Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: Deimhin

Nualitriú Bunlitriú

Deimhin

—/d′iv′in′/

—is an leagan "go deimhin" amháin. Fágtar an "go" ar lár go minic. "'Deimhin ní dhéanfaidh sé mórán agus rl.

go dearbhtha; go cinnte, go siúráilte; gan aon-aimhreas; gan bhréig; gan baoghal ar bith.

+–

Go deimhin ní dhéanfaidh sé mórán nó is cinnt air é

'Deimhin is beag an bheánn atá agam air

TUILLEADH (6) ▼

Go deimhin ba chóra dhó ciall a bheith aige agus gan a bheith ag imeacht ar an gcaoi sin!

Go deimhin bhuail! Chonnaic mé é dhá bhualadh

'Deimhin muise tá! Is agamsa is fhearr a fhios

Go deimhin muis, tá sé in am agad anois

'Deimhin tá a mh'anam, agus go h-árd as cionn na trí scóir

'Deimhin bhain muis. Chonnaic mé dhá baint é

+–

Dar go deimhin ní dhéanfad!

Dar go deimhin muis, is deas an buachaill siopa a dhéanfadh sé

TUILLEADH (1) ▼

Dar go deimhin ní fhaca mé a leithide ariamh

+–

Go deimhin fhéin, is beag an dochar duit náire a bheith ort ag imeacht mar sin!

Go deimhin féin dhá mbadh duine de'n tsórt sin mé, is fadó a d'fhéadfainn é a bheith déanta agam

TUILLEADH (1) ▼

Go deimhin féin is mór a d'ól sé ariamh agus is dona a chuaidh sé dhó

+–

Go deimhin dhuit tá caint aige

Go deimhin duit, is gránna an cheird atá air!

TUILLEADH (1) ▼

Go deimhin duit ba chóra dhó smiaróid (sméaróid) chéille eicínt a bheith aige feasta choidhchin

+–

Go deimhin agus go dearbhtha, tá sé in am agad a thiacht

Go deimhin agus go dearbhtha dhuit, níl a fhios agam céard is cor dó chor ar bith

TUILLEADH (1) ▼

Go deimhin agus go dearbhtha dhuit, ba deas an feic é ag teacht aniar dhó

+–Tá go deimhin = tá go cinnte; Tá go deimhin! = ní baoghal go bhfuil.  (Is de réir béim na cainte atá an t-idir-dhealú seo.  Níl béim ar bith ar an gcéad deimhin (tá go deimhin), ach tá is an dara ceann)
Chuaidh go deimhin!  Baoghal air!

                                TUILLEADH (9) ▼
                            
Gheobhaidh go deimhin!  Gheobhaidh, 'nuair a gheobhas Pól a shúil!
Is maith é go deimhin! = níl aon-mhaith leis
Dhéanfadh sé rud go deimhin!  Níl aon-chíos ar an gcaint 'ar ndú'!
Tá airgead aige.  Tá rud aige go deimhin!  Cac éanachaí i mBaile Átha an Ríogh, mar adeir N.
Dhéanfadh go deimhin!  Ní dhéanfadh sé púirín cearc, ní áirighim teach
'Deimhin is deas an chaint atá ort!
'Deimhin is mór a bhaineas sé dhuit anois.  Tá tú ro-chaidéiseach uiliog
'Deimhin dhéanfá-sa cat agus dá rioball dhá bhfaightheá cead do chinn!  Breagh nach ndéanann tú rud eicínt mar sin
Is maith é go deimhin!  Ní fiú do sheacht mallacht é.

Deimhin in iontrálacha eile (100+)

→ daigéad

Leag sí anuas daigéad de cháca in a láthair, agus go deimhin agus go dearbhtha duit a mhic Uí Fh., dá n-ithteá ceathramha dhe, bheitheá sáthach go ceann trí lá. Ó dheamhan an oiread agus a bhuailfeá ar shúil dreoilín a d'fhan d'fhuighleach uaidh. Agus déarfaidh an craosánach sin in a dheidh sin nach bhfuil sé ag caitheamh tada

→ daigh

Doigh ghoile a theacht air siúd go deimhin! Tá coimpléasc aige siúd a leághfadh an chloch ghlas dhá dtugtaí dhó in a bhrúightín í. Is air mo léan nach mbeadh an mhairg. Chonnaic mise ag ithe fataí fuar beithidheach cheana é

