dea-chaint
1.
caint nó comhairle mhaith thairbheach.
·
Tá caint aige agus ní hí an dea-chaint í — droch-chaint, gáirsiúlacht, nó gráiscínteacht a bhíos ar siúl aige. Tá leagan den tsórt seo coitianta i gcaint agus an chiall bhunaidh le dea- ann .i. go maith, nó cráifeach.
Má tá caint aige ní dea-chaint í (caint ar fónamh). Ba mhinic lena chineál an drochbhéal a bheith orthu
2.
nathaíocht, flithmhagadh, a bheith in ann sáiteán ar an sáiteán agus gob ar an ngob a thabhairt i gcúrsaí grinn; greann cainte (an chiall is mó atá sa gcaint leis anois)
+–
Ní raibh scéal ná amhrán ag P. Mh. ach chabálfadh sé thú le dea-chaint. Bhí sí sin aige agus neart di. 'Má thugtar leasainm ormsa fhéin,' adeireadh sé, 'ní poll dóite ar mo chóta é sin'
Ní raibh aon drochshúil aige, ach an dea-chaint a bhí aige. M'anam dhá mbeadh sé ag caint le S. thíos go n-inseodh sé dhó cé hé fhéin gan frapa gan taca. Mo chreach mhaidne is air nach mbeadh an mhoill
TUILLEADH (4) ▼
Dheamhan gangaide ar bith ann ach a bhfuil de dhea-chaint aige. Dea-chaint ar fad é
Ní iarrfadh sé go deo ach ar an dea-chaint sin. Is bia agus beatha leis í, hé brí cén sásamh a fhaigheas sé aisti. Ach sin é an chaoi. Ní hionann tréathra do chuile dhuine
Tá do dhá dhíol dea-chainte uileag agat. Breá nach bhfanann tú thoir ar do bhaile fhéin agus a dhul ag dea-chaint leo, go bhfeice tú cáid a éistfear leat. Ba ghearr go mbeadh rud ar a shon agat, deirimse leat!
Ní iarrfá choíchin ach dea-chaint! Ar ndóigh ba dual duit sin
Féach freisin
→
caint
dea-chaint in iontrálacha eile (9)
Is fhearr dhuit bleid nathaíocht a bhualadh ar dhuine eicínt eile ná ar T. Mh. Ní bheidh tada dhá bharr sin agat ach na físeachaí agus an pínneachaí corra ag imeacht duit. Síleann tú go bhfuil dea-chaint agat! Is beag an ghair atá agat air siúd
→
fiolla
Déanfaidh sé fiolla dhíot mura bhfana tú uaidh. Is bia agus beatha leis sin a bheith ar an dea-chaint sin. Ní hé is measa ach an té a thabharfadh aird air
→
fulaing
Ní mian leis gan a dhul thar fhulaing i gcónaí leis an dea-chaint. Ach ní hé an oiread sin acmhainne atá aige fhéin. Dhá mbeadh, níor mhiste le duine beirthe é.
→
deis
Tá an dea-chaint i gcónaí ar a dheis aige. Ar chuala tú an oiread nathaíochta ag aon Chríostaí beo agus atá aige. Shílfeá go slóchtfadh sé é féin agus a mbíonn le rá aige
→
diaidh
Ní raibh aon lá ó rugadh an chéad fhear acu, nach raibh an dea-chaint i ndiaidh na nÉamainn sin. Ar chuala tú aon nathaíodóir beo mar Joe sin. Bhuel ní raibh tada dhá thais ag Pádraig, agus, ar ndóigh seanÉamann féin, deir an dream a chonaic é nach raibh cinneadh go deo leis
Na daoine maithe — diúltaí muide dhóibh agus fuagraímid dea-chomharsanacht orthu — a thug a bhean sin leo. Ba in í an chaint a bhí ag dul thart ar aon nós. Ar ndóigh chaon darna duine dhá n-imíodh an uair sin fuadach as a bhíodh air, má b'fhíor. Is beag an fuadach as atá anois ann. Má imíonn an duine, tá sé imithe agus sin é a bhfuil ina thimpeall. Diabhal mé go gcuirfidís thar bharr do chéille thú fadó, dá ngéilltheá dóibh, agus tá daoine ann fós féin adéarfadh leat é
→
drandal
'Sé drandal an mhagaidh a bhí ar chuile dhuine dhá dhream ariamh. Chonaic mise a athair — P. Mh. agus a uncail R. Ph. — agus chabálfadh chaon dhuine acu thú le dea-chaint. Ní raibh scéal ná amhrán acu, ach an nathaíocht bheag sin. Ach chuirfidís cosa beaga faoi na glasógaí leis sin féin
→
dual 1
Is dual Pádraic Bán di a bheith tráthúil. Ní raibh cinneadh ar bith air le dea-chaint — ba é a huncail é