dúiseacht (37)
→
daol
Bíonn sí maith go leór nó go dtangaíonn daol léithe. Choinnigh sí in mo dhúiseacht mé ar fea na h-oíche aréir. Tá sí in aon-bhró amháin anois (láimh)
→
dochar
Ba bheag an dochar di codladh féin a bheith uirre agus í seachtain as éadan a chéile ar neamh-chodladh, ar scáth néillín fhánach a d'fhaghadh sí indeireadh oíche. Is agamsa atá a fhios é. Chaith mé féin ráithe in mo dhúiseacht ó oíche go maidin an t-am a raibh an treoch ar an gcuid a bhí annseo agam féin
→
dóigh 3
Tá tú dóighte {{= a lán cleis agus cluichí, bíonn "dóghadh" ionnta: sé sin duine a ghabhail, nó a fhastú, nó lámh a leagan air, agus cuirtear pionús ar an té sin annsin, nó caithfidh sé a dhul in áit an duine eile a dhóghas é, nó comhairtear puintí ins an gcluiche in a aghaidh. Cuirim i gcás "'bhFalach Bhíodhg". Is cluiche simplí é. Teigheann duine A. ar chúla leachta nó cloiche nó a leithide agus cromann sé síos agus a shúile clúduighthe aige, agus imigheann an chuid eile amach ar fud an ghiodáin, go dteighidh siad i bhfalach. Cho luath agus a fhuagróchas duine aca ar A. go bhfuil siad i bhfalach, nó a dhéanfas siad comhartha dhó, eireochaidh sé agus fágfaidh sé an daoradh (an áit a raibh A. cromta nó cloch in aice leis) dhá dtóruigheacht. De réir mar a bhéas sé ag dúiseacht an dreama eile as a n-áit faluighthe, leanfaidh sé iad le breith orra, nó láimh a leagan ar dhuine aca. Féachfaidh siadsan leis an daoradh a shroicheamhaint gan a ngabhail nó a "ndóghadh". An té a n-eireochaidh le A. lámh a leagan air nó a ghabhail, beidh an té sin "dóighte", agus caithfidh sé a dhul isteach agus cromadh ag an daoradh, mar a rinne A. an geábh roimhe sin, agus beidh cead a choise ag A. féin a dhul i bhfalach anois. Déantar geábh eile de'n chluiche ar an gcóir chéadna. Tá dóghadh in a lán cluichí agus siamsaí eile freisin. Leis an liathróid a déantar "an dóghadh" ins an gcluiche corr. Buailtear an té a bhíos in a rithte-reathach, leis an liathróid, agus bíonn sé dóighte. Tá dóghadh i bpúicín, i gclocha péire agus i gcluichí eile freisin
Marach cho domhainn agus atá sé d'imreochadh muid cluiche eile, ach tá sé mór a dhul ag coinneál teach ar bith in a ndúiseacht níos fuide
+
→
dris
An dá rud nach gcodluigheann chor ar bith: dris-chosáin agus eascon. Is cuma cé'n t-am d'oíche ná de ló a ngabhfaidh tú thart, bíonn an dris-chasáin in a dúiseacht: truisleálfaidh sí thú.
TUILLEADH (1) ▼
Bíodh a fhios agad gurb shin fírinne muis. Ní rug aon-duine ariamh in a codladh ar eascon: i lár an mheán-oíche beidh sí in a dúiseacht. Agus 'ar ndú mo léan, leagfaidh an dris-chasáin thú uair ar bith d'oíche ná de ló a dtiocfaidh tú thairti. Tuige nach leagfadh, agus a dhá cheann ins an talamh
+
→
dúisigh
Is beag is aite leis sin a dhúiseacht as a chodladh. Nachar fhuagair sé gan altóir fios a chur air ó ló: sin nó é a fhágáil go dtí lá'r na bháireach
TUILLEADH (30) ▼
Bhí mé in mo dhúiseacht le hóra lae indiu
Tá sé ina dhúiseacht ó'n ceathair a chlog ar maidin
Caithim an oíche i mo dhúiseacht. Tá neamh-chodladh ag dul dom
Choinnigh an ghlafarnach a bhí ar na mádraí in mo dhúiseacht i gcaitheamh na h-oíche mé
Tá sé gan dúiseacht ó bhí tú annseo cheana = níor dhúisigh sé
Dhá laghad dúiseacht dhá ndearna mé chuala mé an bháisteach
Ní dhéanaim mórán dúiseacht ó thuitim mo chodladh, ach is deacair liom tuitim mo chodladh
Rinne mé cuid mhaith dúiseacht aréir hébrí céard a bhí orm. Codladh gan sásamh é nuair a bhéas tú ag dúiseacht 'chuile mhionnóid
Bíonn sé i gcomhnaí ag dúiseacht thrín a chodladh. Ní thugann sé chúig noiméid leis scaithtí gan dúiseacht
Is cantalach an éadáil é le dúiseacht.