→ dáil

Tá a chuid portaigh indáil leis an easca. Go deimhin is droch-phortaigh iad. Ní tada eile iad

→ dáimh

Go deimhin níl gaol dáimhe ná dúthchais ag J. le duine ar bith eile dhá bhfuil istigh ar an mbaile sin. Amhuis de speireadóirí uilig iad ach é féin. Níor rugadh aonduine ariamh ar an mbaile sin, nach mbeadh anam duine air = cosamhlacht

→ dall 3

Tá go deimhin sé amuigh in a ghnatha! M'anam má tá gurb é an gnatha é, dallta thiar sa teach ósta

→ dallach dubh

Chuir sé an dallach dubh ort. Breagh ar ghéill tú dhó. Nach simplí an mhaise dhuit é feasta choidhchin. Ag tabhairt scilling do shumachán nach raibh aithne ná eolas agad air, ar chunntar go dtiubharfadh sé cigarettes agad. Bhí baoghal air go deimhin. Tá tú réidh le do scilling anois. Caith sneachta ar a lorg = gheall an gasúr dó go raibh a fhios aige féin áit a bhfuighfí tuitíní, agus mheall sé scilling ó'n bhfear

→ dallán

Bhí bean as C. annsin thoir san gcúirt agus í ag mionnú ar fhear. Ceist eicínt a chur an giúistís uirre: "go deimhin a dhuine chóir" adeir sí, "tá sé sin cho glan orm leis an sagart. Ní dheachaidh a shlat ní ba ghoire don dallán agam ná a chuaigh do shlatsa, bail ó Dhia ort." Spréach an giúistís. Fhobair gur b'ise a chuirfí isteach agus ní hé an té a chionntaigh léithe

→ dall dúda

An té atá in a dhall dúda le codladh, ní ag céilidhe atá aige a dhul — ní h-eadh sin. 'Sé a áit é go deimhin!

→ damnaigh

Damnú síorruidhe ar an bpoitín céadna! D'ól mé scáird indé dhó, agus go deimhin má d'ól féin, ní bláth ná biseach a chuir sé orm. Dair (dar) leat, tá roth na glinntigheachta istigh in mo cheann ó mhaidin aige

→ dán

Cuireadh sí dán ar a rogha duine anois, ach ní ormsa é ar chaoi ar bith. Go deimhin ní theastóchadh uaim ach sin, áird a thabhairt ar an mbideach sin

TUILLEADH (1) ▼

Dá gcuireadh sí bun a bundúin amach anois cinnfidh uirre dán a chur ar fhear ar bith. 'Sí an phrae í go deimhin, ag imeacht in a cailín Domhnaigh.

→ dathúil

Go deimhin muise níl sí dathamhail ná tada mar é. Tá sí ro-ruadh. Gile na ruadhcha an ghile gan bhuidheachas, adeir siad

→ dea-chomharsa

Deáchomharsa é Séamas. Go deimhin duit ní tada eile é

→ dea-chomharsanacht

Go deimhin níl mórán den deáchomharsanacht ag siúl leis an gceánn céanna. Tá sé ro-ghar dó féin. Is cuma leis san diabhal é, ach uisce a tharraint ag a mhuileann féin

→ deacrach

Mo chreach mhaidne agus mo léan deacrach! Gheobhaidh tú rud uaidh sin go deimhin!

→ dealbh 2

Ní dhéanann sé nídh dhár dhealbh an ghrian anois, ach gróigthe ar an sconnsa beag údaidh, ag cur carra chainte ar an bhfear anoir agus ar an bhfear aniar. Go deimhin 's go dearbhtha, is aige atá saoghal an duine uasail

→ deamhan 1

Ní ghabhfainn ar páighe chor ar bith aige. Dheamhan é, ná dhá dtugadh sé punt san ló dhom. Dar a shon go deimhin!

TUILLEADH (1) ▼

Pósfaidh go deimhin! Dheamhan é ná dhá mbeadh liaga óir in a cúl!

→ déan 1

Déanfaidh tú rud go deimhin! Tá baoghal ort

TUILLEADH (7) ▼

Déanfaidh tú túirne. Déanfaidh tú rud go deimhin! = is beag an baoghal go ndéanfaidh tú túirne

Tiocfaidh tusa go G. Déanfaidh tú rud go deimhin!

Is tusa a chuir an garrdha sin anuiridh! Rinne tú rud go deimhin!

