Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: deir

+

→ abair

Deir tú leis a d'imigh abhaile inniu — what do you think of him going home today! (Rud mar sin a bhíos i mBéarla na hÉireann)

TUILLEADH (15) ▼

Deir tú léithe nach bpósfadh é! Nár fhaighe sí níos fhearr é muis!

Deir tú le A. atá ar meath ó mhaidin, agus láithreachán móna ansiúd thuas aige agus í gan tógáil as a scaradh fós i mbliana!

Deir tú liom ar chinn sé dubh is dubh orm aon feaig a fháil istigh ar shlata an bhaile sin inniu! Tá mé scrúdta!

Deir tú leis an gcuain a cailleadh, adeir sí. Shílfeá nach ligfeadh an náire dhi é sin a rá, lá is gur lig sí chun báis le amhgar í

Deir tú leis a bhí ar an bportach inniu roimh lá. A Dhia dhá tharrtháil muis! Is cor sa saol é sin

Deir tú leis an sconmhíol seo thíos nach dtabharfadh m'oirdín dom ag rá gur leo féin é!

Deir tú leis atá thíos ag baint charraigín ón haon déag!

Deir siad gur maraíodh é i Meiriceá — tá deir siad an-tréan i leaba deirtear sa gcaint

Deir siad go bhfuil

Deir siad anois gur gearr go bhfairsingí an tae

Deir siad go bhfuil dlí le theacht amach go gcaithfear íoc ar an gcat chomh maith leis an madadh

Deir siad nach ligfear duine ar bith go Sasana, dhá mbeadh an bhliain seo caite

Deir siad é a mh'anam: is minic an fear fada ag ceannacht fataí ón bhfear gearr

Ní maith ó maítear agus ní eineach ó iarrtar: deir siad é, dar príosta

Má deir tusa gur sine é ná S., deirimse féin nach sine. Is sine S.

+

→ caoldroim

Deir siad nach raibh aon bhean a chuir aghaidh le aer ariamh ba bhreátha na í, agus ina dhiaidh sin féin, thiocfadh a caoldroim thríd chró snáthaide

TUILLEADH (1) ▼

Sa gcaoldroim a airím é. Ní bheadh gair agam mé féin a lúbadh mar sin anois chor ar bith nach mbéarfadh an phian orm isteach faoin gcroí. Deir siad sin gur arraing é, ach measaim nach ea

→ dá

Deir siad go bhfuil an dá leathpharóiste sin le cur ina chéile agus paróiste nua le déanamh astu

+

→ daigh

Ara tá an oiread banráin aici anocht agus nach bhféadfadh duine fanacht ina gaire chor ar bith. Tá an daigh ghoile sin léithe aríst; agus deir sí féin go bhfuil coiliceam agus altraid chroí agus chuile anó uirthi ina aice sin

TUILLEADH (1) ▼

Deir siad go bhfuil an píopa go maith ag na daitheachaí. Bodhraíonn sé an phian

→ dáil

Dhíol sé a chuid talúna anseo agus chuaigh sé suas i ndáil le Baile Átha Cliath. Deir siad go bhfuil feilm mhór aige ansiúd

+

→ dáiríre

Deir tú go bhfuil sé ag baint (na móna) dháiríre inniu — go dtí inniu, ní raibh sé ach ag stócáil, ag crapadh sprémhóna, ag scraitheadh srl.

TUILLEADH (1) ▼

Deir tú go bhfaca tú dháiríre é — gan aon amhras a bheith faoina fheiceáil

→ dairt

Deir tú leis a chaith coraintín istigh anseo inniu. Níor tharraing sé anuas agam faoin mbealadh díreach ach bhí sé ag baint dairteachaí aige. Dhá gcloistheá an chaoi a raibh sé ag teacht timpeall ar an scéal. 'Leag mé bosca bealadh a bhí le a chur ar an gcarr inniu isteach ar chorr an drisiúir aréir. Níor fhága mé míor meacan den teach gan chuartú ar maidin agus chinn orm é a fháil. Dúirt B. nár chorraigh sí féin é. Agus níor goideadh é, mar 'sé sin an fáth, ní raibh aon duine istigh ó mhaidin ach tusa agus M. agus níor ghoid ceachtar agaibhse é.' Tá amhras aige orainn, ach ní abródh sé ina dhiaidh sin é. Fágfaidh mé thíos anois aige é san oíche amárach. Leagfaidh mé san áit chéanna ar chorr an drisiúir é agus mé ag imeacht ó chuairt

