Foclóir Mháirtín Uí Chadhain

diúirinne (1)

 
An Breac Diúirinne, An Breac Giúirinne srl. — bric bheaga tuairim is sé horlaigh ar fad, déanamh pónaire orthu, agus iad ar dhath na diúirlinne nó mórán é (fc. diúirinn). Deirtear an breac giúirinneach i leaba an breac giúirinne go minic. Níl mórán rosaíola chor ar bith iontu; tá na béil plobach acu, agus camóig bheag orthu. Bíonn cuid acu nach mbíonn fad do laidhricín iontu. D'fheicfeá mearbhall greadánta orthu san oíche sa sáile. Coiglíonn siad iad féin isteach faoi na giúirinneachaí ar shail nó ar chlár, nó ar raic ar bith den tsórt sin. Bíonn siad istigh i mbairillí agus i mboscaí, agus i gceaigeannaí a theagas isteach sa mbruith faoi thír. Ní léir do dhuine cén chaoi a dtéann siad isteach in áiteachaí den tsórt sin, nuair nach mbíonn oscailt ar bith iontu a thabharfadh ligean dóibh. Deir daoine go ligeann siad na heochraí isteach i scáineadh ar bith a fhaigheas siad sna cláir, agus go síolraíonn siad agus go dteagann siad in inmhe istigh. Ar aon chor, is doiligh a thuiscint cén chaoi a mbíonn siad i mboscaí daingeana nach mbeadh poll ná púirín orthu go bhféadfaidís a dhul isteach iontu. Tá scáth ag na daoine rompu. Níl slacht ar bith orthu thar aon bhreac. Síltear nach ádh ná amhantar a bhfeiceáil, agus go bhfuil geis orthu ag an slua sí. Ní dhrannfadh an chuid is mó de na hiascairí leo ar bhás an domhain: ligtear cead an bhealaigh amach aríst leo, nuair a fhaightear i mbairille ná i mboscaí iad. Má bhíonn siad ar shail, ligeann siad iad fhéin as greim chomh luath agus a bhuaileas an tsail tír, agus as go brách leo amach an fharraige aríst. D'fheicfeá na diúirlinneachaí foirgthe ar a mbéal. Níl aon chol ag na muca mara ná ag na faoileáin ná ag cuid eile de na héanachaí leo. Déanann siad lá soir orthu má fhaigheann siad ligean orthu ar shaltrachaí nó ar adhmad i mbarr toinne. Deirtear freisin, dhá dtéadh duine ar mhaide rámha i gcleithiúnas é fhéin a thabhairt slán ó bháthadh, go ngreamódh an breac diúirinne dó, agus go mbéarfadh sé air, leis an maide rámha a bhaint amach dó féin. Síleann daoine freisin go ndéanann na giúirinneachaí féin éanachaí, arae bíonn go leor clúmhaigh orthu agus ina dtimpeall.