bearr (52)
→
daidhce
Daidhce a bhí uirthi anocht faoi gur fhága C. ansin aréir í … Cé nár chuala tú é sin. I nDomhnach rinne sé malrait mná aréir … í seo thiar. Spéir na gréine Sh. Ch. Tá faitíos orm muise gurb olc an mhalrait aige í: a dhul ó ghiolla na sliogán go dtí giolla na mbairneach mar adeir fear Ch. Ach mo choinsias, is deacair í seo istigh a bhearradh anocht
→
dallacar
Níor shéid aon oíche as aer ba mheasa ná í. Bhíodh sé ag dallacar chlocha sneachta chuile phointe, agus gaoth ann a bhearrfadh tú. Ní bhfuair mé mo dhóthain le déanamh ariamh ach a theacht abhaile an oíche sin
→
daol
Daol drochmhúineadh agus neart maistínteachta atá anois uirthi. Déarfá nach mbeadh sé éasca í sin a bhearradh ar ala na huaire! Ach míneoidh sí síos ar ball agus féadfaidh tú caint a chur uirthi má tá aon spéis agat inti
→
daor 1
Casadh S. Th. istigh liom ag an mbearbóir, agus b'éigean dom deoch a thabhairt dó. Cé a thiocfadh isteach ina (ár) mullach ach M. Th. agus S. F. Ní raibh a dhul anonn ná anall agam, ach seasamh don bheirt sin freisin. Bhris mé mo ghloine agus b'éigean dom íoc uirthi. Idir chaon tsórt, ba daor an bearradh orm é sa deireadh
→
deachma
Níl siad ag cur cuibhriú ar bith ar an seanasal sin acu anois, ach cead scoir ar bhóithrí aige, agus má fhéadann sé aon bhearradh a bhaint amach don chomharsa. Tá siad an-cheanúil ar na hasail eile. Bíonn siad go dtí n-a mbolg i bhféar i dT. na M. chuile oíche acu. Ní mór dóibh a mbeathú go maith agus a gcuirtear d'obair orthu. Tá obair an tseanasail ar iarraidh. Tugaidís é siúd don deachma anois. Is beag thairis is fiú é
Ba lá deannachtach é: flichshneachta as gaoth anoir agus soinneán ann a bhearrfadh thú. Shíl mé nach ndéanfainn aniar go brách é. B'éigean dom a bhunáite a shiúl. Dheamhan Goll Mac Móirne a chuirfeadh bicycle aniar ina haghaidh. Is mó an bhrath a bhí agam é a chaitheamh isteach tigh Ph. agus a theacht aniar dhá uireasa
→
deannóid
Thit deannóidín shúí ar an bpáipéar chomh uain is a bhí sé dhá léamh agus dhá bhfeictheá é ag breathnú air! Chuir sé séideog faoi ansin, ach dheamhan maith a bhí ann. Tharraing sé amach lann safety ansin — ceann a bhí síos an-domhain ina phóca — agus seó páipéir timpeall uirthi. Dhá bhfeictheá chomh deas agus a chuir sé corr na lainne faoin deannóidín shúí, agus chuaigh sé amach ansin gur chuimil sé ar an gclaí í. Tá sé chomh pointeáilte le cat a bheadh dhá bhearradh féin. Cuireann salachar ar bith úis air
→
deargán
Ceannaigh staic den deargán eile sin — cén t-ainm atá air — raddle — le na caoirigh a mharcáil. Beidh muid dhá mbearradh lá eicínt an tseachtain seo chugainn, agus caithfear comhartha eicínt a chur orthu más linn a gcur chun sléibhe … Gheobhaidh tú i siopa Ch. nó tigh Gh. é. Tóraigh an baile mór go bhfaighe tú é ar aon chor
+
→
deilbh 1
"Bearradh Luain nó deilbh Chéadaoin, níor dearnadh ariamh gan osna nó éagaoin" (pisreog faoi gheis oibre atá ar laethantaí áiride den tseachtain)
TUILLEADH (2) ▼
Ní dheilbheoidh muid é Dé Céadaoin. Tá geis ar an gCéadaoin a dheirfiúr mo chroí. "Bearradh Luain nó deilbh Chéadaoin, ní raibh ariamh gan osna nó éagaoin"
Diabhal a ndéanfaidís aon deilbh Dé Céadaoin fadó, dhá bhfaighidís Éire bronnta orthu. Bhídís ag ceapadh dhá ndéanadh, nach mbeadh aon lá den ádh orthu. Bearradh Luain nó deilbh Chéadaoin adeiridís
+
→
deimheas
Faigh an deimheas. Caithfear a dhul ag bearradh inniu.