→ Dáithí

Is cat bradach a gheobhas aon bhrabach air sin. Má ghníonn sé an ghnaíúlacht féin nuair a bhíos bainis aige, sé oineach Uí Bhriain agus a dhá shúil ina dhiaidh é. Ach is maith súite uaidh a ól i dteach eicínt eile, agus má fhágann an ghloine a láimh chor ar bith, beidh an teach cáinte ar an toirt aige. Ach deir siad gur cóir é Dáithí tigh Fhéilim ach nach mbíonn maith ar bith ina theach féin leis.

+

→ dall 3

Phléasc an buidéal, agus fuair sé a raibh ann idir an dá shúil agus dhall sé é. Tá sé dall ó shin. Deir siad nach léir dó an bhánshoilse féin

TUILLEADH (2) ▼

Deir siad gur bhuail sí rud eicínt idir an dá shúil air, agus gur dhall sí é. Bhí sé dall go bhfuair sé bás

Deir tú go bhfuil sé ionann is dall. Muise dalladh gan aon léas air agus dalladh Oisín ina dhiaidh sin, gan dochar ná díobháil dúinne. Ná raibh dall ach é sin

→ dallach dubh

Go bhféacha Dia ort a dhuine sin! Chuirfeadh sé sin dallach dubh ar Rí na Méaracán, ní hé amháin ortsa. Tá sé glanta leis anois i bpas eicínt siar go ndéana sé nead i gcluais duine eicínt eile. Níor chás duit é chor ar bith ó bhí sé chomh saor sin agat: coróin is punt. Deir siad gur thug fear as M. hocht bpunta dhéag dó ar an gcuntar céanna … fuair muis. Tugadh sé buíochas le Dia nach tuilleadh a thug sé dhó

→ dallamullóg

Deir siad go gcuirfeadh drochstolladh nó aimsir dhona an dallamullóg ar chaoirigh. Teagann scamall ar an tsúil má bhíonn an iomarca gairfin ann

→ damanta

Deir siad go bhfuil Iúdás damanta. 'Sé a rinne spíodóireacht ar Mhac Dé

→ damnaigh

Deir siad nach ndamnófar ach duine amháin lá an Bhreithiúnais. Chuala mé ariamh é

+

→ dán

Ní ligfidh mise do bhean ar bith dán a chur orm, ach mo spealóg a bhaint as chuile chúilín chomh uain is a sheasfas an óige dom. Deir siad nach dteagann an óige faoi dhó choíchin. Tá sé sách luath ag duine pósadh ach a mbailí sé na deich mbliana fichead

TUILLEADH (1) ▼

Níl i ndán glanta dhóibh. 'Sé a chosúlacht é ar chuma ar bith, agus deir siad go mbíonn an chosúlacht ann. Chuile lá beo a dtéim amach le soipín a bhaint astu (fataí i gcall a nglanta), teagann rud eicínt a chuireas as mo bhuille mé

+

→ dána

Deir tú leis an ainle bhradach sin a thosaigh ag athléamh orm. Anois an bhfuil biseach agat? Nuair a chuaigh mé dhá bhualadh, 'sé an chaoi ar neartaigh sé ar a mhaidí. Sin é an malrach atá dána. Dúirt mise go bhfágfainn é go dteagtása agus cead agat do rogha rud a dhéanamh leis. Ná ceil an tslat air anois. Rófhada a chosain mise é

