Ní raibh easpa ná earasbarr agam. Mo dhíol díreach a bhí ann. Nach baileach a thomhais mé anois cén t-éadach a theastódh uaim!

"Teach mór mór é, coinnleoir óir é, tomhais go tapa é, nó scaoil thart é" (tomhais = na flaithis)

Sin a thomhais ort, céard a rinne an Curraoineach breá aréir ach an tobac a bhaint as mo phíopa agus é a líonadh suas le smúdar móna agus súí, ach gur chuir sé ruainnín beag tobac ar a bharr le faitíos go mbraithfinn tada.

Ar chuala tú an chaoi ar agraigh Dia ar bhean an leanna fadó é nuair nach dtugadh sí an tomhas (tus) ceart uaithi — níl peaca ar bith is measa ná peaca an tomhais. (Seanscéal atá i gceist ansin. Casadh bean d'fhear agus é siúl ar an sliabh. Bhí ceaig dhá iompar aici agus thairg mo dhuine é a thabhairt scaitheamh di. Dúirt sí leis nach mbeadh aon ghair aige feanc a bhaint as ar an talamh; go raibh na mílte galún ann a bhain sí amach le éagóir ar feadh a saoil agus go gcaithfeadh sí iad a iompar nó go mbeadh a peiriachaí dhi aice)

É a bhualadh thall ar dhuine eile ba mhian leat a dhéanamh anois! An leaba a thomhais tú dhuit féin, codail inti más breá leat

Níor thomhais mé é, ach tá buille faoi thuairim agam go bhfuil sé leithchéad coisméig (portach)

'Ceist agam ort a mhic Uí Mháille agus fuascail í go luath; Cé mhéad galún sáile a théanns le fána na hEasa Rua.' Freagra: 'Is deacair í a thomhais ina cárta, mar tá sí luaimneach luath; Ach an méid nach dtéann san áibh dhi, téann sé an t-aird ó thuaidh' (nó an aird ó thuaidh) — ceist a chuir taibhse ar dhuine a bhí ag dul thar dhroichead san oíche. Murach chomh habartha agus a d'fhreagair mo dhuine é, bhí sé lena mharú (Áibh = áibhéis; poll duibheagáin)

Dar príosta, ghabhfadh fascalach maith sa ngloine a fuair sé agus d'ól sé trí cinn acu as cosa i dtaca. Dheamhan fear eile sa teach dhá gcaitheadh an oiread in éindí nach mbeadh tomhaiste. Ach dheamhan aithne deoir a bhí air

Nach deacair a bheith ag iarraidh maitheasa ar na gasúir sin anois? Sin a thomhais ort cén cheird a bhí orthu ar a theacht isteach dom: ag fiodrince ar mo chóta nua. Má chuaigh leo, castar liomsa é muis

Na trí obair is deacra: iomramh in aghaidh srutha (iomramh éigin), bolg folamh in aghaidh cnoic (coiscéimeacha fada in aghaidh cnoic), agus tomhais na talúna ina dhornaí

An leaba a thomhais sé dhó fhéin codlaíodh sé anois inti — 'sé sin, má thuarann duine ainriocht dó féin, nó má bhíonn sé ina chiontsiocair le drochbhail a chur ar a chúrsaí fhéin, caithfidh sé glacadh leis an ainriocht nó leis an drochbhail sin ós dó fhéin atá a mhilleán ag sroicheadh

Bhí leatroma sna cléibh ar an asal agus d'iarr mé air an leathchliabh thoir a fhulaingt nó go ndírínn an cliabh eile, agus sin a thomhais ort céard a rinne sé: reacht gáire a chur as fhéin agus imeacht leis

Níl aon ainm thoir ná thoir nár ghlaoigh sé air. Thomhais sé na dornaí leis freisin ach ní sheasfadh an ceann eile fód

"Tomhais a chuir Éabh ar easpag: seachtain, sé agus naoi lá. Cén chaoi a bhféadfadh seisear fear a bheith pósta in éineacht ag aon bhean amháin?" Sin agat ceist agus feiceamuist fuascail í

Bhí sé fhéin agus an bhean in árachaigh a chéile. Craicínteacht phoitín a bhí air. Ar ndóigh bhí sé ina snáth mara ar an mbaile sin an uair sin. Meas tú céard a rinne sé nuair a bhain sé fhéin agus an bhean amach sa ropaireacht? A dhul thuas ar an lota, agus a theacht anuas aríst, agus sin a thomhais ort céard a thug sé anuas as? An fáiméad — fáiméad an bháid — le dhul ag lascadh na mná leis. Theith mé fhéin. Theith an bhean …