TUILLEADH (1) ▼
Tá an deimheas sin maolaithe ar fad. Níl sé in ann tada a bhearradh
+
→
deis
Cheannaigh mé deis inniu le gruaig a bhearradh. Tá sé thiar ansin sa seomra. Tabhair aniar é go bhfeice sé é
TUILLEADH (1) ▼
Ní mó ná dá mbeadh sé ar mo dheis ceart anois go ngabhfainn do mo mhearú féin ag biorú claíochaí. Tiocfaidh na claíochaí leis an gcaoi atá orthu, nó go bhfaighe na daoine ionú maith ar a dhul ina n-éadan. Seo í an mhí dhubh ar aon chor, agus níl mórán bearradh le baint ag aon cheo den talamh
→
díle 1
Tá sé in am aige a bheith caite mar dheimheas. Tá sé ann ón Díle. P. céad slán dó atá i Meiriceá a cheannaigh i dtosach é. 'Sé a bhearr a raibh de chaoirigh ar an mbaile ariamh
+
→
diogáil
Ní fhaca tú a leithide de dhiogáil ar phóilí ariamh agus a bhí air sin ag imeacht dó. Bhí scoilte chomh díreach le gró ina chuid gruaige agus mura raibh sé bearrtha, ní lá go maidin é. Agus an glass a bhí ina bhróga, bhainfeadh sé an t-amharc as do shúile. Níor ba thaise lena dhrad óir é ach oiread
TUILLEADH (6) ▼
Tháinig fear amach chugam as botháinín — bráicín beag — a bhí ann agus é chomh giogáilte bearrtha le easpag. Fhóbair mé a fhiafraí dhó (dhe) cén chaoi ar ghiogáil sé é féin chomh maith ina leithide de bhotháinín, ach lig mé tharam é. Déarfainn go mba fear é a thabharfadh cnap do dhuine sách gasta
Bearrfaidh sé agus slíocfaidh sé agus giogálfaidh sé é féin seacht n-uaire shul má thiocfas sé amach ag an aifreann. Níorbh fholáir dó an tseachtain ar fad le é féin a dhéanamh suas. Ach ar ndóigh caitheann sé an tseachtain leis ar scáth eile a ndéanann sé
Bhí mé ag breathnú istigh ag an aifreann inniu air. Tá a chloigeann chomh bearrtha chomh diogáilte aige. Agus tá plait in uain a chinn, agus na cupla ribe fada atá ar chaon taobh di slíoctha sall (anonn) ar an bplait i riocht is nach mbeadh sí le feiceáil. 'Sé atá deisithe go deas aige
Beidh sé leis an tuí sin anois dhá diogáil agus dhá bearradh agus dhá cíoradh nó go mbeidh sí ar deil aige
Istigh ag bearradh agus ag diogáil chearc a bhí sí romham. 'Sí atá pointeáilte más fíor di féin. Bheadh chuile chleite ag gabháil leo ar sliobarna ar an gcuid s'againne, agus dheamhan diogáil a dhéanfaí orthu muis
Bhí sé dhá bhearradh agus dhá dheisiú féin nó go raibh sé chomh giogáilte le eireoig
+
→
díol 2
Tá díol easpaig de bhearradh ort bail ó Dhia agus ó Mhuire ort!
TUILLEADH (1) ▼
Tá do dhíol bearradh ort anois. An bhfuil tú ag ceapadh gur cailíní óga a bheas ag breathnú ort. Baol orthu!
→
diúltach
Staicealach mhaith í sin. Is aici atá an t-éadan diúltach. Déarfainn gur deacair í a bhearradh
Ba cheart dó scothach an chapaill siúd a bhearradh agus a dhlaoithiú amach. Is mór an slacht ar chapall jaunt a drioball a bheith pointeáilte. Ach mo léan géar! Ní chuirfidh sé siúd tada dhá easonóir air fhéin
+
→
dlúth 2
Cé a bhearr na caoirigh sin. Nach é a chuaigh dlúth orthu. Tá siad sceadta as éadan aige — a mbearradh isteach go craiceann
TUILLEADH (2) ▼
Bhearr sé an-dlúth thú. Ara lom sé thú ar fad
Diabhal aithne ort ar fhás aon ribe gruaige ariamh ort, bail ó Dhia ort, tá tú bearrtha chomh dlúth sin
→
do- 2
Tá an fhéasóig seo orm sách do-bhearrtha ach dhá mbeadh an barr marbh bainte dhi agam, bheadh liom
→
Domhnach
Tús Aoine agus deireadh Sathairn. Tá an Aoine in aghaidh na seachtaine. Lomadh Luain agus bearradh Céadaoine. Biseach an Domhnaigh agus ardú na Céadaoine. Dé Luain soir agus Máirt siar, agus tá an Déardaoin sonaí soir nó siar: anois an bhfuil aon cheann eile acu agat. Bhí siad sin ann ar fad roimhe seo, ach tá siad caite in aer anois
→
dris
Is geall le dris fhireann é tá sé chomh coilgneach sin. Is deacair é siúd a bhearradh aon uair. Sceanadóir ceart é. Rud ar bith nach bhfeilfidh dhá bhealach féin, níl aon ghair agat a shamhlú leis. Má shamhlaíonn, beidh rud ar a shon agat
→
drithlín
Tá drithlíní fola i chuile áit ort. Is geall le stalla t'éadan. Breá nach ndearna tú réiteach leat féin, agus thú féin a bhearradh ceart. An iomarca furú!