TUILLEADH (1) ▼

Deir siad go bhfuil alltrachaí an-dána in Árainn. Le téad a scaoiltear síos daoine ar éadan na haille. Téann siad ann ag coilleadh neadrachaí

→ daoire

Tá na beithígh réidh le daoireacht i mbliana. Deir siad go bhfuil an galra eile sin briste amach aríst i Sasana

→ daol

Deir na scorachaí sin a bhí thall in éineacht leis go mbíodh sé ar an gceird chéanna i Sasana. Bhuaileadh daolanna cumha é scaití, agus bhíodh sé bog te ag dul abhaile maidin lá arna mhárach. Ach maidin lá arna mhárach ní bhíodh aon chuimhne aige go raibh aon bhaile ariamh ann. A raibh de bháid aeir ag an German ní bhainfeadh feanc as aríst go saothraíodh sé páí na seachtaine

+

→ daorbhasctha

Deir siad nach bhfuil daorbhasctha de Mh. chor ar bith inniu. Is iontas sin. An té a d'fheicfeadh tráthnóna inné é, déarfadh sé nach sáródh sé an oíche, dá mbeadh Éire taobh leis. Ach ar ndóigh is gaire cabhair Dé ná an doras

TUILLEADH (2) ▼

Tá muis, agus daorbhasctha go leor. Breathnaigh tusa ar an bpraghas a bhí ar bheithígh le linn an chogaidh cheana. Dar ndóigh ní bheifeá in do sheasamh ar chlár an aonaigh nuair a bheidís fuadaithe uait agus do leathcheád punt istigh i gcúl do ghlaice. Deirimse leatsa go bhfuil saothrú ar do leathchéad ar na haontaí atá anois ann. Bhí siad a thrí oiread an cogadh cheana. Agus deir tusa ina dhiaidh sin nach bhfuil daorbhasctha dóibh. Mo chreach mhaidne do cheann

Deir siad nach bhfuil an pataire beag sin ag T. Sh. daorbhasctha chor ar bith ag an scoil. Tá a bhfuil ina chlass buailte amach aige. Dheamhan a fhios agam cé uaidh a dtug sé é muis, arae leithide an athar de dhallarán níor sheas istigh ariamh i scoil. Agamsa atá a fhios sin. Bhíodh an bheirt againn le hais a chéile, agus nuair nach ag gárthaíl a bhíodh sé, bhíodh sé ag diúgaireacht. Sílim nach (nár) thriomaigh a shúile ón lá a ndeachaigh sé isteach sa scoil go dtí an lá ar fhága sé í

→ de

Tá a bhfuil ó thuaidh de shruthán ar fad le baint dó. Deir siad go bhfuil ar chaoi ar bith

+

→ deachma

Chuala mé caint orthu — na deachmaí atá tú ag rá. Bhí a leithidí ann a mhaisce. Deir siad nár híocadh iad sin ariamh gan ár agus fuil. Don teampall gallda a bhí siad ag dul. Chloisinn S. Mh. A. ag cur síos air fadó, gur chuala sé ag a sheanathair go raibh siad dhá gcruinneáil thiar anseo uair ar Dhúiche an Ch. Bhí póilíos ann ar chuma ar bith, agus rún acu a mbaint amach den bhuíochas. Chruinnigh tír is talamh ann, le pící, le corráin nó arm ar bith ba túisce acu. Chuala an sagart a bhí anseo thiar é. Níl a fhios agam cén sagart a bhí ann san am. Bhuel tháinig sé aniar ar chuma ar bith. Chuaigh sé chun cainte lena póilíos agus lena báillí. Murach go ndearna sé eadarascán an lá sin bheadh cuimhne air. Bhí muintir na háite líofa ceart ag achrann. Dheamhan a fhios agam féin ar mhaith siad na deachmaí dhóibh nó nár mhaith, ach níor tógadh aon deachma an lá sin. Ní mheasaim gur tógadh ná níos mó, ach leisce na bréige níl a fhios agam ar tógadh nó is nár tógadh … Tá sin céad bliain go láidir. Ara tá agus i bhfad lena chois. Bheadh sé sé scóir nó seacht scóir blianta ó bhí seanathair Sh. Mh. A. ina mhaith — dhá mbeadh sé taobh leis