Sin é an fear is danra a chonaic mise i gcaitheamh an tsaoil ariamh. Bhíomar thíos ansin oíche — mé féin agus S. — agus muid ag ól. Tháinig seisean ann. Gluigheadh (glaodh) deoch agus deoch agus deoch eile, nó go raibh an triúr againn sách tomhaiste. Bhí sé domhain go leor san oíche an tráth sin, agus barr ar an diabhal mura raibh na F. bheaga bhreaca sin ag cur achrainn orainn. Brat acu ann agus gan againne ach an triúr againn féin. D'iarr muid míle uair air a theacht abhaile. Bhí muid ag tuineadh agus ag achainí air a theacht linn, ach dheamhan filleadh ná feacadh a d'fhéadfadh muid a bhaint as, ach ina sheasamh ansin chois an chuntair ag buachailleacht a phionta. Ba é an diabhal ba danra é a chonaic mé ó rugadh mé

Ní bhainfidh mé cion do thomhaise dhíot — tabharfaidh mé cion do thomhaise dhuit

An Crann Deilbh: "de mhaidí coille a dhéantaí iad. Chaití a dtomhais le riail le fad áirid a bheith iontu agus leithead áirid sna maidí trasna. Dhá chuaille a bheadh ann agus dhá mhaide trasna. Rinne P. M. Mh. ceann acu dhúinne anseo. Níl a fhios agam cá'il sé anois: ag imeacht i chuile áit a mbíonn deilbh le déanamh. Tá sé chomh maith dhúinn anois sneachta a chaitheamh ar a lorg chreidim. Ní deilbh a dhéanfas muide go brách aríst. Ní bheadh na gearrchailí sin in ann aon deilbh a dhéanamh …" Cur síos an tsnátha ar an gcrann deilbh (nó crann deilbhe; tá an dá leagan aige) "an dá chuaille a chur ina seasamh ansin le balla: ceann ag corr na fuinneoige agus an ceann eile tuairim is ag giall an dorais. Ní bheidís chomh hard leis an áiléar sin baileach. An dá mhaide trasna a chur suas orthu: ceann in íochtar agus ceann in uachtar agus iad ag dul isteach iontu in eangaí mar a bheadh leaba. Bíonn rungaí ar nós dréimire sa dá mhaide a bhíos ina seasamh ar a n-éadan: an t-éadan de na cuaillí a bhíos leat. Bíonn buimbiléad tuí ar an urlár agus dhá cheirtlín shnátha air, i riocht is nach mbeidh an snáth ag dul ar fud an tí ort. Ní dhéanfadh sé cúis duit tointe fada na hóinsí a bheith agat! Ansin tosóidh tú ag cur an tsnátha síos ar an gcrann. Crios a dhéanamh an chéad uair. Comhairfidh siad an oiread seo banláí (bandles) den tsnáth — an méid banlámh a bheas le dul san uige (/ɴ′eɡ′ə/) sin. Cuirfidh siad síos an snáth sin ar an gcrann agus beidh siad dhá chur sin síos choíchin nó go mbeidh a ndóthain thíos. Tosóidh siad ar an bpionna (runga) íochtair ar an taobh seo — taobh na ciotóige — agus tabharfaidh siad leo suas é ar na pionnaí — dhá chur orthu ar fiar — ach gan snaidhm ar bith a chur air ar an bpionna, nó go dté siad go barr. Anonn trasna ansin agus anuas ar an deis chéanna ar an taobh eile ó runga go runga go dteaga siad go talamh. Anall trasna go dtí an áit ar thosaigh siad agus ar ais aríst ar an gcaoi chéanna, nó go mbeidh deireadh na gclannaí thíos. Bíonn dhá phionna dhéag suas ar airde na maidí. Scaití bheadh agus tuilleadh. Féadfaidh siad tuilleadh rungaí a chur ann de réir (léar adúirt sé) mar a fheilfeas dóibh. Tugtar céadta sa deilbh den uige léar (de réir) mar is maith leat leithead a bheith ann. Féadfaidh siad hocht gcéad (snáth) nó seacht gcéad a chur ann. Mura mbeadh ann ach seacht gcéad, ní bheadh aon leithead ag an snáth nuair a bheadh sé deilbhthe. Beidh leithead ag hocht gcéad. Nuair a bhíos an oiread seo clannaí thíos ar an gcrann buaileann siad sreangáinín ar an méid sin. Céad a bheadh ansin. Beidh farasbarr leithid san éadach léar (de réir) mar a ghabhfas céadta ar an gcrann. Féadfaidh tú deilbh dhá shnáth a dhéanamh nó dhá shnáth dhéag nó scór má thograíonn tú. Chonaic mé chaon chineál acu. Bíonn chúig chlannaí fichead i chuile chéad. Ní foláir fios a bheith agat cé mhéad céad ann shula bhaineas tú den chrann deilbh é. Nach in é an fáth a gcuirfidh tú síos air é. Comhairfear na clannaí amach ina gcéadta. Beidh an bhean nó an fear atá ag deilbh ag siúl i gcónaí i gcónaí. Ní fheilfeadh dhuit aon bhuille marbh a ligint in do chuid oibre dhá mbeifeá ag deilbh. Is maith an píosa de lá a chaithfeá ag deilbh giota. Sa ngeimhreadh bheifeá an lá leis ar fad. … Nuair a thógtar anuas den chrann é, bíonn an-fhad ann. Bhuailfeadh tú snaidhm nó crios ar chaon chloigeann dhe ansin, agus déanfaidh tú suas ina throisleáin é mar a bheadh gruaig mná ann go díreach. Sin í an uige. Tá sé faoi réir ansin le dhul ag an bhfíodóir … Gan amhras is aon tsnáth amháin a bheas ann. Dhá mbriseadh an snáth sa deilbh, ghreamódh sí ar an bpointe den chuid eile den tsnáth é. Chuirfeadh sí snaidhm air … " (Giota faoi dheilbh shnátha a fuair mé ó m'athair. Rinne sé féin an obair go minic)

