Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: teacht isteach

→ fearúint

Bhí sé ag fearúint ar a theacht isteach dom. B'ait liom an chith a ligint tharam. Meireach sin ní thiocfainn isteach chor ar bith

→ feáin

Beidh sé isteach agat anois gan mórán achair idir chlár is chuinneog. Tá sin chomh siúráilte agus atá an feáin ar an móin. Níor fhága sé an baile seo ariamh gan a theacht ar cuairt anseo

→ fobhairne

Dhá mbeadh fear fobhairne ar fónamh sa gcurach agam an lá sin, ní loicfinn. Bhí an-fharbógaí farraige ann, ach bheadh cóir againn isteach. Ba bheag an stró a bheadh ar dhá churachóir mhaithe a theacht abhaile. Maidir leis an gceann a bhí in éindí liomsa, ní raibh ann ach spogán nár cheart dó a dhul chun farraige chor ar bith

→ fothair

Thiomáil muid an dá chaora aniar romhainn agus muid ag stríocáil na maidí ar an mbóthar le neart lagair. Ag teacht aniar ag tí Ph. Ph. ní raibh a sheasamh againn ní b'fhaide. 'Gabhfaidh mise isteach anseo ag iarraidh canta aráin,' adeir S. Ní raibh mise in ann a dhul isteach ann. Bhí titim feoir ionam leis an ocras.

→ friochanta

Cén aois an stuimpín sin? Sé bliana? 'Sí atá friochanta a mh'anam. Níl a dhath coimhthís uirthi a theacht isteach anseo. Dheamhan é muis

→ fána

Bhí muid ag dórtadh le fána. Chuir muid cúrsaí isteach agus barróg ar an seol ach má chuir fhéin, bhí sé ina fhaitíos orainn, mar bhí sé ag teacht ina chreatlach

→ clóic

Ní fhéadfadh clóic ar bith a bheith ar Sh. anois agus a bheirt mhac ag saothrú dólúm. Is iomaí duine nach bhfuil pínn ná bonn ag teacht isteach aige agus a chaithfeas maireachtáil ina dhiaidh sin — uireasa; ceal slí.

→ coimhthíoch

Dhá gcastaí isteach sna coillte coimhthíocha sin thú, ba mhaith a bheifeá ar do mhaidí agus a theacht astub beo. Tá siad lomlán le beithígh éigcéille.

→ coimhthíos

Ní ligfeadh an coimhthíos dó a theacht isteach. D'imigh leis aríst.

→ cosúil

Ba cosúil le póilí a chonaic mé ag teacht anoir an bóthar inniu agus ag gabháil isteach tigh Mh.

+

→ bealach

Má thiteann dom a theacht an bealach, níl baol ar bith nach dtiocfaidh mé isteach — má éiríonn liom; má tharlaíonn dom.

TUILLEADH (2) ▼

Nach mé a casadh i mbealach mo bhasctha agus a theacht isteach anseo!

Tá sé seo ina theach leath bealaigh aige ag teacht ó chuairt dó chuile oíche. Tagann sé isteach scaithín i gcónaí. (Bíonn clocha agus tithe leath bealaigh i gcónaí ar bhóithrí, ní hiad na tithe ná na clocha céanna a bheadh leath bealaigh ag chuile áit, dar ndóigh. Is iomaí cloch agus teach ar shúil bóithrí a dtugtar cloch leath bealaigh nó teach leath bealaigh orthu.)

+

→ beart

Sin é an chaoi a raibh sé dhá thógáil fhéin — ag teacht isteach sna tithe san oíche agus ag ól an uachtair ar na hancaird. Ach b'fhurasta a theacht isteach sna tithe an uair sin. Ní bheadh ní dhár dhealbh an ghrian le do bhacadh cé is moite de na bearta a bhíodh sna doirse.

TUILLEADH (1) ▼

Tá sé ina bheart Mh. Bh. agat fadó, a raibh a leath ag dul isteach san iothlainn agus an leath eile ag teacht ag an mB. L.

→ crígh

Tharlaigh an Púca leis é agus chaith sé isteach i gcrígh mhóir ansin thiar in íochtar Sh. Ú. é. Ba in í an mharcaíocht go Gaillimh agus cead siúl abhaile ar chuma ar bith. Deir siad go raibh sé millte gearrtha ar a theacht abhaile dhó.

→ beochan

Ní raibh ann ach beochan beag tine ar a theacht isteach dhom, ach tá gliúrach mhaith thíos anois.

+

→ biorach 1

Bhí Seán ag teacht isteach biorach (bearach adeirtear in áiteachaí) — bhí a chárta gan bualadh. Bhí a chárta buaiteach nó gnoiteach ag teacht isteach faoin bhfear imeartha.

TUILLEADH (1) ▼

Má tá an ceathair ag teacht isteach biorach, is leis uaimse.