TUILLEADH (1) ▼

Is fadó fiannach an lá ó bhí na deachmaí sin ann. Ní hé an ministéara a chruinníodh chor ar bith iad, ach bhí proictéara aige a théadh thart. Chuala mé an tseanmhuintir ag rá go mbíodh conacra acu thíos i mB. an Ch. agus go bhfágaidís na hiomrachaí ansin gan baint go dtigeadh sé féin agus go mbaineadh sé iad. Gach deichiú hiomaire a d'fhágaidís aige. Déantaí an cleas céanna le na stucaí coirce: stuca as chaon deich stuca a fhágáil gan tarlú, nó go dtugadh an proictéara leis é. Ba in é dualgas an mhinistéara. Bhí na daoine in ainm is an teampall gallda a chothú freisin. Thigeadh na sagairt ansin, agus chaithfidís a ndualgas féin a fháil: coirce freisin. Sin é an uair a raibh an chreachadh ann. Chuile dhuine agus a bhuille féin ar an duine bocht. Ba doiligh dhó é a sheasamh eatarthu … Ní raibh cur in aghaidh dualgas an tsagairt chor ar bith, ach chloisinn na seandaoine ag rá go mbídís ag blaoch i dtóin an phroictéara nuair a thigeadh sé i gcoinne an deachma, nó dhá dhalladh le scrathachaí ó chúl an chlaí. Bheadh rud ar a shon agat dá mbeirtí ort. Chuirfí isteach thú (sa bpríosún). Ach ní raibh baol orthu siúd go raibh siad chomh hadhartha agus go mbéarfaí orthu. Measaim go mbíodh an ministéara féin ann scaití, mar chuala mé P. N. ag rá nuair a bhí siad ina bputaí, go gcuirtí suas leo a dhul isteach ar chúla an chlaí ag fuagairt i ndiaidh an mhinistéara: "a mhinistéirín cár fhága tú do bhean?" Deir siad gur sagart a d'iontaigh, a bhí sa ministéara a bhí anseo … (Cuntas faoi na deachmaí sa gceantar sin ó Sheán Ó Beáin, Páirc Gharbh, An Carn Mór, Baile Chláir)

→ dealg

Deir siad gurb é a raibh d'údar aige, lá a ndeachaigh sé ag baint sceiche ansin thiar, gur fhuiligh dealg ar a mhéir. Lá arna mhárach bhí sé sa leaba aici agus níor éirigh sé níos mó. Cuireadh aithne air gan an sceach a bhaint — bhí geis eicínt uirthi — ach ní raibh comhairleachan ar bith ina chionn siúd. Is dona a chuaigh an sceach don duine bocht ar aon nós

→ dealrachán

Deir siad go bhfuil a dhealrachán briste. Sin é a fuair an iarraidh. Má tá i ndán is go bhfuil, tá a chuid maitheasa ar iarraidh agus ní hé a d'fheilfeadh dhá áilín lag lúbach

+

→ déan 1

Ar chuala tú faoin gcailligh siúd a hiompraíodh go dtí an reilig. Ba gearr go raibh na cosa déanta aici, nuair a theann an faitíos léithe. Deir siad é: nuair is crua don chailligh caithfidh sí rith

TUILLEADH (3) ▼

Shílfeá théis a bheith ina luí gan cor ná car sa bplástar sin (othar eitinne) ar feadh dhá bhliain, go mba mhaith an scaitheamh go mbeadh a cosa déanta aríst aici, agus bíodh arann fhéin iontu. Ach deir siad go raibh siúl aici an lá ar baineadh as an bplástar í. Moladh go deo le Dia, is mór a bhíos ag cuid de na daoine le dhul thríd

Rinne sé an-gheimhreadh go dtí seo, pé ar bith cén chaoi a dtiocfaidh an t-earrach. Deir siad nach mór dhuit a bheith ar do shon féin ar earrach an dea-gheimhridh. Níor moladh ariamh é