Tá sé in don nuaidheacht a léigheamh! Tá sé indon rud a dhéanamh go deimhin! Diabhal é muis!

Bhuailfeá-sa S. B. b'fhéidir! Dhéanfá rud go deimhin! Dhéanfá caint!

Déanfaidh tú rud go deimhin. Ar chuala tú ariamh é: is minic doicheall mór ar bheagán fearthainn. Sin é a fhearacht agadsa é. Gaothtaireacht uiliog thú

Tá mairg air go deimhin! InDomhnach féin muise níl. Dar fiadh má chuaidh an ola air arbhú indé, tá sé ag déanamh go h-óg indiu. Ag strócadh ag iarraidh feola a bhí sé

→ déan le

Déanfaidh sé rud leis go deimhin. Is beag dhá chuid gaisce é sin. Dhá gcaitheadh sé cur leis, bheadh smideannaí beaga aige, deirimse leat.

→ déanta

Ní dhéanfaidh siad sin mórán cúis i gConndae na Midhe nó go mbeidh siad déanta ar an talamh agus ar an treabhadh. Agus is fada é sin. Is mór atá a fhios ag C. Sh. céard a bhaineas do chéachta go deimhin! Dá mbadh cloch a shínfí chuige agus rádh leis go raibh duine de Chloinn Mhac C. ag teacht aníos an bóthar …

→ dearfa

Go deimhin agus go dearbhtha is beag an dochar dhuit náire a bheith ort, ach níl a fhios agad céard í, ná tada dhá shórt = cuirtear an dá fhocal le chéile mar sin leis an gcaint a neartú

TUILLEADH (1) ▼

Go deimhin agus go dearbhtha duit is dona an fear le pósadh é. Níl sé ann níos measa

→ dea-rúnmhar

É sin deárúnmhar go deimhin! M'anam muise go bhfuair tú amach é!

→ deas 1

'Deimhin is deas thú! Tuige a mbíonn tú ag gráiscínteacht mar sin i gcomhnaí

TUILLEADH (2) ▼

Is deas an chaoi é go deimhin! Iasacht na n-iasacht. Ise ag fáil bainne uainne, agus dhá thabhairt uaithe aríst

Ólfaidh sé foracún anocht, agus má ólann féin, 'sé atá deas air! Go deimhin ní chuirfidh sé aon-ghiorranála air, mar chuireadh sé ar an athair nuair a theagadh sé ar "turn" an deoch a sheasamh. "Chinnfeadh orm níos mó dhe a ól" adeireadh an cneagaire. "Airighim giorranála ag teacht orm fhéin"

→ deilbh 1

Ní fhaca mise leis an tsíorraidheacht cheana é, agus go deimhin mara bhfaca féin, tá sé deilbhighthe amach faoi chomhair an bháis anois. Tiubharfaidh dhá lá dhéag na Nodlag rud le déanamh dhó

→ deimheasóirí

Tá sé féin go lághach síodamhail, ach go deimhin 'séard atá 'san mbean atá aige deimheasóiridhe de ropaire. Nach bhfeiceann tú ag imeacht annsin í agus gob uirre

→ deis

Bhí mé istigh tigh S. G. trathnóna agus go deimhin má 'bhíos féin bhí deis chainte (stiúir nó slis chainte) ar Mh. Bhí sé ag scilligeadh bréag mar a bheadh Dia dhá rádh leis. Is iongantas liom go seasann a theanga dhó chor ar bith ar an gceird siúd.

TUILLEADH (3) ▼

Go deimhin agus go dearbhtha duit, is olc é mo dheis mharcaigheachta: sean-"bhicycle" ó'n díle a bhí caithte thuas ar lota an sciobóil, agus a dheasuigh muid an lá cheana. Níl ann ach gur fearr é ná a bheith gan tada

Tá maith mhór dhuit leabhar nuadh a fháil do'n ruifíneach sin go deimhin. Cuirfidh sé an deis chéadna uirre a chuir sé ar an leabhar cheana. Ní sheasfadh airgead Damer do dhuine ag coinneál leabhra leis sin

Is géar a theastóchadh deis a chur ar an gcathaoir seo, agus gan a fágáil mar tá sí. Chaith mé an oíche aréir in mo shuidhe uirre agus go deimhin, má chaith féin, ní mórán deis' a bhí orm. Bhí sí ag sníomh fúm, agus faitíos orm 'chuile phuínte gur ar shlatrachaí mo dhroma ar an urlár a bheinn