→ buail

Teacht isteach ag C. Th. a bhuail an sliabh gortach mé, agus níor fhan éirí i mo sheasamh ionam ar an toirt boise. Murach gur éirigh Dia liom lón a bheith ar iompar agam, bhí mo chnaipe déanta.

→ bunastán

'Sé an bunastáinín teann é le theacht isteach i dteach.

→ airigh

Is beag a aireos tú mótar a cheannacht agus a bhfuil de theacht isteach duit.

+

→ amach

Níl a theacht isteach baol air chomh mór lena dhola amach.

TUILLEADH (1) ▼

Tá teacht isteach maith aige, ach cár fhága tú an dola amach atá air?

→ lig amach

Tá sé ina ridire ó ligeadh amach an dole seo. Tá os cionn coróin is punt sa tseachtain ag teacht isteach aige.

→ fabhall

Chuaigh mé amach ar an bhfabhall siúd ach má chuaigh, ba ghearr go mb'éigean dom a theacht isteach aríst. Ní lá garraí a bhí ann

→ fiodrince

Nach deacair a bheith ag iarraidh maitheasa ar na gasúir sin anois? Sin a thomhais ort cén cheird a bhí orthu ar a theacht isteach dom: ag fiodrince ar mo chóta nua. Má chuaigh leo, castar liomsa é muis

→ forás

Sin teach foráis deirimse leat. Ach is beag an dochar dhó sin agus a bhfuil de theacht isteach ann. Saol maith é an saol seo ag daoine

→ fuadar

Tá cailín Bh. ag dul isteach agus fuadar fúithi. É fhéin a chonaic sí ag teacht — deifir; furú

→ fuagair

D'fhuagair sé orm a theacht isteach ag dul soir dom — dúirt sé liom

+

→ isteach

Tá sé ag teacht isteach (sa teach)

TUILLEADH (6) ▼

Is ag brú ar an doicheall do do rí é a theacht isteach anseo — buailfear é

Is gearr a bheas sí ag teacht isteach (ag éalú isteach, ag rith isteach, ag scinneadh isteach, ag téaltú isteach, ag bordáil isteach srl.) — is gairid go mbí sí (an Nollaig, an Cháisc nó am ar bith eile) ar fáil

Is gearr an samhradh ag teacht isteach — is gearr ag teacht é

Ó chraptar an fómhar, ní bhíonn moill ar bith ar an ngeimhreadh ag teacht isteach

Is righin uaidh (ón) seagal a theacht isteach — is righin a aibíonns sé

Ní aireoidh muid an lá breá ag teacht isteach anois

+

→ tar isteach

Níl pínn rua ag teacht isteach sa teach sin — níl siad ag saothrú tada; níl slí nó seifte ó Dhia anuas acub

TUILLEADH (12) ▼

Tá chúig phunt ag teacht isteach chuici chuile sheachtain dhá n-éiríonn uirthi

Is beag atá ag teacht isteach anois ann (i dteach) thar mar a bhíodh — le hais a mbíodh; ar ghualainn a mbíodh

Cén chaoi a bhféadfadh tada a theacht isteach chuige agus gan aon tslí ó neamh aige (ó Dhia anuas, ó neamh ná néal, dhá bhfaca tá ariamh srl.)

Níl ag teacht isteach sa teach seo ach corrphuintín gágach, agus is fada ó chéile é sin féin — ní fhaigheann muid ach punt anois agus aríst, agus ní go minic a fhaigheanns muid an punt fhéin

Dhá mbeadh corrphínn ag teacht isteach, chuirfeadh sé an geimhreadh tharainn — bheadh muid in ann cúis a dhéanamh le beagán airgid anois agus aríst go gcaití an geimhreadh

Cén teacht isteach atá agat in éadan na bliana, muran miste dhom a fhiafraí dhíot? — cé mhéad a saothraíonns tú chuile bhliain.

An bhfuil an oiread sin de theacht isteach agat sa tseachtain, bail ó Dhia ort?

Tá teacht isteach mór aige sa tseachtain — páí

Ní fiú cnaipe gan chos dhom (deich triuf; mo sheacht mallacht srl.) a bhfuil de theacht isteach dom (nó agam) mar ní túisce istigh é ná amuigh (caite) arís

Cén teacht isteach atá dhom? — ní fiú trácht ar mo pháí nó luach mo shláinte

Cén ghair a bheadh agamsa airgead a leagan tharam scáth a bhfuil de theacht isteach agam — chinnfeadh orm airgead a shábháil mar tá mo thuarastal róbheag

Is gearr air a bhfuil de theacht isteach aige (an teacht isteach atá aige) ná an oiread eile agus bíodh sé aige — ní mhaireann a pháí aon achar dó ná ní mhairfeadh ná an oiread eile páí

teacht isteach (50+)