→
díogha
scoth (16)
Ní raibh aonduine ar an bhfeadhain aca sin nachar chuir dalladh púicín ar fhear eicínt. Fuair siad an scoth freisin. Bhí buadhannaidheacht eicínt aca, agus níorbh í an bhreaghcha í
→
dálta
Tá an bainne spreagamhail, ach ní hé a dhálta sin ag an tae é. Tá scudalach tae i siopaí annsin soir, agus tá duine ar bith dhá bhfuil dhá ól leath-tholgtha. Ní hé an cúigeadh scoth fhéin é
→
deis
Tá deis aige sin nach bhfuil ag aonduine ins an mbaile sin: dhá acra agus fiche de scoth na talmhana, agus feamainn agus sliabh dhá réir. Is buachaill é sin atá in a shuidhe go te.
→
deoraí
Níor scoth mé deoruidhe ó d'fhága mé seo gur sheas mé thíos ar an margadh. Ba í an mhaidin ba bhánuighthe a bhfaca mé an bóthar ariamh í
Is beag an díogarnach lae atá ann anois, ó a theigheas an bus thart. 'Sé'n áit ar scoth sé muid an oíche faoi dheire ag ceann i bhfus na D. M., agus bhí sé in a n-oíche dhubh orainn ins an mbaile, th'éis nach rinne (ndearna) muid filleadh ná feacadh ach a theacht díreach. Is furasta cur ag an lá an tráth seo 'bhliadhain. Faoi cheann míosa eile — 'seadh agus cuid is lugha ná sin — beidh sé in a oíche ar an mbus ag an S.
→
díogha
Nach seafóideach an duinín thú. Is agad atá an ghna ag margadh, bail ó Dhia agus ó Mhuire ort. An uair adubhairt seisean gurb iad an díogha iad, chreid tusa é, is cosamhail. D'eile céard adéarfadh sé. Nach ag iarraidh a gcur anuas ar an bpighinn is saoire a bhí seisean, ó 'bhí sé dhá gceannacht. 'Séard a bhí agadsa a dhéanamh an uair sin toisighe dhá dtaidhbhsiú. Breagh nar dhubhairt tú nar dhíogha ar bith iad ach an scoth. Leig tú uait ar leath a luach' iad ar chóir ar bith!
Deir siad go ngnothóchadh sé an rása sin gan stró ar bith marach cho dóigheamhail agus a bhí sé as féin. Shíl sé nach raibh rath ná ríoghacht leis an dream a bhí in a aghaidh, agus scaoil sé leo, nó go raibh an iomarca de thosach aca air, agus chinn air a scoth annsin. Is diabhlaí an bhail a chuir sé sin air féin — nach diabhlaí.
→
dreoigh
Is gearr an t-achar é as seo go B. Chuaidh mé síos leis an gcarr ann. Cheannuigh mé trí folaigh coirce le' aghaidh síl. Thiubharfá an leabhar go mbadh é an chéad-scoth é, agus badh é freisin. Ach lá dubh-fhliuch a bhí ann agus mé ag teacht abhaile leis 'sa gcarr. Faoi cheann trí nó ceathair de laetheantaí, bhreathnuigh mé air agus gan fios rúin ná soiscéil agam. Nár fhágaidh mé seo mara raibh sé 'tosuighe ag dreoghchan. Fhobair go gcaillfí mé leis an gcantal
Tá sé ag tarraint soir i bpas anois, nach mbeidh aon-dreoighteacht ag dul do'n arbhar ann, soir 'sna P. sin. Bíonn an chéad-scoth annsin. Ach 'sé an rud céadna leis siúd é an chéad scoth nó an cúigeadh scoth. An t-airgead céadna a bhaineas sé amach
Bhí an S. bailighthe soir go fada ag J. an uair sin. Dheamhan easna dhó-san nach mbaineann anuas an jaunt annseo amuigh — Bhain a mh'anam — agus fáscadh ar an gcapall druimnochttha agus as go bráth leis soir in a dhiaidh. Chuaí sé sínte soir an S. agus chuaidh sé fhoisceacht "mbeannuighidh Dia" dó gasúr le M. Mh. a mharbhú. Thoir ag bóithrín an tS. a scoth sé é. Thosuigh sé ag glaodhach ag dul thairis amach: "High for" caiple druimnochttha adeireadh sé. Cé'n bhrígh ach "caiple druimnochttha" go deimhin!
→
dromainn
Bhí an-oibriú ins an bhfarraige le dhá oíche, ach shílfeá go bhfuil sí leigthe fúithe anocht, th'éis go bhfuil scoth-thaoille mhaith ann. Ach is beag an bhrigh í le h-ais na h-oíche aréir. An bhfaca tú an tráigh. Tá an-chartachán síos imbun an Characháin. Diabhal mé go bhfuil drumainn soir uiliog in iochtar na trágha leis an mbaint a rinne an fhairrge.
→
dúil
Bhí mé thuas ann lá ar cuairt agus bhí ciseog fhataí ann agus iasc. Fataí gáireacha. 'Siad an scoth atá aige. Bhí an teach fúinn féin ag an mbeirt againn agus shuidheamar síos i miainis (i bhfiadhnas) na ciseoige, nó gur ith muid gliúrach dhíob (gleorach). Shín muid muid féin ar an teallach annsin gur chodail muid spuaic. Níor leag mé béal ar aon-fhata aríst go ceann míosa. Ghránuigh mé orra. Bhain siad an dúil asam in éindigh
→
dúnáras
Tá an scoth óg ar an dúnárus céanna a raibh na sean-daoine. Feacha T. sin, agus an choduidheacht a bhíos air. Ag imeacht in a shúmaire i gcomhnuí. Bheadh sé ag dul síos G. bog te ambáireach, agus dhá bhfiafruightheá dhó (dhe) é in a dheidh sin, déarfadh sé nach rabh a fhios aige. Is maith a chruthochthá deirimse leat, le tada a bhaint as sin
→
téigh do
Ní fhéadfadh sé seo gan a dhul go maith duit. Togha braon é. Breathnaigh ar an tsúilín atá air. Ní shin é uisce salach Bh. L. chor ar bith ach scoth an ghráinne eorna. Is ola do do chroidhe a mhic ó é sin a ól