Foclóir Mháirtín Uí Chadhain
ding

geanntrachaí (15)

+
Tá an Béarla chomh daingnithe sin isteach i gcuid de na daoine, agus nach mbainfeadh geanntrachaí amach é
TUILLEADH (1) ▼
Sin é an chaoi a raibh Sasana ariamh. D'aimsigh sí chuile áit ar fónamh agus chuir sí na geanntrachaí láidre isteach, i gcruthúnas duit go bhfuil sí chomh daingnithe anois agus nach féidir a cur amach. Nár ba fearr a bheas sí muise, mura ndeachaigh sé rite go leor léithe sa gcogadh seo. Mo choinsias chuaigh!
 
danra
Bail ó Dhia ort féin agus ar do chuid feamainne! Chaith mé dhá eadarshuth ag tuineadh leis ó mhaidin ag iarraidh é a thiomáilt (thiomáint) síos 'na chladaigh thar is a chuid feamainne a bheith sciobtha ag an tír. Ach bhí sé chomh maith dhuit a bheith ag caint le dris le bheith ag caint leis. Ní chorródh geanntrachaí (uatha — ding) as siúd é
 
Is beag an lua a bheadh aige na geanntrachaí a thabhairt dhom théis gur iarr mé air iad. Cén bhrí ach ní leis féin iad. Sin geanntrachaí a bhí ag lucht an bhóthair agus choinnigh seisean iad nuair a bhí an oirnis thuas ann. Rinne sé a chuid féin dhíobh. Dhá mba leis féin féin iad, nár dhaoithiúil an chaoi dhó gan a dtabhairt do chomharsa — ní áirím nach mba leis. Mhúinfeadh cuid de na daoine críonnacht duit, ach dheamhan a fhios agam an den chríonnacht an cheird sin ach oiread
+
ding
Níl ansin ach clocha reatha. Ní clocha choiléir iad. Bhainfeá le gró agus geanntrachaí iad. Is breá seasúch (seasmhach) na clocha iad, dá mbeadh glac bainte dhíobh
TUILLEADH (7) ▼
Measaimse nach dteastódh púdar ar bith uaithi sin. Tá siúntaí uirthi agus d'éireodh sí ina screamhannaí de dhroim a chéile dá mbeadh geanntrachaí maithe agat. Ach níl aon ghinn a rath agat. Sin é an buille
Ní ginn ar bith a theastaíos uait léithe sin ach spéice maith agus borradh a choinneáil léithe, go dtugtaí aníos ar a corr í. Bail ó Dhia ort féin agus ar do chuid geanntrachaí! Níl tú ach ag cur anró ort féin má shíleann tú a scoilteadh
Is diabhlaí coscartha an leac í. Níl ginn ar bith in ann aon cheart a bhaint di. Chaith muid an lá ag saibhseáil léithe le geanntrachaí, ach sin é a raibh dhá bharr againn. Caithfidh mé eadarshuth eile léithe amárach, agus má chinneann orm aon sceamh a bhaint di, fágfaidh mé ansin sa tubaiste í, nó go dteaga púdar
Ginn dá cuid féin a scoilteas an leamhán; le ginn dá geanntrachaí féin a scoiltear an dair — is píosa di féin is fhearr a thiomáint inti, leis an leamhán (nó an dair scaití) a scoilteadh; ní hiad a naimhde ach a gcairde gaoil agus a ndaoine muintreacha féin a chuireas cine, muirín, teallach, baile nó lucht aon cheird de dhroim seoil
Céard a d'fhága ar lár iad ach a ndaoine féin. 'Siad a fhágfas an dream seo ar lár freisin muis. Duine eicínt mar sin a bhíos geantáilte isteach a théas ag ullmhúchan na scléipe i gcónaí. Le ginn dhá geanntrachaí féin a scoiltear an dair
Neartaigh sé é féin thar cionn ó chuaigh sé isteach an chéad uair. Ní féidir feanc a bhaint as anois. Do cheann fine ní chuirfeadh amach é. Tá geanntrachaí aige ins chuile áit — siar agus soir. Is ginn leis chuile dhuine de na bossannaí bóthair agus de na dearcadóirí eile seo a chuir sé isteach. Cuirfidh mé mo rogha geall leat nach bhfuil aon bhaile dhá gcuimhneoidh tú air d'uireasa duine atá ag fáil deoladh eicínt uaidh
Ní ghnóthódh an saol ar Shasana. Le teann imeartais agus gleacaíochta atá sí in ann an domhan as éadan a choinneáil géilliúnach di féin. Ar ndóigh ní raibh oileáinín ná carraig dúshlánach ar bith ar fud an domhain ar fad nach raibh fostaithe aici. Tá a cuid geanntrachaí faoi sheacht ranna an domhain. Tá a shliocht uirthi: ní bhainfeadh an diabhal as a lúdrachaí í. Fuair sí cupla priocadh maith sa gcogadh seo, ach má fuair féin thug sí a cuid beanna léithe ina dhiaidh sin. Is mór an feall nach bhfuair an Jap beag cúnamh. Bhearnaigh sé go maith í. Ach tá faitíos orm nach raibh ann ach an rith searraigh ina dhiaidh sin
 
docht 2
Tá a geanntrachaí chomh docht i dtalamh ag Sasana sin agus nach féidir a bualadh. Níl i ndán buailte dó a mhic ó, nuair nach n-ionsódh an domhan fré chéile í
 
droim
Sílimse nach call blast ar bith den chloich sin. Tá siúntaí inti agus scoiltfeá í le geanntrachaí. Dhá bhféadthá sceamh ar bith a bhaint di, d'éireodh sí de dhroim a chéile. Is furasta a aithinte uirthi é
 
Dá mbeadh sé chomh dúshlánach le balla an phríosúin, cuirfidh sé siúd in aer é lena chuid gróití agus geanntrachaí