airgead, agus ní raibh ann ach pait. Nach diabhlaí beag 'e shuim a bhíos ag cuid de na daoine cliú daoine eile a reic

TUILLEADH (1) ▼

Is diabhlaí fada amach ins an mbliain atá an Inid ag dul imbliana. Beidh sé ionann agus ina lá Bealtaine shul a bhéas aon-Cháisc agad imbliana

→ téigh ar

Tá scráib-neart ann gan bhréag ar bith, ach tá dul ag fear na h-áite thiar air, mar sin féin. Is diabhlaí an fathach é an fear thiar. Corránach ceart d'fhear é

→ téigh chun

Chuaidh sé 'un staiceamhlacht' (fc. staiceamhlacht) uirre, agus ní fhéadfadh muid aon-cheart a bhaint di aríst go ceann dhá lá. Nach diabhlaí an bealach atá léithe do bhean óg a fuair oileamhaint agus tógáil cho maith léithe

→ téigh do

Is diabhlaí an bhuadhannaidheacht atá aice. Chaith sí ag dul dó ariamh ariamh, nó gur chuir sí ciméar ceart air, agus gur mheall sí isteach é go dtí an dream a chuir a dhearbhráthair síos ins an uaigh. Is fear gan fuil é. Ní tada eile é

→ téigh le

Nach diabhlaí nach rachadh sé leat má tá páighe ag teastáil uaidh, ach is fhearr leis ag imeacht ag leadaidheacht mar siúd

→ téigh roimh

Is diabhlaí gránna an faisean atá aige go gcaitheann sé a bheith ag dul roimh 'chuile dhuine. Ní bhíonn sásamh ar bith ar scéal ins an áit a mbíonn sé