Foclóir Mháirtín Uí Chadhain
Aoibhinn
Ní baintear leas as a bhfocal seo as éadan, faoi chomhair 'chuile rud. Ní chloisfeá leaganachaí de'n tsórt seo: "is aoibinn a' rud é"; "is aoibhinn a' leabhar í etc." Le aimsir, saoghal agus na Flaithis, is mó a thagas sé i gceist
breagh, áluinn.
a.
·
Is aoibhinn a' lá é, buidheachas do Dhia! = lá meirbh áluinn.
Is aoibhinn an aimsir í, le coicís anuas!
+ Aoibhinn aerach (sa bhfilidheacht).
Is aoibhinn aerach ar thaobh a' tsléibhe, a' breathnú síos ort a Bhaile Uí Liagh (Máire Ní Eidhin, Rafteri)
B'aoibhinn aerach na ba a' géimneach; ar thamhnóig réidh úd, Thoraidh (Dhoraidh?) Bhríain (Thoraidh Bhriain — sean-amhrán)
TUILLEADH (1) ▼
B'aoibhinn aerach ar dtriall le chéile, ar ghleanntáin sléibhe a's ar thulaigh fraoigh.
· Aoibhinn áluinn (cuirtear a' dá fhocal le chéile).
Is aoibhinn, áluinn a' lá é.
Is aoibhinn, áluinn í an fhairrge indiu.
b.
méa(n)ra, buac.
+
Nach h-aoibhinn Dia dhuit, má bhíonn tú ag imtheacht as seo! = nach méa(n)ra dhuit.
Is aoibhinn Dia dhó, agus a' saoghal atá aige.
TUILLEADH (3) ▼
Is aoibhinn Dia do dhuine 'bith, nach bhfuil ag éisteacht léithe sin istigh a' cocaireacht agus a' sciolladóireacht dhá cheann de'n ló.
Is aoibhinn Dia do dhuine 'bith a fhéadfas dealú leis, as an áit bhrocach, bhróthach seo.
Is aoibhinn Dia dhi, agus a bhfuil d'airgead aice.
+
Nach aoibhinn duit, a bheith 'fanacht ó'n scoil!
Nach aoibhinn duit, a bheith 'g (dh)ul go Sasana!
TUILLEADH (5) ▼
Is aoibhinn do dhuine 'bith a d'fhéad a dhul go Ameriocá, chúns bhí cead a dhul ann, (fh)arrus a bheith fágtha in a 'mbáis' annseo.
Is aoibhinn do dhuine 'bith a fhéada(nn)s an oidhche a chodladh.
'Tiocfa long an óir; tiocfa an tóir 'na diaidh; tiocfa cogadh an dá Gháll go h-Éirinn, agus is aoibhinn do'n té bheidheas beo 'na diaidh' (rann tair(n)gearachta)
Is aoibhinn do'n té nach bhfuil in a dtuilleamuidhe.
'Is aoibhinn muise'. Dá mbeadh fhios agad!
+
Is aoibhinn dó. Is maith an mhaltraid aige é! = duine gheobhfadh bás, agus cheapfaidhe dhó go raibh sé 'sna Flaithis.
Is aoibhinn dó! = tá sé 'sna Flaithis.
TUILLEADH (12) ▼
Is aoibhinn dó. Ní raibh aon-pheacadh air.
Tá sé ar shlighe na fírinne, agus is aoibhinn dó, le congnamh Dé!
Mara n-agruighe Dia a pheacaidhe air-sean, is aoibhinn dúinne = mara gcuire Dia peirfhiachaí air-sean, rachamuide go Flaithis.
Is aoibhinn dá anam anocht, agus is geal é a lóistín i bhFlaithis Dé.
Is aoibhinn do dhuine 'bith a' dtiocfa sé 'na bháisti(gh) air, agus é dhá chur.
Is aoibhinn do'n té a gheobhfas bás ola agus aithrighe.
Is aoibhinn do'n té 'gheobhfas sagart ar uair a bháis.
Is aoibhinn dó. Chuir dia fios air.
Is aoibhinn di. Thug dia 'uige fhéin í.
Is aoibhinn dó anois, agus a bhfuair sé de chrácamus ar a' saoghal seo.
An té gheobhfas anró agus amhgar ar a' saoghal seo, is aoibhinn dó sa gcéad saoghal eile
Ní h-aoibhinn d'aonduine, nó's aoibhinn dó-san, sa gcéad-saoghal eile agus 'fheabhas a's tá sé a' saothrú an tsaoghail seo.

Aoibhinn in iontrálacha eile (31)

 
Cé leis an fhramsóg sin? Is aoibhinn don té a gheobhas í. Coinneóidh sí an croí dhó ar chaoi ar bith!
 
fág
Tá do chuid dola dhíot agad aríst i mbliana. Is aoibhinn duit. Ach cár fhága tú tuarastal an tsagairt? Níor chomhair tú é sin chor ar bith
 
carn
Dhá mbeadh sé a' cur na díleann a's an sneachta a bheith dhá chárnadh adtuaidh; A's le mo ghrádh dhá bhfaghainn cead síneadh, bheidhinn chomh h-aoibhinn leis an eala ar cuan (As "Diombuadh Ríogh na h-Aoine").
 