Tá sé ag déanamh go hóg. Deir tú leis a chaitheas an lá ó mhaidin go faoithin amuigh ar an talamh ag obair. 'Sé an gnaitheach é anois, agus daoine ag rá nach ndéanfadh sé sin aon bhuille maitheasa lena ló

→ déanta

Deir siad an dream atá ag imeacht sna báid aeir sin nach mbeadh luí ar bith acu le mótair ná le soithigh. Ní bheadh a ndóthain éascaíochta iontu dóibh. Chreidim gurb é an chaoi é, ó bheas duine déanta ar rud ar bith, nach mbíonn aon tsásamh aige ann dhá uireasa. Ní thuas iontu sin ab fhearr liom a bheith mar sin féin, agus gunnaí móra ag loscadh leat den talamh

→ deara

Deir tú nach bhfuil sé ag caitheamh tobac. Tabhair faoi deara (fainic nach gcaitheann)

→ dearmad 1

Deir tú liom a raibh do phump in mo láimh agam, agus leag mé uaim aríst i ndearmad é, agus níor chuimhnigh mé air níos mó

→ deasaigh

Deir siad go bhfuil lucht dheasaithe tuirní in áit eicínt i nGaillimh anois. Tá seantuirne againne agus tá muid ag brath ar a dheasú aríst

→ deascán

Ní fiú biorán duine as an deascán, mura bhfuil ann ach sin. Ach chuala mé go raibh díchreideamh ar na hÉireannaigh uileag atá i Sasana. Deir cuid den dream a theagas nach mbíonn siad mí ann nuair nach dtaobhaíonn siad aifreann ná ord

→ déidín

Go sábhála Dia sinn: déidín tite aige. Má tá muise, is fear réidh é. Céard a d'éirigh dhó? Ar ndóigh ní hí an spalla a buaileadh air thoir anseo is ciontaí. Chaithfeadh sé go raibh tsiocair (siocair) eicínt aige thairis sin. Is deacair le déidín titim. Chuala mise cheana gur buaileadh iarraidh d'ord ceardchan ar an gC. a bhí thuas anseo agus é sínte ar an mbóthar. Cuireadh cnáimh a ghéill as áit agus ina dhiaidh sin féin dheamhan déidín a thit aige. Murab in í a dhóthain de shiocair castar leis é, ach bhí giall cruaiche aige siúd, deir siad

→ deil 1

Deir tusa go bhfuil an bhróig sin ar deil, ach deirimse go bhfuil sí ar a dhonacht. An bhfeiceann tú an lasca sin? Ní bheidh díon deoir inti ach a dtaga an chéad chith bháistí

+

→ déirce

Deir siad, théis chomh scanraithe agus a bhí sé ag airgead, gur chaith sé a chuid le déirce ina dhiaidh sin. 'Sé a choinnigh na F. M. siúd beo ariamh, ach nár chuala deoraí an bhéil bheo uaidh é

TUILLEADH (3) ▼

Níl léamh ar bith uirthi — níl sin. Deir tú léithe an oíche faoi dheireadh a chuir fios ar cháca, ar uibheachaí agus ar shiúcra anoir chugainn, an áit ar casadh clann J. L. 'na tí aici. Chuaigh mé fhéin soir ann ar cuairt d'uireasa mo chuid tae, arae d'ardaigh sí léithe an t-aon cháca a bhí fuinte sa teach. Ara a mhic ó, ar a theacht faoin doras dom, bhí na mílte fáilte romham, agus ní maith a bhí mé istigh ar lom an urláir nó gur cuireadh isteach ag ól tae mé. Siúd é an áit a raibh bia gan chuntas ag feara Fáil. Déirce dhá chuid féin don bhacach arsa tusa

