→
istigh
Dhá láimh istigh (18)
Chonnaic mise draoidheadóirín de 'Freemason' inGaillimh, agus ní raibh cinneadh le na chuid asarlaidheachta. Dhathóchadh sé na cártaí istigh in do láimh as comhair do dhá shúl.
D'aithneódh dall gan súil go raibh fosaíocht eicínt air leis an láimh i gcaitheamh an achair. Bhrath mise go maith é. Bhí a fhios agam go raibh an t-airgead i gcúl a ghlaice aige, ach nach dtiúrfadh sé don fhear istigh é, go mbaineadh sé an méid sin cainnte amach. Diabhal mé muise gur beag eile sáraíocht a dhéanfadh sé nuair a mhaithfeadh an ceann istigh dhó é. B'fhearr leis a theacht len a raibh faighte aige, ná a bheith dhá mheárú fhéin
+
→
istigh
Baol beag orm go deimhin dhá láimh istigh a thabhairt duit. Nach sine tú fhéin ná mise.
TUILLEADH (12) ▼
Cuirfe mé geall (cuirfe mé mo rogha geall; racha mé faoi dhuit) go leagfa mé (sínfe mé, tiubharfa mé talamh etc.) dhuit má thugann tú dhá láimh istigh dhom.
Sé'n rud is lugha dhuit, dhá láimh istigh a thabhairt (dh)om a ghiolla mhóir = tá tú mór láidir tharmsa agus ní chuirfe sé aon-cheo as duit buntáiste carruidheachta a thabhairt dom.
Má thugaim dhá láimh istigh dhuit, ní bheidh buntáiste a' bith agam thart = beidh muid cothrom, má thugaim dhá láimh istigh duit.
Ní bheadh ionga ná ordlach aca(b) ar a chéile dhá mbadh dhá láimh istigh a bheadh aca(b) (féach thuas)
Is danardha an diabhal é, le dhá láimh istigh a fhaghail ort = tá sé cruaidh, fáiscthe, agus greim docht daingean aige, má fhaghann sé dhá láimh istigh.
Dhá bhfaghadh sé dhá láimh istigh air, chuirfeadh sé a chaoi féin air = leagfadh sé (dhéanfadh sé a rogha rud leis) é etc.
Is mairg a thiubharfadh dhá láimh istigh dhuit, agus chomh deacair (a dheacra) agus atá sé thú a leagan le láimh istigh agus láimh amuigh fhéin.
Aon-fhear dá bhfaighe (dhá bhfágha freisin) an t-Árannach dhá láimh istigh air, is fear anuas é (nó is fear thíos é) = leagfadh Árannach fear ar bith, ach greim dhá lámh istigh a fhaghail air.
Bhí siad ingreim dhá láimh istigh ar a chéile, agus gan bárr ag ceachtar aca(b) ar an gceann eile.
Is cleasach an greím é dhá láimh istigh = is furasta duine a leagan leis.
Is diabhaltaidhe (is ait, is dalba, is danardha, is toghtha etc) uaidh carruidheacht a dhéanamh le dhá láimh istigh.
Thug mé dhá láimh istigh dhó, agus shíl mé go ndéanfadh sé léitheachaí de mo thaobhanna, d'fháisc sé chomh mór sin iad.