→ deo

An-choisidhe go deó é, ach go deimhin má's eadh, ní hé sin do'n dearbhráthair eile é. Sáthach támhleisceamhail atá sé

→ deoch 1

Go deimhin, chuirfeadh sé deochannaí ar an smut agamsa dhá n-ólainn uaidh iad, ach níor ól

→ deoir

Tá ainm tighe aige. Ach go deimhin is ainm é. Níl an deoir féin amuigh nach bhfuil istigh aige

→ deoladh

Má árduigheann geoladh beag ar bith caithfidh mé an gráinnín coirce. Níl gna ar bith aige annsin níos fuide ins an mbealach ar na daoine. Go deimhin ní fiú an tairbhe an trioblóid. Níl ann ach síoghbhuisín beag

→ dia 1

'Sé an rud is lú do 'chuile dhuine bail ó Dhia a chur ort, nó ar an rud a mbeidh sé ag caint air. 'Dar a shon go gcuirfinn bail ó Dhia ar chut ná ar mhadadh. Ní theastóchadh uaim ach é go deimhin!

TUILLEADH (3) ▼

Go deimhin féin is furasta giorrú leis siúd. An buille is fánaí ar bith chuirfeadh sé ag tabhairt na gcor é. 'Sé a bhfuil ann go bhfuil an t-anam caithte ann

Go deimhin is duine le Dia é mo dhuine bocht; 'seadh sin. Níl leath a dhóthain guis ann

Tá sé bac-lámhach ó bhruínn. Agus dheamhan a bhfuil thairis sin de theantás aige ar na cosa ach oiread. Go deimhin is duine le Dia é, go bhfoiridh Dia orainn!

→ diabhal 2

Teigheadh sí 'on diabhal anois, agus fághadh sí an té a dhéanfas di é má's breá léithe. Is deas í mo cheird go deimhin, ag obair di sin ar bheagán buíochais

→ diachta

Ba diachta dó nar fhan ins an mbaile. Is fada siar a thug a chosa é. Cá'r fhága tú an conórtas 'ar ndú! M'anam féin muise dá mbeadh seisean buailte síos — nar leigidh Dia an fear bocht! — gur fada go gcuimneochadh J. Mh. a theacht aniar do shiubhal a chos ag breathnú air. Tá baoghal beag air go deimhin

→ diaidh

Go deimhin tá sé indon biadán agus cúl-chaint agus bréaga a chur indiaidh a chéile. Nímé an bhfuil sé indon a phaidreacha a chur indiaidh a chéile leath cho maith. Ní beo é mara mbeidh sé ag coireamhaint ar dhuine eicínt

TUILLEADH (3) ▼

Náire ortsa go deimhin! Is fadó an lá a d'fhága tú indo dhiaidh í = is fadó an lá ó a scar tú léithe

Diabhal aithne air leis an gcaint atá air, nach duine eicínt atá ag iarraidh a dhul indiaidh an gharrdha sin air. 'Sé an frae é go deimhin. Ní fiú do sheacht mallacht é

Tá caitheamh mhór in a dhiaidh agad go deimhin!

→ Diarmaid

Diabhal a cos siúd a fhillfeas chuige nó go ndéanaidh Dia Diarmuid dó. Tá baoghal uirre go deimhin! Dhá mbeadh rún aice a theacht ar ais, ní imeochadh sí ariamh

→ dilleoireacht

Má bhíonn sí ag dilleoireacht le thú a thabhairt in éindigh léithe abair amach gan frapa gan taca léi gur chumaoin duit a dhul in éindigh léithe go deimhin! An uair a d'iarr tusa ar son Dé uirre-se a dhul in éindigh leat go B. na mB., ba deas an sásamh a thug sí duit. "Nach beag a bheadh le déanamh agam" adeir sí "a dhul siar go dtí na h-amhuis bhradacha sin, agus gan a fhios agam nach mé a speireadh le cloich a dhéanfadh duine aca shul má bheinn aniar abhaile aríst." An scaoinn bhradach!