Ná trí obair is doilí amuigh: iomramh in aghaidh srutha, coisméigeacha fada in aghaidh cnoic, agus tomhais na talúna ina dhornaí

Thomhais sé an dorna liom (fc. tomhais)

An dtomhaisfeá cén áit atá leagtha amach aige leis an teach a dhéanamh: thíos ar dhroim na leice siúd ar cholbha an bhóithrín. Ní thiocfaidh aon deoir faoi go sleibhe ar chaoi ar bith

Thug sé rud le déanamh dó a theacht abhaile aréir. Bhí sé tomhaiste go maith. "Bainne na heasóige", deile!

Tá caitheamh agus cáineadh ar an tuí anois, ach sílim ina dhiaidh sin agus uileag nach raibh díon ar bith a chinnfeadh uirthi. Bhí teas agus teolaíocht inti sa ngeimhreadh agus fionnórtas sa samhradh. Ba é an teach ceann tuí teach na háite seo. An bhfeiceann tú céard atá acu anois: ballaí concrete a dheallródh madadh uisce agus na tileíní suaracha sin atá ar bogadh le chuile shoinneán. D'fhéadfá rud eicín a dhéanamh le díon oíche ghártha, ach ní fhéadfaidh tú tada a dhéanamh le sclátaí ach seasamh in do bhoideoide ag breathnú orthu dhá bhfuadach. Ach an leaba a thomhais na daoine dhóibh féin, codlaídís anois inti. Sin é adéarfainnse

Ba mhaith an dóigh (beart, plean) a dhul amach anois agus a bheith roimhe ag an iothlainn agus caitheamh leis. Ní thomhaisfeadh sé go brách go mbeadh ábhailleacht ar bith mar sin ionainne. Leagfadh sé ar an gcuingir eile é — ar Sh. agus ar T.

Chuir sé soipín luiche eadrainn, agus thosaigh sé dhár saighdeadh ag iarraidh orainn smugairle a chaitheamh thar an soipín. Bhí muid fhéin inár bpleibeanna chomh mór an uair sin agus go raibh muid aige ar sheol na braiche. Ansin chuir sé faoi ndeara dhúinn dúshlán a chéile a thabhairt, agus na dornaí a thomhais le chéile. Ba ghearr, mo léan, go raibh sé ina Chath na bPunann. Ní raibh splanc chéille againn an uair sin. Ach bhí breathas eicínt airsean. Mhairfeadh sé go deo ar an gceird sin