Foclóir Mháirtín Uí Chadhain

faisean (30)

 
Is daidhciúil an mhaise dhuit é. Mise i mbannaí dhuit dhá bhfaighteá neart slaite gur maith gasta a d'éireofá as an bhfaisean sin. Chonaic muid do mhacasamhail cheana, agus smachtaíodh iad
 
Anois atá sé ag íoc deachma na sláinte. Thug sé sin drochthónáiste dhó fhéin as a óige, agus ní fhéadfadh sé rith leis. Chaithfeadh sé a dhul roimhe uair eicínt. Dheamhan fear dhá bhfaighidh an tónáiste nach bhfágfaidh sí a shéala air luath nó mall. Is olc an rud í an chois fhliuch, agus an ghail bhruite as do chuid éadaigh thuas ar do chraiceann. Ba in é a fhaisean sin muis. Ní bheadh géilliúint ar bith aige d'athrú éadaigh ná stocaí. 'Sé an chaoi a dtosódh sé ag flithmhagadh fút faoi. 'Níl siad ag cur tada asam dhom,' adéarfadh sé. Ar ndóigh bhí an scéal sin ceart go leor, go dtí leis an aimsir. Sin é an buille
 
Ní hé an dea-fhaisean atá ag duine ar bith a thabharfas comhluadar dó sin
 
déan 1
Shílfeá go ndéanfadh sé gnaithe maith dhá uireasa. Ach chreidim gur ag aithrist ar an gcuid eile de na boicíní atá sé. 'Fág an tír nó bí sa bhfaisean,' arsa tusa
+
deara
Is gránna an faisean a thug sé faoi deara dó féin — a thaithigh sé, a chleacht sé, ar luigh sé leis, a ndearna sé nós nó béas de
TUILLEADH (3) ▼
Nach gránna an faisean a thug sí faoi deara di féin, a bheith ag cur banlámh dhá teanga amach faoi chuile dhuine. Tá a muintir náirithe aici. Is mór an úis í
Ná tabhair faoi deara duit féin a bheith ag fáscadh cóta mór ort féin chuile phointe mar sin. Is olc an faisean é. Ní bheidh acmhainn ar bith agat ar an bhfuacht ar an gcaoi sin. Beidh tú in do bhoglachán chríochnaithe
Ná tabhair faoi deara dhuit féin a bheith ag piocadh do smaoise mar sin, a mheantáin. Náireofá muid dhá n-éiríodh le duine ar bith a mbeadh aon chás againn faoi a bheith istigh. Ní minic leat an dea-fhaisean a thógáil — ní minic sin
 
dearg 1
Tháinig sé abhaile aríst agus a lámha dearg le fuil. Ar ndóigh mura dteagadh, ní bheadh a fhios ag na daoine go raibh aonach ar bith ann. Is faisean leis anois é.
 
deas 1
Is deas é t'fhaisean; is deas sin. Dheamhan ceo a bhí le déanamh leat ach dhá leith a dhéanamh de do dhroim
+
deis
Níl aon deis bhóithreoireachta aici anois ach na boinn ó buaileadh suas an seanbhicycle uirthi. Is mór an t-ionadh muis go bhféadann sí cónú sa mbaile, agus an faisean a bhí aici a bheith imithe chuile phointe dhá mbainfeadh clog nó watch
TUILLEADH (1) ▼
Is gránna an deis atá ort dá mbeadh a fhios agat é: ag líochán do smaoise le do theanga. Cén áit ar thug tú an faisean sin faoi deara dhuit féin. Ní anseo é ar aon chor. Beidh duine ar bith ceart a thabharfas comhluadar don bhratainn sin thíos. Diabhal bréag nach mbeidh
 
Níl tada le tógáil ar ghasúir faoina ngoile. D'íosfaidís deoladh chuile ré solais. Sin é faisean aos óg. Ach shílfeá fir mhóra go n-íosfaidís a ndóthain — nó an oiread is go dtiocfaidís leis — go dtí am béilí aríst. Dar príosta is mó an ghoin atá ar na buachaillí óga seo agamsa anois, bail ó Dhia orthu, ná nuair a bhí siad ina ngasúir
+
diaidh
Tá an t-ól i gcónaí i ndiaidh na Maidhceannaí. Is faisean é a bhí acu uileag
TUILLEADH (1) ▼
Dhá dteagadh sé isteach i dteach anois, agus dhá seasadh sé ar an taobh sin, tá sé d'fhaisean aige a bheith ag dul i ndiaidh a leataoibhe go brách go mbeidh sé thall ar an taobh eile. Ní chuimhníonn sé air féin leis an bhfalrach a bhíos ann ag ceartú dhuit. Leag duine de na gearrbhodaigh an cíléirín roimhe i lár an teallaigh lá a raibh sé istigh anseo, agus níor airigh sé go brách é go dtáinig sé salach air, agus baineadh treascairt as, agus shíl mé go raibh sé basctha istigh ar an teallach againn, mar caitheadh anonn sa gclúid thall é
 
