Bólaí
—
límistéar, lorgán, ruta, ceanntair, áit.
+–
Ní as na bólaí seo, mo dhuine = ní as an áit seo é.
'Sé an fear is fhearr 'sna bólaí seo anois é.
TUILLEADH (9) ▼
Thóruigh sé na bólaí seo, fré chéile, a's chinn air aon-bhean fhaghail ionnta(b).
D'aithin mé ar a chuid cainnte, nach as na bólaí seo é.
Tá neart féir le díol acab 'sna bólaí sin siar.
Bíonn damh(n)saidheachaí go minic 'sna bólaí seo soir.
Ní dhéanann siad a' rath cuir chor a' bith 'sna bólaí sin síos faoi Ghaillimh. A' díol bhainne bhío(nn)s siad igcomhnuidhe.
Níl aon-deoir phoitín beag ná mór anois, is na bólaí seo, ó chuir na misinéaraí cúl air.
Bíonn an-bheithidhigh bhainne 'sna bólaí sin síos, faoi bharr na Gaillimhe.
Fainic a' bhfuil figheadóir a' bith 'sna bólaí sin anois ó cailleadh L. G. = sílim nach bhfuil figheadóir a' bith 'sa gceanntar sin anois, ó cailleadh L. G.
Ní fhaca tú fear as na bólaí sin ariamh, gan bríste 'córd'
Bólaí in iontrálacha eile (34)
Bhí feánach mór "meaingiols" san gcarr ag teacht aniar aige, hébrí cá bhfuair sé iad. Tá "meaingiols" sna bólaí sin siar chreidim. Ní bhíonn siad dhá bhfuireasa aon-uair
Sin é an fear fobhairne atá ag Debhalera sna bólaí seo. Tá sé cho dílis dó sin anois, agus diabhal aithne air nach íocaíocht a fhás sé ar a shon. Do dhúshlán aon-cheo a rá faoi Debhalera as a chomhair. Spréachfadh sé a dheárthair mo chroí. Spréachfadh a mh'anam agus thiúrfadh sé fút garbh é
Cén fuaidreamh atá ort ag imeacht go fánach mar sin. Is beag a bhéas de bharr do shaoil agad má lonnuíonn tú sna bólaí seo. Níl pínn dhá saothróidh tú nach gcaithfidh tú aríst. Breá nach dteigheann tú abhaile má tá aon-bhaile agad?
→
caidéis
Chloisfeá daoine a' clamhsán, nach bhfuil cinneadh a' bith le na bhfuil 'sna bólaí sin. Well, tá mise a' gabhail a' bhealach sin, go h-acht a's go h-áithrid le cheithre bliadhna, a's dheamhan caidéis a cuireadh ariamh orm.
→
cuideáin
Ní fhaca tú aon-ghamhain coideáin thart 'sna bólaí seo le cupla lá, a dhuine chóir. Fuair mé tuairisc i S. Ú. gur facthas a' teacht aniar é.
→
críoch
Níl sí ó chrích fós, aindeoin go bhfuil sí amach go maith 'sna déaga a's fiche. Gheobha sí cráinfhear mór Achréidh; gan aon-choisméig siubhail, a gcinnfe air aon-bhean 'fhaghail is na bólaí s'aige fhéin.
→
beo 1
Ní theigheann críostuidhe an bhéil bheo amach 'sna bólaí siúd, mara dteigheadh lucht caorach go díreach, a's tá mé 'ceapadh gur annamh a theighea(nn)s siad sin fhéin, chomh domhain sin faoi shliabh.
→
ainm
I bhfad ó chéile a chloisfeá M'leachlainn 'sna bólaí seo, ach is ainm mór é faoi Ghnó Mhór = tá sé ar chuid mhaith faoi Ghnó Mhór (ó Mhuigh Cuilinn ó thuaidh)
Ó thug tú do shlainte leat as, b'fhéidir go gcuirfeadh sin ar t'aireachas thú aríst faoi na bólaí sin = ó tháinic tú slán as, b'fhéidir go gcomhairleochadh sin aríst thú faoi'n áit sin.
→
airigh
Airigheann siad olla mhaitheasa eicín aniar faoi na bólaí seo, agus chomh minic agus atá siad ann le scathamh.
+
→
anam
Ó thug mé m'anam liom de'n gheábh sin, is fada aríst go bhfeictear mise 'sna bólaí siúd.
TUILLEADH (1) ▼
Bhí tamall ann, a's ní leigfí 'anam leis chomh réidh sin as na bólaí sin.
→
fiannóir
Bhíodh Fiannóirí maithe annseo roimhe seo, ach ba bheag an ghoir a bhí aca ar na Fiannóirí a bhíodh sna bólaí sin siar faoi Iorras Aithneach
→
fáiteall
Ní raibh d'fháiteall ariamh sna bólaí seo ach a raibh den fharraige, agus an braoinín poitín sin. Ach tá 'chaon cheann aca anois de dhruim seoil. Níl aon-tairbhe ar an "stil" ach an oiread agus atá ar an iascach
→
fiach 1
Rinne sé teach nua d'aon-uaim amháin l'aghaidh lóistéaraí agus fámairí a choinneál, ach nuair a fháitear an chú ní fháitear an fiach. Dheamhan fámaire ná "gaeilgeóir" ag taithiú sna bólaí seo anois.
