Is minic a bhí faitíos ar dhuine gan ábhar (leathfhocal)

"Och, och," arsa an chearc, agus í ag dul ar an bhfara, "Nach brónach agus nach deacrach é ábhar mo scéil. Céile mo leabthan, agus athair mo chloinne Ag dul san áit nach bhfillfidh go héag" (As "Cearc agus Coileach")

Dúirt mé leis an táilliúr dhá mbeadh aon-cheo d'earasbár aige as ábhar na culaith é fhéin dhá choinneál

Sé cinn a fuair tú. Ní fuláir duit sin. Is beag a bhéas le reic agad ach a mbeidh ábhar dorais bainte asta

Sin í a bhfuil an fhreagraíocht treasna aice! Go deimhin is maith an t-ábhar í dhá haois!

Ní raibh mé ariamh gan an choinneal nó a hábhar ach uair amháin agus rinne mé fáideóg; ní raibh mé ariamh gan an choinneal nó a hábhar ach uair amháin ar choinnigh mé fáideóg = ní raibh mé ariamh gan an choinneal nó a hábhar nó má bhíos ní raibh Fionnán gan broibh (ainm áite) (Fc. "coinneal", "ábhar")

Th'anam ón riabhach é mar scéal, cáil do chíonán? … Fáinne óir ort! Ní raibh tú ariamh gan an choinneal nó a hábhar. Bhí tú tráthúil leis an gcíonán an uair sin ar chaoi ar bith

Tá cois bhocht aige fós. Dheamhan cneasú ná cneasú uirre, ná cosúlacht air. Tá fonnsa an-fheola timpeall leis an lot anois, agus forchraiceann beag air, ach ní cneasú ceart é. Tá máthair an droch-ábhair istigh fós, agus beidh mara dteighe sé roimpe in am. Tá sí fágha ro-fhada aige cheana féin.

Thug sé farradh fúm gan fáth gan ábhar.

Beidh fiannaíocht air shul a bhéas an teach nua déanta. Níl ábhar ar bith le fáil anois

Sin é úll na haithne a mhic ó. Tán droch-fháisc istigh aige. Ó gach leanbh mar a hoiltear, agus gach aige mar a hábhar, adeir siad

Más ag faire ar an dá mholt siúd atá sib l'aghaidh ábhar báiníní, beidh sib dhá uireasa. Dheamhan fuinín orra, cés moite dhá dhath ar éigin goin-olann. Nach bhfuair siad bearradh Samhna

Is lú ná frigh máthair an droch-ábhair; ní lú fríde ná máthair an oilc; ní lú an frigh ná síol na hanachain = is fánach an rud a tharraingíos nó a bhrostaíos achrann; lot an-fhánach, tá sé indon bás a thabhairt do dhuine agus rl.

Tá M. beag seo thíos bun-fhuasaoideach go maith anocht, ach ní bheadh an troigheadán fhéin air sin, nuair a ghabhfadh sé dhá fhuasaoid. M'anam muise má theagann an buachaill siúd air (fliú), go mbeidh a ábhar aige, shul a mbeidh sé réidh leis

Fuilíne atá déanta ag cois S. Is furasta aithinte uirre é. Tá an t-ábhar ar fad cruinnithe san lorga

Bhuail sé mé gan fáth gan ábhar = gan údar ar bith

Tá fuar-chneasú ar mo láimh ó inné. Tá deireadh an ábhair aisti

Shíl mé go bhféadfainn ábhar frac a cheannacht, ach ní raibh ionú agam

"Och! Och! arsa an chearc agus í ag gábhail ar an bhfarra; Nach brónach agus nach deacrach é ábhar mo scéil; Céile mo leabthan agus athair mo chloinne; A dhul is an áit nach bhfillfidh go h-éag." (as amhrán greanmhar "Coileach agus Cearc")

Má theighimse in t'éadan beidh scéal agad air. Tiúrfaidh mise ábhar caointe duit feicfidh tú féin air. Ní ag caoineadh a bhéas tú agus gan deóir ó do ghruaidh mar tá tú anois.

Bhí ábhar gúna breagh agam, agus thug mé suas aice sin thuas é go ndéanadh sí dhom é. Dhá bhfeictheá an bhail a chur sí air! Chuaidh sí dhá ghearradh agus bhí sí leis ariamh ariamh nó nach raibh mo dhóthain éadaigh agam faoi dheireadh thiar chor ar bith leis an diomallú (diomalla, diomailt) a rinne sí air. Ba mhór an carghas éadach breagh a chur amú léithe. Ach mise a bhí síos leis. Ná leagadh sí aon-tsnáthaid ar aon-tsnáth éadaigh go deo, mar níl a fhios aice a dhath faoi ach an oiread liomsa