Clogs … sin é a bhfuair mé. Níl tada eile istigh ar shlata na Gaillimhe; ná níl a fhios cén uair a bheas. Tá cantáil ar na clogs féin ann: fir Achréidh ag sceanadh a chéile dhá gceannacht. Ba mhó déirce liom tada a fháil théis m'aistir agus m'anró. Tá leathar féin ar a ghainneacht ann. Ba bheag nár chinn sé orm ábhar péire tosaigh a fháil do C. Má mhaireann an cogadh seo i bhfad eile beidh na daoine i ndroch-arán. Deir siad muise go bhfuil na Germans ag beochan suas aríst

'Sé an déirce fag ar bith a fháil anois — sa tír seo ar aon chor. Ach deir siad go bhfuil siad fairsing go leor fúthu siar

+

→ deireadh 1

Níl mé in ann corraí beag ná mór ón tine anois. Bíonn na creaití fuaicht orm má théim go doras. Deir siad é: tús agus deireadh an duine ar an tine a tharraingíos

TUILLEADH (3) ▼

Deir siad nach mbíonn an chéad fhear buíoch ná diomdhach, agus deir siad freisin nach bhfuil a fhios cé is fhearr a thús ná a dheireadh

Deir sibhse gur i ndeireadh na bliana a rugadh mise, ach deirimse nach bhfuil a fhios cé is fhearr a thús ná a dheireadh. Má tá mé mall féin, is minic freisin a rug cú mhall ar a cuid, agus ní bhíonn de chailleadh ar dheireadh an mhála féin

Deir tú leis a thosaigh ag caint liom faoi dheireadh

+

→ deireadh 2

Shíl mé dheamhan lá ratha a bheadh ar an ngamhainín sin go deo, agus nach maith a scinn sé amach ina dhiaidh sin. Deir siad gur minic na caiple deiridh ag dul chun tosaigh

TUILLEADH (1) ▼

Tá muid ar an gcúig. Dhá dheich agus a cúig é chreidim. Bíodh misneach agat ansin thall. Deir siad gur minic na caiple deiridh ag dul chun tosaigh

+

→ deireanach

Tá chúig bhliana fós uirthi sin shula bheas sí ina máistreás. Is fada an fanacht é, ach dhá mbeadh sí amuigh, choinneodh sí deoladh leis. Is fhearr go deireanach ná go brách, ach deir siad freisin go bhfaigheann na ba bás an fhad is a bhíos an féar ag fás

TUILLEADH (1) ▼

Deir sí seo thíos go bhfuil sé deireanach, ach ní minic dea-scéal ag an gceann céanna. Diabhal mé go gceapfainnse go bhfuil sé an-spleodrach thar is mar a bhí sé le seachtain

→ deis

Má fhaighim deis ar bith ar an asal sin aige, bascfaidh mé é. Deir tú leis a theagas san iothlainn agam chuile oíche, ach tá a dhíol céille aige le bheith imithe shula éirím ar maidin. Sin é an gleacaí

→ deiseal

Deir siad go scoithfeadh fear ciotach fear deiseal dhá mbeadh fear maith ciotach ann

→ deisigh

Deir siad go bhfuil an bheirt deisithe le dhul go Meiriceá más fíor é. Chreidfinn go bhfuil ar chaoi ar bith. Rugadh thall eisean, agus bhí sise ann cheana freisin

→ deo

Deir tú nach labhróidh tú leis go deo. Tá go deo fada. Is dóigh nach labhróidh tú leis go ceann fada ar aon chor

→ deoladh

Deir siad gurb é an rud a thug eitinn di sin an áit nach gcaithfeadh sí ach deolaíochaí beaga le í féin a shnoíchan: mar dhóigh dhe go raibh sí róbheathaithe. Is iomaí díth céille atá sa saol anois nach raibh caint ar bith air fadó

+

→ dia 1

Deir tú go mbeidh fataí iontu más toil le Dia é, ach ar chuala tú ariamh é, is maith le Dia cúnamh. Bhí agat a dhul agus an spray a chur orthu