Tá sé ó dhúiseacht anois, má tá sé annsin (thar éis a chur sa roillig)
Tá sé in a chodladh adeir tú! Muise codladh gan dúiseacht aige!
Sé'n chaoi a raibh mé idir a bheith mo chodladh agus mo dhúiseacht = ní raibh mé in mo chodladh ceart, ná in mo dhúiseacht ach an oiread
Sin í mo cheird-sa i gcomhnaí: idir a bheith mo chodladh agus mo dhúiseacht
Mar sin a chaithimse an oíche: idir a bheith mo chodladh agus mo dhúiseacht. Teagann néalltrúchaí orm agus dúisighim aríst ar an toirt
Bhí suanaidheacht orm ar maidin: idir mo chodladh agus mo dhúiseacht, agus d'airigh mé ag caint ar an tsráid é
Sin é an codladh a ghnímse igcomhnaí: idir a bheith mo chodladh agus mo dhúiseacht mar sin. Ní fhágann sé éitir ar bith ionnam lá'r na bháireach
Codladh in a dhúiseacht atá air = codladh bréige; é a bheith in ainm agus a bheith in a chodladh, ach fios maith aige faoi 'chuile shórt dá mbeithí a rádh; nó dhá mbeadh ag tarlú faoi agus thairis
Sin é féin an codladh in a dhúiseacht a bhí air sin. Ní raibh sa gcodladh sin ach slosaidheacht fea'int a leagfadh sibse láimh ar aon-cheo. Chuirfinn geall go raibh leath-shúil leis oscluighthe
Bíonn sé ag bordáil chodlata mar sin 'chuile oíche beo, ach codladh in a dhúiseacht a bhíos air
Tá baoghal uirre a bheith ina codladh go deimhin. M'anam má tá gur codladh in a dúiseacht é. Sin é a ceird sin i gcomhnaí, go bhfeicfidh sí a n-abróchaidh an dream a bhéas istigh aon-cheo. Chuir mé féin agus T. Mh. Ch. splainc aníos in aice len a cois oíche, ag ceapadh go ndóghfadh sí í féin léithe, ach mo chreach mhaidne!
Níl ann ach codladh in a dhúiseacht = duine nach mbeadh aon-ghus de rath ann, agus a bheadh an-támáilte, an-seachmallach ag imeacht. "Duine gan aon-mhothú le rath agus a dhóthain mothú ann in a dheidh sin" (m'athair). Bíonn sin ag imeacht leis an gcodladh ina dhúiseacht, nach mbíonn ann ach amadán iarainn. Brathann sé gach uile rud
Séard é féin codladh in a dhúiseacht. Shílfeá dhó nach bhfuil gus ar bith ann, ach is beag an néal atá air sin in a dheidh sin, té (cé) go gceapfadh an duine a d'fheicfeadh mar sin é go bhfuil
Ara ní bheadh sé déanta ag an gcodladh ina dhúiseacht siúd imbliana, marach go bhfuair sé congnamh faoi.
Céard a bhéarfadh domsa a dhul i gcleitheamhnas codladh ina dhúiseacht mar é sin. M'anam nach ngabhfad muis
Déarfá le breathnú air nach bhfuil ann ach codladh in a dhúiseacht, agus nach bhfuil meabhair ar bith ann. Ach deir siad, ina dheidh sin go bhfuil éirim mhór ann nuair a bhainfeadh sé amach 'un cainte. Ach is beag duine a ndéanann sé teanntás ar bith air
Dheamhan cuma máistir scoile chor ar bith air siúd. Níl ann ach codladh in a dhúiseacht ag imeacht. Deir siad go líonann na malraigh a chuid pócaí le miarógaí (méarogaí). Níl ceann-chruim ar bith orra ar aon-chor ó a tháinic sé ann
Diabhal coinín ann le dúiseacht. Ní fhaca tú rud ar bith ariamh a chuaidh 'un gainne cho mór leo le cupla bliain
Má's leat rud de'n tsórt sin a dhúiseacht, bí faoi réir l'aghaidh achrainn. Meastú an leigfidh sé siúd leat é. Is beag an baoghal air
Tá sé mór agad a dhul ag dúiseacht rudaí a bhí fadó an lá ann. Má's sin é an scéal é, tá rud le dúiseacht ag 'chaon duine againn!