"In a aige — in a throisleáin — a bhíos an snáth th'éis an crann deilbh a fhágáil. In a cheirtlíní a bhíos an t-inneach. Chuirfeadh an figheadóir an aige 'san seol agus thosóchadh sé ag caitheamh an innigh air, nó go mbeadh na ceirtlíní ídighthe. Mara mbeadh a dhóthain innigh ag an bhfigheadóir, bheadh easnamh (/æsɴə/) ort, agus chaithfeá tuilleadh a fháil, hébrí cá bhfuightheá é. É a thógáil ó bhean eicínt … Inneach bán a chaitheamh ar dhlúth dubh sin é an ceann asna. Dhá mbeadh dlúth agus inneach bán ann, sin é an flainín bán — ábhar drárannaí agus báiníní agus pluideannaí. Bíonn an t-inneach agus an dlúth dubh le dhá ghlas chaorach. Nó d'fhéadfá olann daithte a chur ar bhán, l'aghaidh treabhsair agus bheist. Daithtear an dlúth agus an t-inneach l'aghaidh seaicéid nó chasógaí. Chuiridís láib ar an dath leis an mbréidín dhubh a bhíos 'sna seaicéid thíre a dhathú. Dhá ndaithteá inneach le scraith chloch, agus oiread na fríde glas chaorach a chaith thríd an dlúth, dhéanfadh sé éadach breagh. Rinne mo mháthair culaith dhó dhom annseo uair. Bhainfeadh sé an solas as do shúile. Ní raibh aon-bhean óg 'sa tír nach in mo dhiaidh a bhí nó go raibh sí caithte! Ach caitheadh in aer an obair sin. Níl triúr ban istigh in do thír indiu atá indon olann a dhathú. Níl a fhios aca céard a bhaineas dó" (Sliocht as cuntas faoi éadach ó Mháirtín Ó Chadhain, Cnocán Glas, Spidéal)

Rinne a mhéir braon. Leig sé í. Shílfeá go raibh cneasuighthe di. Bhí ainfheoil ag teacht i mbéal an ghearrtha taobh amuigh. Ach rinne sí seile in ath-uair. Droch-sheile. Leig sé aríst í. Má leig féin níl ag cneasú dhi. Is méir bhocht í. Tá ábhar i gcomhnuí innte, ach dair leat féin nach bracha é in a dheidh sin. Mar dteighidh sé roímpe gan mórán achair, fiachfaidh (féachfaidh) sí é, mar tá an dochar istigh innte fós

Is beag an dochar de'n chréatúr an domblas a bheith innte. Fuair sí a ábhar: a fear agus a triúr mac a chur in aon-bhliain amháin. 'Ar ndú' 'sí is fhearr ar bith nach bhfuil sí thíos 'sa talamh fadó

Tá an droch-ábhar san lot fós = máthair an droch-ábhair nó máthair an ghuir

Dheamhan drúcht ná báisteach adeir B. leis ach an oiread agus atá mise a rá leatsa anois, ná an oiread sin féin, mar is minic liomsa rud eicínt a rá as greann le duine. Dhá gcuireadh sé caidéis ar bith air, déarfainn go dtug sé tsiocair eicínt dhó, ach bhuail sé cuaifeach air gan fá gan ábhar

Mar is dual do dhuine a bhíos sé. Gach aige mar a h-ábhar adeir siad

Clogs … sin é a bhfuair mé. Níl tada eile istigh ar shlata na Gaillimhe; ná níl a fhios cé'n uair a bhéas. Tá candáil ar na "clogs" féin ann: fir Achréidh ag sceanadh a chéile dhá gceannacht. Ba mhó déirce liom tada a fháil th'éis m'aistir agus m'anró. Tá leathar féin ar a ghainneacht ann. Ba bheag nachar chinn sé orm ábhar péire tosaigh a fháil do C. Má mhaireann an cogadh seo i bhfad eile beidh na daoine indroch-arán. Deir siad muise go bhfuil na "Germans" ag beodhchan suas aríst

D'ionnsuigh sé ag díbliú orm gan fáth gan ábhar. Ach is beag nach dtug mise ábhar dhó shul ar dhealuigh mé uaidh. Dar fiaguidhe thiubharfainn marach gur coisnigheadh orm é

"Sé déanamh an mhagaidh díol an mhagaidh"; "'sé ábhar an mhagaidh déanamh an mhagaidh" (sean-fhocal agus an dá leagan air) = an té a bhéas ag magadh 'sé féin díol an mhagaidh

Tá cois bhocht agad. Ní fuláir duit a dul roimpe in am. Má shéideann sí sin suas mórán eile, gheobhaidh tú rud le déanamh uaithe. Tá droch-ábhar eicínt istigh innte. B'fhéidir go ndéanfadh an dochtúr í a lansáil duit