→
bocht 1
Duine bocht (50+)
→
faiteach
Is bocht an chaoi do dhuine a bheith cho faiteach sin ar fad. Céard a fhéadfas aonduine a dhéanamh ort?
→
fearadh
Is fearadh ar an tír an "dole" seo. Dar príosta, is fearadh ar dhaoine bochta é ar aon-nós. Céard a dhéanfaidís marach é?
→
fága
Tá an fharraige ag míniú anuas aríst. Is furasta aithinte é, agus a bhfuil de na fágaí sin inti. Rinne an bádóir seól inniu, ach ní dheachaidh sé thar bharr na C. D'fhill sé ar ais aríst. B'oibrithe leis a bhí sí déarfainn. Tá sé saothraithe go maith ag an duine bocht agus fuiríocht caladh air annsin le seachtain.
→
fágtha
Tá an dílleachta bocht an-fhágha anois, gan duine ná deóraí san teach ach é fhéin. Dheamhan mórán le dhá bhliain déag é cheapfainn
→
fán
Is mór an babhta ar an duine bocht má chaitheann sé a dhul amach le fán. Cén bhrí ach gur chleacht sé sin fuigheall na bhfuigheall ariamh go dtí an saol seo fhéin!
+
→
fóir
Go bhfoire Dia ar an duine bocht. Is díol truaighe é
TUILLEADH (1) ▼
An bhfuil tú ag fáil fóirín ar bith ar an bpian … is mór is fiú dhuit a dhuine bhoicht gur bhodhraigh an phian ghárha siúd a bhí ort inné. B'fhéidir go dtéaltódh sí i leabaidh a chéile le cúnamh dé
Ní fhágann sé M. chor ar bith, ach an oiread's fhága(nn)s an chaolóid riabhach an chuach. Is maith atá sé dhá saothrú an duine bocht, a's ní móide gur fiú an tairbhe an trioblóid (fear a bhí 'caitheamh a bhróga le bean).
Chuaidh fear thart annseo an bhliadhain cheana, a's é gléasta mar bheadh tinncéara ann. Ar a chaomhamhaint a bhí sé ingeall ar bhean bhocht eicínt a rubáil a's a mharbhú, thart síos. Dheamhan duine beo, nach gcuirfeadh sé dalladh púicín air. Siar faoi Chonamara in áit eicínt a rugthas air as a dheire, a's cuireadh príosúntacht le na ló air. Má cuireadh fhéin ba mhaith an aghaidh sin air, ná ar aon-duine eile a dhéanfadh a leithide de chleas.
Ní mór do'n duine bhocht carraeracht a dhéanamh le snáth a choingbheál faoi'n bhfiacail.
+
→
ceal 1
Mara bhfuil bráigill a's bruighshléacht air, ní cheal a shaothruighthe é. Ach níl tada ag eirghe leis a' duine bocht. Tá'n díleághadh ar a chuid.
TUILLEADH (1) ▼
Ní cheal a shaothruighthe atá ort-sa, a dhuine bhoicht, mara bhfagha tú braon óil. Shílfeá nach leigfeadh an náire dhuit a bheith ag imtheacht a' súdaireacht a's a' sclaibéaracht mar tá tú. Tá do cháil faoi'n tír.
Ní ag obair atá sé ach a' cipiléaracht léithe. Ach dheamhan éitir sa duine bocht le aon-tsaothar cruadh a dhéanamh.
+
→
cliar
Tá sé tinn criotánach a's cliar ann i gcomhnuidhe. 'Sé mo mheas, go bhfuil a chuid maitheasa ar iarraidh, an duine bocht.
TUILLEADH (1) ▼
Tá casacht a's cliar air anois, le coigthidhis, a's dheamhan a' beag de'n duine bocht a' méid sin, a's gan tuille dhá bhualadh.
Níl cló-stiúrtha ar bith ar a' duine bocht ar an aimsir seo. Tá sé ag ól a's ag a' caitheamh (airgid) faoi 's tairis
→
conán
Dheamhan duine beo a thiocfadh a' cur aon-araoid ar a' gconán sin, mara mbeadh a' catmara ar fad air — créatúr bocht nach mbíonn idtroid ná imbruighin, ná nach raibh ariamh.
→
cora
Diabhal mé gur mór a' scéal é, an duine bocht! Má bhí sé beag-mhaitheasach fhéin, dheamhan duine coideáin ná aitheantais a leig sé thart a' bóthar sin thíos ariamh, gan carra chainnte a bhualadh air, a's mara ndéanadh sé tada eile, chuirfeadh sé chuile dhuine faoi 'choimrighe Dé'.
+
Tá mé 'ceapadh go bhfuil sé an-lúm a' duine bocht, (lom = lúm) arae feicim a chlann ag (d)ul soir cos-nochttha chuig a' scoil le bliadhain.
TUILLEADH (1) ▼
Níl aige, an duine bocht ach béilidhe cosnochtuighthe.
+
Chomh uain's a bhí an dá shean-fhear bhochta sin annsin ag béal a' doruis aige, chaith sé a shaoghal a' meabhrú do lucht cuarta chuile bhiorán dá bhféadfaidís a dhéanamh orra(b) a dhéanamh dhóib. Dheamhan duine sa tír anois, nach a' deanamh bioráin air fhéin atá. Níorbh é leath-chóir Dé é, mara dteagadh cothromacan síneadh na h-uaire ar ais air fhéin.