→ díol 2

S. Ó. N. a casadh leat. Fear go deimhin a bhfuil díol fir de thalamh faoi

TUILLEADH (3) ▼

Chonnaic mé an scearacháinín óg sin ann ag dul síos teach an phobail Dé Domhnaigh, agus go deimhin má chonnaic féin bhí díol fir de thalamh faoi. Bhí go deimhin

Dheamhan díol dhár chuala tú ariamh nachar thug an máistir ar an gceann se' againne an lá cheana, faoi nachar thug sé aon-mhóin ag an scoil fós. Ach dheamhan fód againn féin má's é is measa dhuinn. Tá cás againn ann go deimhin — é féin agus a chuid móna!

Siúd é atá indon an díol a thabhairt ar dhuine. Fainicíodh 'chuile dhuine a theanga, mar go deimhin, níl sí ar fónamh

→ diomdhach

'Sé atá diomdhach di, nachar iarr sí ar an mbainis é, ach go deimhin fhéin is beag a bheadh le déanamh aice a dhul ag tarraint sean-scramaire mar siúd isteach ina teach dhá mhilleadh

→ diomlachaí

Tá an talamh siúd in a dhiomallachaí as béal éadain anois. An-talamh a bhí annsin agus 'chuile fhód dhó saothruighthe, ach níor choinnigh seisean aon-chaoi air. Go deimhin agus go dearbhtha dhuit, ní talmhaidhe é

→ diúg

Aníos ag forcabhás ar thobac a tháinic an codaidhe sin anois. Ach gheobhaidh sé tobac ar mo shonsa. Go deimhin is deas na gnaithí a bheadh orm a dhul ag síneadh mo phíopa aige sin nó go ndiúgad sé an gráinne deireannach as. Ro-fhada a fuair sé in m'amadán mé. Faghadh sé tobac anois i m'ráite eicínt eile

→ diúilicín

Go deimhin is deas é do cheird, ag diúrnadh an diúilicín de chut sin 'chuile ré soluis! Caith annsin i dtigh an chlampair é. Ní beag dhó a dhonacht agus tá sé, agus gan tusa a bheith ag cur fearas barr donacht' air. Má fheicim tú ag leagan láimh ná cois aríst i mbliana air, bainfidh mé an t-anam asad, bainfidh sin!

→ diúltaigh

Níor tháinig sé go raibh an lá ag diúltú de'n tsolus, aindeoin gur cuireadh pearúl air a bheith annseo ó ló mhór. Ach mo chreach mhaidne, bhí maith ann go deimhin!

TUILLEADH (1) ▼

Diúltaigheamuid do'n áit sin! Ní ghabhfainn ag aon-damhsa ann go díreach go dteighinn síos agus go mbáithfinn mé féin idtosach. Damhsaí gnaoidheamhla go deimhin! Is cuma leis an ngnaoidheamhlacht cé leis a ndéantar a samhailt, má sin damhsaí gnaoidheamhla. Bhí siad ar siubhal ariamh ariamh nó gur stop siad 'chuile dhamhsa eile. Anois tá a bhfuil de phighneachaí dá bhfuil ar liobarna ins an tír ag dul síos ina bpócaí féin. Tá faitíos orm nach rithfidh leo i gcomhnuí!

→ diurnaigh

Ag diúrnadh prindín ime a bhí sí, ar a dhul isteach dom. Go deimhin chásuigh sí nach bhféadfadh sí láimh a chraitheadh liom.

→ dlaoi

Dhá mbáithtí istigh 'sa teach é, dheamhan dlaoi tuighe a chuireas mise dhó. Ba chumaoin dom go deimhin!

→ dlí

Nach bog atá an craiceann orm go dtiocfainn ag dlí leis go deimhin. Is beag an baoghal atá orm, a mhaisce

→ dlúth 2

Is maith an éadáil go deimhin é an leámháinín scagach sin. Níl clúdadh ar bith ann faoi chomhair an gheimhridh. Breagh nach bhfuightheá giota breagh dlúth agus gúna mar é seo a dhéanamh dhó

TUILLEADH (1) ▼

Tá siad ina gcomhnaí an-dlúth dhá chéile annsiúd. Agus go deimhin má tá fhéin, ní choinnigheann siad aon-chomharsanacht le chéile, ach ag ithe agus ag liobairt ar a chéile, 'chuile lá dhá n-eirigheann ar a súil

→ dochtúireacht

Tá sí ag oiliúint agus ag dochtúireacht thíos annseo thíos ó mhaidin. Go deimhin, tá an páiste ag fáil aire uaithe

TUILLEADH (1) ▼

Go deimhin níl mórán cúis leis ag dochtúireacht agus 'sé a chuma atá air. Céad slán le na dochtúir a bhí ar fónamh!