+
→
droim
Shílfeá go bhfuil bearradh droma aige ar na caoirigh — bearradh a tugtar ar chaoirigh faoi Shamhain, ar fhaitíos go bhfaighidís fuacht. Bearrtar an droim acu, ach fágtar an bolg gan bearradh
TUILLEADH (4) ▼
Ní fheicfeá an oiread ag tabhairt bearradh droma ar na caoirigh anois agus a thugadh fadó, i gcruthúnas duit go gcaithfidh sé nach bhfuil an aimsir chomh fuar agus a bhíodh sí roimhe seo. Ní túisce Lá Samhna ar fáil fadó ná a chloisfeá chuile fhear a mbeadh caoirigh aige ag rá: 'sin é ina Shamhain é. Ní mór dhom an bearradh droma a thabhairt ar na cupla caora seo nó ní sháróidh siad an geimhreadh.' Is beag an bearradh droma atá anois ann mura bhfuil sé ag lucht an tsléibhe. Ach ní foláir dóibh sin é. Tá an fuacht mór faoi shliabh
B'annamh liom muise an bearradh droma a thabhairt ar na caoirigh, ach tháinig sé an-fhuar i mbliana. Ba é a chosúlacht an uair sin faoi Shamhain go dtabharfadh sé geimhreadh crua uaidh. Ach i nDomhnach shílfeá nár tháinig sé chomh dona sin fós, mura romhainn amach atá
Deir daoine go gcoinníonn an bearradh droma siar na caoirigh ach ní mheasaim féin go gcoinníonn. Is fad ar a shaol é má tá i ndán is go mbíonn geimhreadh crua ann. Agus níl aon gheimhreadh dhá bhfuil ag teacht anois nach geimhreadh crua é. Féacha an geimhreadh anuraidh …
M'anam a mhuirnín nach bhfuil siad againn, ní ag ceasacht ar Dhia é, le bearradh droma ná bearradh bradach, ná aon bhearradh eile a thabhairt orthu. Cailleadh dhá uascán bhreátha orainn anuraidh le cruimhe, agus trí cinn an bhliain roimhe sin, agus dúirt muid linn féin ansin ó tharla nach raibh siad ag éirí linn nárbh fhiú dúinn a bheith dhá (dhár) meath féin leo agus lig muid uainn ar fad iad
+
→
duailín
Ní slachtmhar a rinne sé é ó chuaigh sé dhá bearradh (capall). Tuige ar fhága sé an duailín sin ansin uirthi? Faitíos a bhí air nach n-aithneodh sé í is dóigh!
TUILLEADH (1) ▼
Níl aon bhean i do thír nach bhfuil an duailín laghdaithe aici ó thosaigh caint ar an drochthinneas seo. Ach is cuma sin dóibh. Tabharfar soir ansiúd iad agus bearrfar amach ón dúid iad
→
dual 1
Deile cé a chaoinfeadh í ach é. Is dual dó (ceart, cuí, tá sé ag luí le réasún) a caoineadh. Nach iomaí bearradh maith a bhain sé ariamh di!
→
dúid
Ná fág cleite amach ón dúid uirthi nach mbearrfaidh tú. Bíonn sí chuile lá ag cartadh istigh i bhfataí T. Mh. agus is gearr go spréachfaidh sé nuair a fheicfeas sé an millteanas
Scaití bíonn sí an-phléascánta: ag caint, agus ag déanamh spraoi, agus chuile shórt tarraingthe anuas aici, agus shílfeá go mba leat ar fad í. Ach ar iontú do bhoise aríst, bíonn sí chomh dúnárasach agus nach mbainfeá focal aisti le meanaí. Luathintinneach mar sin atá sí. Chonaic mé ag dul siar tráthnóna í agus gotha an-diúltach uirthi. Ba bheag le gur bheannaigh sí dom. Sách deacair a bheadh sé í a bhearradh anocht cheapfainn, ach beidh a shliocht uirthi, fanóidh na daoine (an té atá ag caint) glan uirthi
→
dúradán
Tá dúradán beag de lao aige, agus ní fhaca mé an oiread díocais ar bheithíoch dhá bhearradh féin ariamh agus atá air. Tá an drioball crinnte amach aige as féin. Is diabhaltaí nach bhféachfadh sé lena dhul roimhe siúd, shula chuirfeas sé é féin ó mhaith
→
téigh ar
Is maith nach mór duit a bheith ar do mhaidí nó gabhfaidh an dream sin suas ort. Is cuma leo sin é ach bearradh a bhaint díot, agus cead an diabhail a bheith agat ansin. Tá seanaithne agamsa orthu sin
→
téigh do
Tá ortha an dul amú ceart aige sin. Murach go ndeachaigh sé di go stuama, ní chuirfeadh sé an chluain choíchin uirthi. Ba deacair í sin a bhearradh deirimse leat