TUILLEADH (1) ▼

Níl agat dia beag a dhéanamh d'aon duine nó go mbeidh a fhios agat chuile chor dhá mbaineann leis i dtosach. Chuala tú ariamh é gan do bhreith a thabhairt ar an gcéad scéal. Agus deir siad nach mbeidh aithne agat ar aon duine nó go n-ithe tú céad salainn leis

+

→ dia 2

An bhfeiceann tú í sin thuas nach ligfeadh aon luaith amach Dé Luain. Deir sí nach bhfuil sé sonaí. Sin í an chailleach a bhfuil na pisreogaí aici

TUILLEADH (1) ▼

Amárach a bheas brat ag dul uirthi! Deir siad go bhfuil an Déardaoin sonaí soir nó siar

+

→ diabhlaíocht

Deile céard iad ach deargbhréaga! Meas tusa an raibh fear ar bith ariamh acmhainneach ar sheacht míle farraige théachtaithe a chaitheamh de léim! Ach deir siad ina dhiaidh sin nach raibh fiannaíocht agus diabhlaíocht in éindí ariamh

TUILLEADH (1) ▼

Is mór an siamsa é. Nach fearr é ná a bheith ag gearradh na comharsan. Is mór atá eatarthu mo léan. Deir siad an áit a mbíonn fiannaíocht nach mbíonn diabhlaíocht. Ach 'sí an diabhlaíocht uileag atá anois ann, agus níl aird ar bith ar an bhfiannaíocht

+

→ diaidh

Beidh tú ag teacht isteach uirthi i ndiaidh (i leaba) a chéile. Deir siad gur teanga chrua í an Ghaeilge le foghlaim

TUILLEADH (6) ▼

B'aisteach an rud é sin, nárbh aisteach. Deir sé gur chuala sé an choisméig ina dhiaidh aniar aníos ar feadh an bhóithrín uilig. Sheas sé míle uair, agus sheasadh an choisméig freisin. Chinn air duine ná deoraí a fheiceáil luath nó mall

Sásaigh thú féin go maith anois agus ná bí in aiféala aríst. Má ghníonn tú an pósadh uair amháin, níl aon scaoileadh i ndán duit mura scaoile an bás thú, go sábhála Dia sinn. Mar sin, breathnaigh romhat go maith. Deir siad gur fearr breathnú amháin romhat ná dhá bhreathnú in do dhiaidh, agus go dtugann an duine dona dubhléim. Má cheapann tú nach bhfeileann an bhean duit, fág i do dhiaidh í. Sin é a bhfuil ina thimpeall

Ní raibh aon lá ó rugadh an chéad fhear acu, nach raibh an dea-chaint i ndiaidh na nÉamainn sin. Ar chuala tú aon nathaíodóir beo mar Joe sin. Bhuel ní raibh tada dhá thais ag Pádraig, agus, ar ndóigh seanÉamann féin, deir an dream a chonaic é nach raibh cinneadh go deo leis

Chaith an t-athair amach é, gan oiread is a bheannacht a thabhairt dó, agus d'imigh leis i ndiaidh a chinn roimhe. Casadh ag obair ag ceithearnach láidir é a raibh iníon aige. Birín aon tsúil a bhí san iníon agus nár ghlac sí grá dhó, agus nár phós sí é. Tháinig sé ar ais anseo ar cuairt suim achair blianta ina dhiaidh sin, agus é ina dhuine uasal. Ba mhaith an mhalrait aige sin é. Deir siad gur fearr an t-ádh ná éirí go moch

Ní fhéadfaidh sé a bheith i ndiaidh an asail agus a bheith ag an scoil. Deir siad nach bhféadann an gobadán an dá thrá a fhreastal

Deir chuile dhuine nach ndearnadh leath an chirt leis, agus nach bhfuair sé ach ar thuill sé. Ina dhiaidh sin agus uileag, an dream céanna atá ar an gcaint sin, dhéanfaidís féin an rud ceannann céanna nó rud is measa ná sin ar maidin amárach, dá sílidís go rithfeadh leo