→
dealg
Bhí gearrbhodach ag L. Sh. Ph. Níorbh fhéidir a choinneál istigh, ach ag boithreoireacht ó oíche go maidin. Bhuail sé agus mharbhuigh sé é, agus thug sé 'chuile dhíol air, go minic. Chodluigheadh sé ins an gcró leath na n-oícheannta an áit a gcuireadh an t-athair an glas ar an dorus. Bhí bó aige l'aghaidh laoigh an oíche seo agus b'éigin dó fanacht in a shuidhe dhá cíonn. Tháinig an mac domhainn ins an oíche. Ní bhíodh an t-athair ag cur araoid' ar bith an uair seo air — bhí sé sáruighthe aige agus gan maith dhó ann. Dar fiaguidhe dubhairt sé an oíche seo leis gan droch-mhúineadh ar bith: "is fhearr leat ag boithreoireacht agus ar do chuid drabhláis" adeir sé "ná a theacht isteach in am, agus aire a thabhairt do'n bhó, i leabaidh t'athair bocht a bheith caillte annseo dhá cionn." Níor dhubhairt an stócach tada ach bualadh siar a chodladh. Chuaidh an t-athair a chodladh as sin go maidin. An uair a d'eirigh siad ar maidin, ní raibh an gearrbhodach ins an teach, ná ar an mbaile. Cuireadh tuairisc, ach ní raibh fáil in áit ar bith air. D'fhan mar sin go bhfaca siad suím aimsire agus gan tuairisc ná fáirnéis air, ar an bhfad sin. Sin é an uair a scríobh sé as Meiriocá agus chuir sé céad punt abhaile ar aon-láimh amháin. Bhí an-tsaothrú dhó ar an "railway". 'Sé an focailín sin adubhairt a athair a spadhar é, i gcruthamhnas duit nach bhfuil lot ar bith nach mbeadh dealg cho dona leis
→
dlúth 1
"Sé'n dlúth a dheilbhightear ar an gcrann deilbh. Cuirtear an dlúth in a aige chuig an bhfigheadóir. Teigheann an t-inneach in a cheirtlín aige (chuige). Cuirfidh sé an dlúth isteach is an seol annsin. Cuireann sé an dlúth ar fhad an bhréidín 'san bhfigheachán. Caithtear é a chur thríd an tslinn agus thrí na h-úghmachaí. Bíonn an dlúth annsin leis an éadach ar a fhad ag dul ó ghairimin go dtí an ghairimin eile. Casann sé suas an dlúth ar ghairimin an tsnátha. Nuair a bhéas sé ag figheachán annsin, déanfaidh sé próistí beaga de'n inneach. 'Sé an t-ainm atá orra eiteáin, agus beidh sé ag caitheamh na n-eiteáin thríd an dlúth 'léar (de réir) mar a bhéas sé ag figheachán. Nachar chuala tú M. Mh. Ph. ag caint ar chaitheamh an smóil. Sin é é. Bíonn sé ag cur tuintí air, nó ag tuinteáil. Ní mór an t-inneach a chaitheamh is 'chuile áit ar an dlúth i gcruth agus go bhféadfaidh an tslinn é a fháisceadh isteach. Tá clár ar an seol — an láimh-chlár — agus bíonn a láimh ag an bhfigheadóir air, dhá dhoirtim isteach agus amach leis an inneach a chur ar an dlúth agus len a chruadhú. Istigh san gclár sin atá an tslínn. Rudaí iarainn atá 'san tslínn. Fáisceann sí an t-inneach isteach ar an dlúth. Bíonn cláirín ar chiumhais an éadaigh, agus teannann sé isteach é 'san tslínn. Is éascaidheacht dó é sin freisin leis an inneach a chur ar an dlúth. Tá sé 'tarraingt an tuinte, adéarfas sé nó chaith sé an tuint: sin é 'léar (de réir) mar a bhéas sé dhá fhigheachán, beidh sé dhá tharraingt air de'n gharumna. Tá an dhá gharumna ann: garumna an tsnátha agus garumna an abhrais. Is mó an t-inneach nach fuláir do'n dlúth caol ná de dhlúth atá sníomhtha reamhar. Bíonn cuid de'n bhréidín a mbíonn leithead ann thar a chéile léar (de réir) mar a bhéas an tslínn … 'San deilbh a bhíos na clannaí. Sin an dá snáth a chur le chéile — dhá snáth dlútha — nuair a bhéas tú dhá dheilbh. Bíonn easnamh agus lán stéige ann scaithtí freisin". (Sliocht as cuntas faoi éadach a fuair mé ó m'athair)
Dhá dhíocasaighe dhá bhfuil sé ag marbhú bradáin muis, is seacht ndíocasaighe dhá ól é. Ní túisce a bhéarfas sé ar a luach ná a fhágfas sé istigh tigh K. é. Sílim go leagann sé isteach ar fad ar aon-láimh amháin é agus an fhad agus a thiocfas sé teigheadh annsin