Ní fhaca mé a mhacasamhail i gcaitheamh an tsaoil ariamh, tá sé chomh díbheirgeach sin. Chuaigh sicín linn soir anuraidh sa ngarraí gleannach siúd aige taobh thoir daoinne (dínne, d leathan). Dheamhan a raibh a fhios againne céard ba cor di, ná go raibh sí ar a chuid chor ar bith. Is uair sna naoi n-aird a thaobhaíodh aon chearc linn é, mar ní thugann muid d'fhaisean dóibh a dhul ann ach a gcoinneáil ruaigthe taobh siar i gcónaí. Bhí mé ag gearradh cuid muc ar an tsráid théis am dhinnéir agus níor airigh mé ariamh a dheirfiúr m'anama thú, gur caitheadh an sicín anoir thar an gclaí le m'ais agus í dícheannta. Nár fhága mé seo mura raibh. Chuir sé féin a chloigeann thar an gclaí. 'Coinneoidh mise feoil libhse,' adeir sé 'mura gcoinní sibhse a (bhur) gcuid cearc uaimse.' Nár dhíbheirgeach an mhaise dhó sin é. Ní chásóinn chor ar bith í, dhá mbeadh millteanas le déanamh aici, ach ní raibh. Shílfeá go bhféadfadh sé a fuagairt agus a rogha rud a dhéanamh léithe dhá mbeireadh sé aríst uirthi. Dheamhan fuagairt muis, ach an cloigeann a bhaint anuas ón dúid di
 
Sin é an rud a thug giorrachan saoil dó. Níl aon lá dhár éirigh ar an bhfear sin nár chuir sé chuile fhéith ina chorp faoi dhíocas oibre, ba chuma sa mí-ádh céard a bheadh sé a dhéanamh. Mura mbeadh sé ach ag biorú scoilb, bhíodh an oiread sníomh agus útamáil aige agus dá mba ag iomramh báid mhóir a bheadh sé. Nuair a thugas duine faisean faoi deara dhó féin is deacair leis scaradh leis
 
Deir siad muis go bhfaigheadh sé seo thuas an prize ar an teach is deise murach coileach mór rua cuileach le T. Ph. a bhí ag bordáil timpeall an tí aige agus an bhean a bhí ag meas ann. Ó bhí faisean ag an gcoileach bordáil anuas ar a chuid cearc, is dona a chruthaigh sé nár ghiogáil freisin é i dteannta a chuid féin … Ar ndóigh dhá ndéanadh, sháfadh T. Ph. é. 'Sé a chuir as a chuid airgid é
 
díol 2
Is mór an díol náire é an rúisc de mhadadh sin. Dar leat féin nach bhfuil sé ag fáil a leathdhíol le n-ithe. Dá mba é an duine ba mheasa leat beo é a bheadh istigh sa teach, ní chónódh sé go leagadh sé a chrúib thuas ar an mbord. Sibh fhéin a mhill i dtosach é nuair a thug sibh faisean dó a bheith ag tógáil giotaí aráin de chorr an bhoird
 
diúl
Is gránna an faisean atá aici, ag diúl a méire i gcónaí
 
1
Sin é an faisean atá acu uileag anois; iad a bheith faoi dhó gréine ó bhonn go baithis. Deir siad gur cúnamh mór don tsláinte é. Titeann an seanchraiceann díobh, agus ansin cuimlíonn siad ola dhóibh féin a thugas dath buí orthu. An t-athchraiceann a theagas orthu ina dhiaidh, tá an-teacht aniar ann ar fhuacht an gheimhridh. Dheamhan a fhios agam beirthe é, ach de réir mar a chloisim ag caint an dream seo eile
 
Sin é an faisean atá acu sin ariamh. Níl duine ná deoraí dhá dtéann isteach acu nach mbíonn an doicheall chéanna acu roimhe. Cheapfá gurb é an chaoi a mbíonn siad go mb'fhearr leo nach dtaobhódh aon duine iad
 
Dheamhan roinnt punann ná dornán eatarthu, agus mura bhfuil féin, ní beo iad gan a bheith ag sciolladóireacht ar a chéile chuile ré solais. Sílim gur faisean é a thugas daoine faoi deara dóibh féin. Bhainfeadh cuid de na daoine troid as na clocha
 
drad
Cén chall atá dhi sin drad bréige (nó drad false) a chur isteach. Nach bhfuil drad an chnúdáin aici mar atá sí. Ach ní mór léithe a bheith sa bhfaisean chreidim
 
Ná tabhair d'fhaisean duit féin mar sin a phutacháin, a bheith ag dradgháire, nó greamóidh sé dhuit! Dhá bhfeictheá tú féin anois. Go deimhin agus go dearfa, is breá dathúil í do cheannaghaidh!
 
Breá nach laghdaíonn an cuileachán seo anuas a duailín féin agus a bheith sa bhfaisean chomh maith le duine
 
Rug sé i ngreim dúdáin orm agus bhí rún aige mé a choigilt faoi ar an mbord murach Seán a streachail dhíom é. Sin é a fhaisean i gcónaí: a dhul sa bpíobán ag duine
 
Bhí sé an-dúlaí ag na bruithneoga chuile lá ariamh. Chaith mé fhéin agus é féin seachtain ag baint fhataí fadó ag J. thíos ag an gcladach. Dheamhan lá dhá n-éiríodh air nach róstadh sé trí nó ceathair de bhruithneogaí ar an leic sa D. Ghreamaigh an faisean dó ariamh is cosúil
 
téigh
Shílfeá muis go raibh muide ag fáil foracún maith tae i ngeall ar na páistí, ach ba ghearr a théadh sé ina dhiaidh sin. Nuair a thugas daoine d'fhaisean dóibh fhéin a bheith ag caitheamh síos scalach dó (dhe) chuile ré solais, bíonn siad thart dhá uireasa nuair nach bhféadann siad a fháil
 
Is diabhlaí gránna an faisean atá aige go gcaitheann sé a bheith ag dul roimh chuile dhuine. Ní bhíonn sásamh ar bith ar scéal san áit a mbíonn sé