→
fáth
Níor tháinig sé agus a fháth aige. B'fheasach é dhá mbeirtí sna bólaí seo air, go bhfuigheadh sé túirne Mháire
Ná bac le fáilte a bheith roimh dhuine soir sna bólaí sin! Dheamhan fáilte muis ach an fhuarfháilte
Ara choinnigh muintir an Ch. sin thiar ar neamh-chodladh mé ar feadh na h-oíche aréir len a gcuid glaodhmaireacht'. Tá a shliocht orm: tá mé in mo dhall-dúda indiu. Airigheann siad na daoine go dona. Bhí lá de'n tsaoghal muis, agus ba bheag an ghlaodhmaireacht a bheadh aca ins na bólaí seo, ach airigheann siad a raibh ar foghnamh ann imighthe anois
Ní hí an deáaithne atá ag muintir na h-áite seo ar an gcneámhaire sin. Shlad sé iad cheana: imeacht le luach a gcuid beitheach agus gan comhaireamh na sop a thabhairt dóib ariamh. Maran sunda é, go dtiúrfadh sé é féin le teasbáint sna bólaí seo go brách aríst! Ach níl náire ar bith ann
→
dealaigh
Ab shin é a chonnaic mé ag dealú leis suas an t-árd. Bailigheadh leis anois. Ní fearr timcheall na mbólaí seo é sin. Ceo ar bith marambeadh sé te nó trom, bheadh sé árduighthe leis aige. Tá sé sin buille luath lámhach a mhic ó mo chroidhe
→
deis
Níl duine ar bith thart ins na bólaí sin nach bhfuil láidir i ndeis. Is dóib is fusa. Déanann siad iarmhais mhóra ar bhainne. An fear is lugha beithidhigh annsin, bheadh suas agus anuas le cúig nó sé de cheanna aige.
→
dlaoinín
Deir tú leis atá ag cur rópa dlaoiníní ar an gcoca. Is fadó ariamh an lá nach bhfaca mé duine ar bith is na bólaí seo dhá dhéanamh sin cheana, ach is daor an spóilín é rópa ruadh anois, chreidim. In aice sin, tá neart na bhfidheogaí buailte air annsiúd
→
donán
Tá brat clann mhac aige agus gan ionnta ar fad ach donáin dhona. Má shíolraíonn siad siúd, cuirfidh siad na bólaí seo 'un meathtachais agus an bhrothtuinn atá aca ann
Bhí intinn mhór aca agus bhí siad an-doréara go deó. Beannacht Dé dhuit! Ní bhíodh comharsanacht ar bith sna bólaí sin roimhe seo ach chlaon siad roinnt le goirid. Is cosúil nach bhfuil an aos óg atá eirithe suas ann anois cho h-amscaí agus a bhí an tsean-mhuintir. Ní feárr dóib fhéin a bheith.
→
dosán
Ní bheidh aon-dosán fraoigh ar an druím siúd go ceann achair aríst, de bharr an loscadh sléibhe sin an oíche cheana. Nachar dhiabhaltaí míádhasach an dream a chuaidh dhá chur sin thrí lasadh, agus a fhiosacht dóib go mbadh é an bhráid fhraoigh ab fhearr ins na bólaí seo é. Beidh na daoine in an-chaoi anois
→
droim
Níl aon-chapall ins na bólaí seo indon an oiread sin a iomchur faoin a druim. Is iomdha capall a tharraingeochadh i gcarr é
→
díogha
Díogha na ndíogha atá timcheall na mbólaí sin … Níl aonduine aca le baint as margadh ach an oiread le chéile. Cuid de'n mhuic an drioball
→
dóthain
Bhí a dhóthain mhór glaodhmaireacht' aige ar chaoi ar bith. Is minic a chonnaic mise fear agus gan leath an oiread aige agus ghabhfadh sé abhaile agus a smut briste. Airigheann cuid ar a chéile aca an dream atá ins na bólaí seo ro-mhacánta. Marach sin ba bheag é a gcuid glaodhmaireacht'
→
dúrúch
Ag dúthruach leo mar sin a bhíos an dream sin ar fad anois. Airigheann siad go bhfuil M. i Sasana. Dá mbeadh sé sin ins na bólaí seo is beag an dúthruach a bheadh ar chlann J. Chuirfeadh sé siúd dúthruach ar an ngoile aca, agus cuirfidh fós, má sheolann Dia ar ais slán é. 'Sé atá siad a thuaradh dóibh féin.
→
téigh ar
An uair deireadh a raibh sé annseo chuaidh faitíos air. Fuagruigheadh air, dá gcloistí ag glaodhmaireacht ins na bólaí seo aríst é, go mbeadh scéal aige air
Meastú dhá dteigheadh an bheirt againn faoi mheaisín buailte, nach ndéanfadh muid dalladh airgid ag buailteoireacht ins na bólaí seo nuair nach bhfuil aon-cheann eile ann.
→
téigh le
Ní rachaidh leis muis nó is cinneamhaint ormsa é. Tá cupla "gíománach" agamsa ins na bólaí sin, agus níl agam ach an scéal a mheabhrú dhóib, agus ní chuideochaidh siad tada leis ach a dtosuighidh siad