Foclóir Mháirtín Uí Chadhain

intinn (24)

 
Tá dhá intinn ag an nG. = dhá chineál tréartha nach bhfuil aon-chosúlacht aca le chéile; dual personality
+
daille
Mara bhfuil daille ar a shúile, tá daille ar a intinn
TUILLEADH (1) ▼
Níl daille ar bith adeir siad is measa ná daille na h-intinne. Thiocfá ó 'chuile dhaille eile, ach níl aon-teacht uaidh sin
 
'Sé a labhair go daingean. Bhí a fhios agam ar an bpuínte nach dtiocfadh aon-athrú intinne dó ó'n gcaoi ar labhair sé
 
Ní raibh aon-deá intinn ariamh in a chineál. Ní raibh muis
+
déan 1
Rinne sé intinn eile = shocraigh sé rud eile a dhéanamh; shocruigh sé a mhalrait de rud a dhéanamh; d'athruigh sé a intinn
TUILLEADH (5) ▼
Tá sé bog te ag dul ann anois, ach feicfidh tú féin air, go ndéanfaidh sé intinn eile roimh thrathnóna, agus nach ngabhfaidh sé ann
Bhí sé ag strócadh ag iarraidh tae ar ball. Ní féidir go bhfuil intinn eile déanta aige ar an toirt.
Ná tabhair áird ar bith air sin. Tá sé mar sin anois, ach ní fheicfidh tú chúig nóiméad go ndéanfaidh sé intinn eile. Ba mheasa an té a thiubharfadh áird air ná é féin
Is diabhaltach nach seasfá ar aon-rud amháin agus gan a bheith ag déanamh athrú intinne 'chuile phuínte. Is deacair d'aonduine fios t'intinne -sa a bheith aige ar chuma ar bith, mar níl sé agad féin
Ní féidir gur ag brath ar intinn eile a dhéanamh a bheadh sé
 
Tá an diachair go deó ar chuid de na slóchtaithe. Bíonn intinn an-árd aca. 'Bhfuil a fhios agad an bádóir a bhí istigh leis an móin inné? Dhá gcloistheá é sin ag róstadh agus ag scólladh, mhaithfeá do Dhia gan a bheith ag éisteacht leis
 
diaidh
Ní bhreathnóchaidh sé díreach chor ar bith ort ach indiaidh a leicinn. Ní fhaca mise a leithide de phúcaighil ar aon-duine ariamh. Do dhubhshlán, déan amach céard atá in a intinn aon-uair.
 
Tá doimhneacht in a intinn sin nach mbeadh a fhios ag duine dhá gcaitheadh sé dhá lá a shaoghal in a bhuil
 
dóirt
Beannacht Dé dhuit! Ná samhluigh a chuid bróg sin liom, maran leat corruighe intinne a chur orm. Cheannuigh mé péire an lá cheana uaidh ar dheich agus dhá fhichead. Ní raibh siad seachtain ar mo chois, an uair a bhí an dórtadh isteach thríotha. Dheamhan focal bréige atá mé a dhéanamh leat. Luach mo dheich agus dá fhichead, níl díon deor ionnta. Nach shin é an scrios i dtír!
 
dorcha
Dream dorcha fré na chéile iad sin. Tá siad an-lághach agus an-tsoilgheasach, ach ní bhfuightheá fios a n-intinne dhá mbeitheá abuil siad dhá lá do shaoghail
+
Bhí intinn mhór aca agus bhí siad an-doréara go deó. Beannacht Dé dhuit! Ní bhíodh comharsanacht ar bith sna bólaí sin roimhe seo ach chlaon siad roinnt le goirid. Is cosúil nach bhfuil an aos óg atá eirithe suas ann anois cho h-amscaí agus a bhí an tsean-mhuintir. Ní feárr dóib fhéin a bheith.
TUILLEADH (1) ▼
Is maith doréara an buachaill é sin i mbéal maidne mara mbeidh a bhricfeasta in a mhiainis (fhiainis) ar an mbord ar an dá luath agus a n-eireóidh sé den leabaidh. Deirimse leatsa gur suarach an éadáil é sin, ná ceánn ar bith eile a bhfuil a intinn aige
 