→ dian

Deir siad go bhfuil an gleadhradh sin an-déan ar na cloig: nach seasann siad achar ar bith leis

→ díbheirgeach

Deir siad gur duine sách díbheirgeach é an máistir óg seo a tháinig le gairid. Buaileann sé tuí shrathair ar chuid de na scoláirí. Theastódh sin ó chuid acu, ach má bhíonn duine an-díbheirgeach críochnaithe leo gráineoidh siad ar an scoil uileag. Le bheith lách féin leo, is deacair le cuid acu a dhul ann

→ díbir

Rinneadh díbirt as an áit sin. Deir siad nár fágadh Críostaí an bhéil bheo ar an dúiche sin nár díbríodh

→ díbliú

Deir siad go dtug an sagart díbliú an mhí-ádh air inniu. Rug sé air ag teacht amach as tigh Bh., agus más thuas a frítheadh é, is thíos a fágadh é shula bhí sé réidh leis. Tá teanga nimhe neanta ag an sagart sin nuair a áitíos sé duine. Sagart soineanta go leor é nó go mbaintear as é, ach má bhaintear, bí ar do shon féin ansin

→ dícheall

Rinne mé mo dhícheall agus deir siad gur leor do dhuine dhona a dhícheall a dhéanamh

→ dícheannadh

Bhíodh T. Ó. M. ag guairdeall ar fud na sléibhte ag déanamh dícheannadh ar mhná agus ar pháistí. Bhí sé ag imeacht ina rógaire reatha. An áit a bhfaigheadh sé an fear as baile, ní bhíodh scrupall ar bith aige an bhean nó na páistí a chur dhá gcois, nó spídiúlacht ar bith a gcuimhneodh sé air a thabhairt dóibh. Deir siad gur casadh isteach i dteach in aice an L. é. Bhí an teach bán cé is moite de sheanbhean dona a bhí ann. Rug sé ar ghrideall a bhí ann, agus chuir sé ar an tine é, agus rug sé ar an tseanbhean agus chuir sé síos dhá róstadh air í. Bhí an cine sin uileag go dona …

+

→ díchreideamh

Deir siad go raibh sagart ansin thoir cheana agus go raibh díchreideamh air go sábhála Dia sinn! D'iontaigh sé ina mhinistéara as a dheireadh

TUILLEADH (1) ▼

Tá an saol ag teacht an-aisteach anois. Idir díchreideamh agus chaon tsórt, ní bheadh a fhios agat céard adéarfá le na daoine. Ar ndóigh deir siad go mbeidh díchreideamh as éadan ann nuair a thiocfas AntiChrist. 'Sé a chosúlacht go bhfuil sé ag tarraingt ar dheireadh an domhain ar aon chor

+

→ díle 1

Báitheadh an saol nuair a chuaigh an Díle thar an Domhan. Deir siad gur dódh é uair eile. Is dóigh gurb é a phlúchadh a dhéanfar an chéad turn eile

TUILLEADH (3) ▼

Chaith sé díle anseo muise. Ní ligfeadh sí luch as poll ná diabhal as ifreann, bhí sí chomh gártha sin tamall. Ach ní raibh inti ach drochráig ina dhiaidh sin. Agus deir tú nach raibh sí sin agaibhse chor ar bith. Bíonn sí leatromach an t-am seo i gcónaí

Ní fhaca muide tada anseo ó tháinig an bhliain ach dílte. Agus deir tusa go raibh aimsir bhreá san áit a raibh tú féin. Dar príosta muis, níorbh é sin don áit seo. Bhí uair chomh coimhthíoch ann agus a chonaic mise ariamh

Tá an díle fola dhá dórtadh anois. Deir bean J. liom go bhfuil caor thinte cogaidh anois ann. Tá na Sasanaigh ag dul isteach dubh na fríde ar an nGearmáin, ach tá sé ag dul go snaidhm an rópa leo ina dhiaidh sin; agus níl léamh ná inseacht scéil ar gach is a bhfuil dá mharú orthu (Samhain 1944)

deir (100+)