→ doghrainneach

Chuaidh sé go bog agus go cruadh orm ag iarraidh a innseacht dó. Níl tada dhá'r chuimhnigh sé air nar dhubhairt sé liom. Theigheadh sé amach, agus isteach aríst. Thosuigheadh sé ag dilleoireacht agus scaithtí eile ag bagairt orm. Tá sé sáthach dórainneach ó a chaithfeas sé rud in a cheann. Ach badh aon-mhaith amháin dó a bheith ag gabhail domsa. Ní ghéillfinn dó dá gcaitheadh sé liom ó shoin. Tuige a ngéillfinn. Is beag a bheadh le déanamh agam go deimhin

→ doicheall

Ní bhfuair muid tada ann ach an doicheall. Dheamhan láimh féin a craitheadh linn ná fáilte a cuireadh romhainn. Bhí siad cho gruamánta, agus gan smid de'n chaint aca … Bail ó Dhia ort! Tae muis! Bhí cosamhlacht mhór orra siúd go deimhin, a dhul ag réidhteach dhuinn. D'imigh linn ar an dá luath agus a bhfuair muid an deis

→ dóid

Tá sí in aon-láithreachán amháin annsiúd, agus í gan tógáil as a scaradh ariamh. Ach ba doiligh í a thógáil as a scaradh, agus í cho fliuch leis an lá ar baineadh as an bportach í. Go deimhin sin é an chuma bhainte a chuaidh uirre: dóideacha mar a bhainfí le sluasaid í

→ dóigh 1

Is máistir scoile é an mac aice mar dhóigh dhe. 'Seadh go deimhin! Bíodh sé buidheach má's buachaill aimsire é in áit eicínt thart síos

→ donacht

Go deimhin féin níl aige ach an donacht agus an bhoichteanacht istigh annsiúd ar thamhnóigín shléibhe

TUILLEADH (1) ▼

Tá donacht mhór air sin go deimhin! M'anam má tá gur donacht phórtair é, sin nó donacht dá fhuireasa

→ donán

Go deimhin is gearr an bás ó'n laogh beag sin thíos aige. Tá diúc air istigh faoin gclaidhe leis an bhfuacht. Níl ann ach donán, ná i laogh ar bith eile a tháinig ó'n tarbh sin thiar

→ drad

Níl fiacail ag gábhail le mo dhrad uachtair, ach aon-bhuinín beag amháin de chúl-fhiacail, agus go deimhin ní éadáil mhór dhom í sin

→ dradgháire

Ná tabhair d'fhaisean duit féin mar sin a phutacháin a bheith ag drad-gháire nó greamóchaidh sé dhuit! Dhá bhfeictheá tú féin anois. Go deimhin agus go dearbhtha is breagh dathamhail í do cheannaghaidh!

→ drámh

Déanaighidh-se a' (bhur) rogha rud, ach ní thaobhóchaidh mise é ar mhámh ná ar dhrámh. Sin é a bhfuil 'na thímpeall. Go deimhin ba chumaoin dom sin!

→ dramhailte

Is dreamhailte an duinín é sin len a chur isteach idteach ar bith ag iarraidh mná. Bean ar bith a fheicfeas é, go deimhin déarfaidh sí léithe féin nach téagar mór é sínte leis an taobh aice ar dhubhluachair na bliana mar seo. Ach tá an spaga aige in a dheidh sin

→ dramhsach

Is dramhsach dona an tsuaróigín do bhean a casadh air, faoi dheireadh thiar, léis (tar éis) a raibh de ghoittí aige. Go deimhin is gearr an bás uaithe, nó tá sí féin agus a cosamhlacht in aghaidh a chéile

→ drandal

Dhá dtuiteadh an dranndal aisti anois d'fhuireasbhaidh duilisc thuas annsiúd, dheamhan blas duilisc a gheobhas sí uainne. Má tá sí dúlaidhe ag duileasc teagadh sí anuas agus baineadh sí é. Tá dalladh dhó (dhe) thíos annsin thíos. Is beag a bheadh ar a' (ar) n-aire go deimhin, a dhul ag baint duilisc dhá dranndal-sise. A dhul ag fágáilt a' (ar) gcuid móna annsin gan tógáil le dhul ag baint duilisc do mhagarlach anuas ó shléibhte

