Foclóir Mháirtín Uí Chadhain

dúigh (13)

 
danra
Shílfeá go bhfuil an claibín atá ar an mbuidéal dúigh seo an-docht. Is danra é le scriúáil dhe. Dar príosta cinnfidh sé orm
+
dúch
Buidéal dúigh; braon dúigh
TUILLEADH (11) ▼
Níl deoir dúigh sa teach
Ní bheadh aon striog dúigh de bhrabach ortsa
Dar príosta tá sé ag ídiú dúigh hé brí céard atá sé a scríobh
Nach mór an lear dúigh a cuireadh amú leis an méid sin bréaga — páipéar nuaíocht
Níl an peann ag tál an dúigh mar is ceart
Ní fhéadfá é a scríobh gan práibeanna dúigh a chur air
Dheamhan mórán dúigh a ídímse sa mbliain a mhic ó. Dhá n-ídínn a laghad de chuile rud agus a ídím de dhúch, déarfadh lucht na siopaí go mba díolaí maith mé
Dhá mbuaileadh an láimhíneach scuaid dhá chuid dúigh ort, bheadh a fhios agat é. Bheifeá chomh dubh leis an sméir aige agus is deacair a ghlanadh
Deir siad nuair a bhíos bric eile ar a thí gurb in é an uair a dtosaíonn an láimhíneach sin ag cur dúigh uaidh. Ní fhágann sé míor meacan den fharraige ina thimpeall nach mbíonn faoi dhúch aige. Ní léir don iasc eile ansin é. Bhí mé fhéin agus máistir scoile a bhí anseo thuas ar leave tigh J. amuigh ar meath an bhliain cheana. Ná raibh ann mura mbuaileann ceann acu é. 'Caith amach é i dtigh diabhail,' adeirimse, 'ní eallach ar bith é sin le bheith dhá bhuachailleacht sa gcurach.' Diabhal caitheamh! Ag déanamh iontais de na dathannaí a bhí air a bhí sé. 'Oibrigh ort a bhuachaill,' arsa mise i m'intinn féin, 'ní móide go mbeifeá chomh dathúil ar ball.' Ach níor bhac mé níos mó leis. Tháinig muid isteach sa gcaladh ansin thíos. 'An bhfuil tú ag brath air an t-ógánach seo a thabhairt leat,' adeirim féin, agus theann mé siar scaithín ar an trá. 'Caithfidh tú treabhadh nó tiomáilt a dhéanamh, mar tá cúram orm an churach a chur suas.' Ní raibh fios na faillí aige. Beireann mo dhuine bocht ar an láimhíneach, agus ní leis an láimhíneach ab fhaillí é; scaoil sé scuaid as agus bhí an trá faoi dhúch aige suas go dtí an leicín shleamhain údaí sa meathdhuirling. Níor thaobhaigh mo dhuine na curachaí uaidh sin amach
Diabhal mé go mbeadh sí sin ag taoscadh dúigh uaidh chomh tréan agus a d'fheicfeá uisce ag teacht as píopa. Chuala mé fear a bhí sa gcogadh ag rá go raibh cóstaí na Fraince breac ballach leo agus go bhfeicfeá an fharraige feadh t'amhairc dubh lena gcuid dúigh. Chreidfinn é freisin, dhá mbeadh mórán acu abuil a chéile
'Sé an áit a mb'fhearr dhuit speal a bheadh róramhar a chur: i bportach dúigh (/dūhī/). Chuirfeadh sin meirg uirthi agus thanódh sé í. Dhá mbeadh mianach dúigh ná salachar iarainn ann, bheadh sé go maith. Tá an portach sin thuas againne tofa anois. Tá dúch ann. Is furasta a aithinte í