cleite
'Dhá mbadh páipéar é an talamh glas, cleiteadhachaí na n-éan a bheith in a bpeann; Clann Aoibhinn uilig a bheith in a gcléir: dubhshlán a n-iomlán; An drúllán is lugha de phianta Ifrinn a chuir igcéill' (Pádraig adubhairt le Oisín).
+
beo 1
Is aoibhinn do'n té a bheidheas beo indiaidh an choga adeir siad.
TUILLEADH (2) ▼
Naoi lá a sheasfas a' cogadh adeir a' tar(n)gaireacht. Ní mór do chuile dhuine trí mhaingín min' choirce a thabhairt leis, a's a dhul síos in ua(mh)ain thalmhana go mbeidh sé thart. Ach is aoibhinn do'n té a bheidheas beo. Beidh saoghal na bhfuigheall aige.
'Tiocfa luing an óir; tiocfa an tóir 'na diaidh; Tiocfa coga an dá Ghall go h-Éirinn, agus is aoibhinn do'n té; 'bheidheas beo ina dhiaidh' (Rann tarngaireachta)
 
Is aoibhinn dó é, go bhféadann sé a' bheith ag imtheacht in a bhoideoide mar tá sé. Corr-dhuine 'fhagha(nn)s a bheatha ó Neamh mar sin.
 
Is aoibhinn Dia do dhuine ar bith, nach gcaithfe éisteacht leis a' mbollaire siúd go minic. Go bhféacha Dia ar a' dream, atá in 'aice igcomhnuidhe!
 
aer
Is aoibhinn a' lá é. Níl dionnóid as aer.
 
agair
Marar ágru(igh) Dia, an éagcóir a rinne sé ar bhaintreabhchaí agus ar dhilleachtaí air-sean, is aoibhinn dúinne!
 
Tá'n lá ro-aoibhinn le aon-bhualadh a bheith ar an iasc.
 
Ní chasfaidhe aon-chailín beag in do shiubhal lae ort, is bunúsaighe ná í. Is aoibhinn do'n té 'gheobhfas í!
 
Is aoibhinn duit gan a bheith chomh h-an-tlásach leis
 
Is mór an t-íonadh nach gcailleann an áit istigh thú. Breá nach dteigheann tú amach ar na bhfionnuartas duit fhéin. Lá aoibhinn amuigh é
 
fonn
Is aoibhinn dó agus cho beag a fhonn oibre agus atá sé = is aoibhinn dó agus a laghad fonn oibre agus atá air
+
imní
Is aoibhinn do'n té nach mbíonn aon-imnidhe air
TUILLEADH (1) ▼
Nach aoibhinn duit nach gcuirfeadh tada imnidhe ort.
 
Is aoibhinn Dia do'n té 'bhfuil ínntreacht aige.
 
deis
Níl deis mhóna ar bith ins an taobh seo tíre. Tá na portaigh ro-fhada ó láthair. Nach h-aoibhinn daoibh soir agaibhse, a bhfuil siad ag béal an doruis agaibh
 
dia 1
Is aoibhinn Dia dhuit = is miniar duit
 
Is aoibhinn di agus cho diaganta agus atá sí. Tá a glúine caithte aice, ag urnaighe 'chuile ré solais
 
do 1
Is aoibhinn duit (is miniar duit) nach bhfuil tada ar t'aire
 
dris
Sheas mé oíche ar a cois thiar ag céilidhe tigh T. Ph. agus dhá bhfeictheá an strainc ghangaideach a tháinic uirre. Is mó dhá fhonn a bhí uirre shílfeá, mé a ionnsuidhe. Siúd í an dris chantalach. Is aoibhinn do'n té a dtiocfaidh brat pósta air léithe.
 
Nach diabhaltaí drisíneach atá sí anois, a bheith ar an gceird sin ar feadh na h-oíche. Shílfeá go mbagróchadh duine eicínt uirre, ach chreidim gur beag an mhaith bagairt uirre. Dhá ndéanthá ní bheitheá ach ag borradh léithe. Is aoibhinn do'n té a gheobhas í dar fiadh
 
"Dá mba páipéar é an talamh glas: cleiteachaí na n-éan a bheith in a bpeánn. Clann Aoibhinn uiliog a bheith in a gcléir: Dúbhshlán a n-iúmlán (iomlán); An drullán is lugha de phiantaí Ifrinn a chur i gcéill"
 
dubh 3
Diabhal an féidir go bhfuil an dá chúl sin dubhuighthe aige leis féin le seachtain. Gínn é! Bheadh ciall in a leithide. Is aoibhinn do'n bhean a phósfas é. Ní taobh le min bhuidhe a bhéas sí Lá Fheile San Seáin (beidh sean-fhataí aice)
 
"Lá Nodlag go h-aoibhinn aerach; Lá 'eil Stiopháin gabhtha gléasta; Lá 'eil Eoin ag iarraidh na déirce, le bacach an mhaide bhuidhe is measa a bhí in Éirinn" (bean uasal adubhairt. Ghléas bacach suas é féin i gculaith duine uasail, agus mheall sé í féin agus a muintir go bhfuair sé í. Sin é adubhairt sí, an uair a fuair sí amach an cleas a h-imrigheadh uirre)
 
díle 1
"Dhá mbeadh sé ag cur na díleann agus an sneachta a bheith dhá chárnadh adtuaidh; agus le mo ghrádh dhá bhfaghainn cead síneadh, bheinn cho h-aoibhinn leis an eala ar cuan" (As amhrán — "a Landlady na Páirte")
 
Tá an aimsir an-dí-mheasctha. Ní túisce in a shamhradh ná in a gheimhreadh é. Bhí scathamh de'n trathnóna indé go h-aoibhinn, ach chuaidh sé ar ghála annsin ag dul a chodladh dhuinn. Is aimsir í nach bhfuil muiníneach chor ar bith
 
Dá dteigheadh 'chuile dhuine thríd an saoghal mar a chuaidh sé, b'aoibhinn dóib. Ní bheadh aon-pheacadh orra ar chuma ar bith