TUILLEADH (1) ▼
Foillseocha Dia É fhéin, ar a' té a dhéanfas an éagcóir. Is iomdha créatúlacht a rinne an diabhlánach sin ar dhaoine bochta, ach tá sé fhéin a' faghail cothromacan síne na h-uaire anois, a's dheamhan mórán cáis ag aon-duine céard a gheobhfas sé, ach oiread.
+
→
cuntanós
Ní fheicim fear a' bith is lugha contanás ná é do'n duine bhocht. Cé'n bhrigh, ach gur as an lathaigh a d'eirigh sé fhéin.
TUILLEADH (1) ▼
Duine ar bith a bhfuil aon-phighinn sa mbeainnc siúd aige, tá contanás dó ann. Ara craithfear lámha leis a mhic ó, a's tá sé in a 'sir' annseo, a's in a 'sir' annsiúd. Ach má theigheann créatúr bocht isteach ann ag iarraidh 'trifle' ar áirleacan, is cam na streillí a chuirfeas siad orra(b) fhéin leis.
→
cóineas
Diabhal a' mór do'n duine bocht aon-chóimhneas dhá bhfuil aige, arae cé'n éitir atá ann anois. 'Ní mhaireann an rith maith do'n each igcomhnuidhe' (d)ar ndóigh.
+
→
baile
Níl aon-bhaile aige — an duine bocht —ach ag imtheacht roimhe mar sin.
TUILLEADH (1) ▼
Ní raibh sé sa mbaile ariamh go dtí anocht — an duine bocht = déarfaidhe seo an oidhche a gcuirfí duine.
→
baing
Is furasta baing a bhaint as anois. Tá'n duine bocht craithte = is furasta feannc nó leagan a bhaint as anois; is furasta cur chuige.
+
→
bealach
Ní hé 'chuile fhear bóthair a's bealaigh a leigfinn isteach, ach ba mhór a' grádh Dia lóistín a thabhairt do'n duine bocht siúd.
TUILLEADH (3) ▼
Is mó sa mbealach é an duine bocht i gcomhnuidhe (leath-fhocal).
Tá sé a' giorrú an bhealaigh an duine bocht! = duine a bheadh ar a chailleadh; duine a's é dhá ghoid as, ag tinneas a' bháis.
Ní raibh aon-lá ariamh, nach raibh sé as bealach le daoine bochta. Scrios sé iad, ach dheamhan mórán dhá bharr aige fhéin anois, th'éis a' tsaoghail. 'Tá muileann Dé mall, ach meileann sé go mín'.
+
→
beart
Cailleadh bean bhocht inGaillimh an lá faoi dheire, a's d'fhága sí ionann's míle punt 'na diaidh. Meastú cé'n chaoi ar chruinnigh sí é, ach ag iarratas ar dhaoine, 'léar (de réir) mar gheobhadh sí leithphighinn a's pighinn uatha(b). Shílfeá gur fada go ndéanfadh leithphighinneachaí a's pighneachaí míle punt ach 'tomsuigheann brobh beart' in a dheidh sin.
TUILLEADH (1) ▼
Déan do bheart fhéin, a's ná cuir araoid a' bith ar a' duine bocht sin. Ní beag dhó sin, mar 'tá sé cheana.
+
D'ágruigh Dia air é, faoi bheith 'déanamh créatúlacht' ar dhaoine bochta mar sin. Rinne sé do-ní ar fhéin as a dheire.
TUILLEADH (2) ▼
Chaith sé amach baintreabhach annsin thiar a bhí taobh le páiste amháin. Bhí sagart óg ar a' gC. an t-am céadna, a's dubhairt sé go bhfeicfí na B. fós, a's gan in a gcuid tighthe móra ach na carógaí. Tháinic an tairngearacht annsin isteach fíor. Dheamhan teach mór dá raibh a' gabhail leo(b) nach bhfuil bánuighthe anois, a's tá leághadh chubhar na h-abhann orra(b) fhéin. Ba bheag a' scéal iad. Is iomdha créatúlacht a rinne siad ar dhílleachtaí a's ar dhaoine bochta.
Ba mhaith an aghaidh air é 'mharbhú. Is iomdha créatúlacht a rinne sé fhéin, a's a liachtaighe duine bocht a chuir sé de dhruim tighe.
+
→
beo 1
Dheamhan a' fearr dhó beo an duine bocht, a's fheabhas a's 'bhí sé a' saothrú an tsaoghail.
TUILLEADH (2) ▼
Níl créatúr a' bith beo, is fhearr atá a' saothrú an tsaoghail leis — an duine bocht.
Is bocht a' rud do dhuine a shaoghal a chaitheamh mar sin, a's gan críostuidhe an bhéil bheo a fheiceál, ó mhaidin go faoithin ná ó oidhche go maidin.
+
→
beo 2
Nach hé an cás céadna do'n duine bocht a bheo nó a mharbh. Cé fearr dhó beo!
TUILLEADH (1) ▼
Níor bheo leis a bheo, an duine bocht, ó chuir sé an chlann.
+
→
bior
Is mór de na daoine uaisle sin, nach bhfeicfeá bior-eanga orra(b), th'éis go mbíonn fuigheall na bhfuigheall aca(b), ní h-ionann sin a's créatúir bhochta.
TUILLEADH (1) ▼
Dhá samhl(uigh)theá leis siúd, go raibh aon-dhuine a bhain leis bocht, chuirfeadh sé bior dearg thríd a' tsúil agad.