Glac comhairle ó dhuine dhoscudhach a mhic ó, agus teirigh agus pós í. Tuigimse go maith do chúrsaí. Níl tú luighteannach leis an mbean. Bhí mise ar an gcóir chéadna. D'iarr m'athair — go ndéanaidh dia grásta air! — mé a chur isteach annsin thiar tigh Sh. Ch. Spréach mé go ndéanfaí a shamhailt liom. Bhí láimh agus focal idir mé féin agus bean eile. Leath-bhliain ó'n lá sin bhí an bhean sin pósta, agus mise gan Murrchadha gan Maghnus. Seachain thusa a n-eireochadh an rud céadna dhuit. Ar chuala tú ariamh é. "Bíonn cuid de na mná agus an grádh aca ar bharrú (barradha) a méar; Tá a n-intinn agus a n-aigne le fáil ag fearaibh an tsaeghail." Ná h-imrighidís ort-sa cho maith le duine
 
Dheamhan smeach ar bith a ghníos sé sin ach ar an draoidheadóireacht sin. Mo léan géar is deacair fios a intinne a fháil in a dheidh sin
 
droch-
Tá droch-intinn aige sin = tá sé go h-olc; dhonódh sé thú as taghd agus rl.
 
dúch
Deir siad nuair a bhíos bric eile ar a thí gurb shin é an uair a dtosuigheann an láimhíneach sin ag cur dubhaigh uaidh. Ní fhágann sé míor meacan de'n fhairrge ina thimpeall nach mbíonn faoi dhubhach aige. Ní léar do'n iasc eile annsin é. Bhí mé fhéin agus máistir scoile a bhí annseo thuas ar "leave" tigh J. amuigh ar meath an bhliain cheana. Ná raibh ann mara mbuaileann ceann aca é. "Caith amach é i dtigh diabhail" adeirimse "ní eallach ar bith é sin le bheith dhá bhuachailleacht sa gcurrach". Diabhal caitheamh! Ag déanamh iongantais de na dathannaí a bhí air a bhí sé. "Oibrigh ort a bhuachaill" arsa mise i m'intinn féin "ní móide go mbeitheá cho dathamhail ar ball". Ach níor bhac mé níos mó leis. Tháinic muid isteach sa gCaladh annsin thíos. "An bhfuil tú ag brath air an t-ógánach seo a thabhairt leat" adeirim féin, agus theann mé siar scaithín ar an tráigh. "Caithfidh tú treabhadh nó tiomáilt a dhéanamh, mar tá cúram orm an churrach a chur suas". Ní raibh fios na faillighe aige. Beireann mo dhuine bocht ar an láimhíneach, agus ní leis an láimhíneach ab fhaillighe é; scaoil sé scuaid as agus bhí an tráigh faoi dhubhach aige suas go dtí an leicín shleamhain údaidh sa meath-dhúrlinn. Níor thaobhuigh mo dhuine na currachaí uaidh sin amach
 
dún
Ná bac leis an uair anois. Nach bhfeiceann tú go bhfuil sé dúinte isteach 'un sneachta ar fad. Is gearr a d'fhan an ghaoth andeas. M'anam gur anois atá an ghaoth cho luainneach le intinn mná óige. Andeas ar maidin, thiar in am dinnéir agus thoir anois aríst. Dhá seaduigheadh sí ins an mbun a raibh sí ar maidin, dar príosta, ba ghearr uait claochmú
 
Is deacair S. a bharruidheacht chor ar bith. Tá sé an-dúnárusach. Níl a fhios ag aonduine céard a bhíos in a chloigeann, má bhíonn tada ann. Ach bíonn. Tá sé an-domhainn, ach leis an mbealach dorcha dúnárusach atá leis, ní bheidh a fhios ag aonduine choidhchin cé'n intinn atá aige