→ dranntaireacht

Diabhal bean dhá bhfeiceadh é siúd ag drantaireacht gháirí léithe nach ngreadfadh 'sna fáscaí uaidh. Tuige nach ngreadfadh. Nach sílfeadh sí gurb é ithe an mhadaidh a bheadh sé ag dul a thabhairt uirre. Go deimhin ní mheallfaidh sé bean len a gháirí choidhchin ar chaoi ar bith

→ drantán

Chuala mé féin drántán ceoil i dteaichín beag chois an bhóthair agus isteach liom ann. Ba ghearr gur phlúch an teach isteach, agus thosuigh an siamsa. Dheamhan mo chos ná mo chnámh fhéin a chorruigh as go maidin. Go deimhin bhí oíche chroidhe-dhílis agam ann

→ draoibeáil

Tá a cuid stoicíní draoibeáilte aice. Go deimhin ní coisbhirt iad na stoicíní sin l'aghaidh lathachaí na h-áite seo

→ dreancaid

C. na ndreancaidí a thugadh an sagart ar an mbaile sin. Agus go deimhin má 'sé féin, níor bhréag dhó é. Níl sé indon tada eile a thógáil

→ dreancán

Bhí sé seo thíos ann, agus go deimhin má bhí féin, bhí sé mar is minic leis a bheith, in a dhreancán bhradach. 'Séard a bhí a dhéanamh leis a smut a bhriseadh. Is mór an uais é, 'nuair a bhíos aon-deoir caithte aige.

TUILLEADH (1) ▼

Go deimhin ní drisín ná dreancán é, ní hé t'fhearacht féin sin (fc. dris. Cuirtear drisín agus dreancán le chéile mar sin)

→ dréim

Níl aon-sciúrtóig ag an Ghiúdach sin a bhí ag dul thart an lá cheana, ach is gearr go mbeidh. Feadh agus é sin a dhul ag dréim chor ar bith, deanfaidh sé airgead mar adéarfá leis é. Ghiúdach go deimhin! Is air nach bhfuil an mhoill

→ dreoilín

Go deimhin muise, ní raibh call ar bith di an méid a d'itheadh sí sin a thaidhbhsiú. Ní raibh sí ag ithe an oiread le dreoilín

→ dreolán

Bíodh unsa chéille istigh in do cheann. Ag ceapadh go bhfuighidh an dreolán sin an ceann is fearr ar "bhulaí". Gheobhadh go deimhin. Ní sheasfadh sé ala na huaire dhó.

→ dris

Go dtugaidh Dia ciall duit! Níl tú ach ag cur do chuid cainte amú leis siúd. Tiubharfaidh sé toradh ort go deimhin. Bhí sé cho maith dhuit go díreach glan a bheith ag caint le dris len a bheith ag caint leis siúd.

→ drochmhúineadh

Níl droch-mhúineadh ná oilbhéas ann, agus go deimhin sin é atá indán agus i ndúchas aige freisin. Níor tháinig drisín ná dreancán ar a chine ariamh

→ droim

Cuireadh druim díbeartha air uiliog as an tír seo. An t-am a raibh sé tugtha síos faoi'n ngearrchaile sin thoir, chuaidh an sagart go dtí é, agus d'fhuagair sé air a bheith ag imeacht go beo deifreach, nó go gcuirfeadh sé féin ag imeacht é. Go deimhin, níorbh áirge mhór ar bith i bpobal é

→ droimeann

Tá sé taobh le dhá bhó anois: céile óg agus bó druimfhionn bhán. Go deimhin bhí sé cho maith dhó an ceann druimfhionn bhán a leigean le fear na sean-bheithidhigh, mar ní bhuachfaidh sé aon-cheo choidhchin uirre, ach anró a fháil dhá cur

→ droimnochta

Bhí an S. bailighthe soir go fada ag J. an uair sin. Dheamhan easna dhó-san nach mbaineann anuas an jaunt annseo amuigh — Bhain a mh'anam — agus fáscadh ar an gcapall druimnochttha agus as go bráth leis soir in a dhiaidh. Chuaí sé sínte soir an S. agus chuaidh sé fhoisceacht "mbeannuighidh Dia" dó gasúr le M. Mh. a mharbhú. Thoir ag bóithrín an tS. a scoth sé é. Thosuigh sé ag glaodhach ag dul thairis amach: "High for" caiple druimnochttha adeireadh sé. Cé'n bhrígh ach "caiple druimnochttha" go deimhin!