Foclóir Mháirtín Uí Chadhain

sáith (27)

 
danra
M'anam má tá tú ag mianadóireacht sa ngarraí P. go bhfuil do sháith den tsaol agat. An bhfuil sé chomh danra anois agus a bhíodh sé fadó. Chaith mé féin agus T. seachtain ag casadh fóidín baic ann agus ba beag nár chinn sé orainn. Bhí na lántaí ag lúbadh ann le teann fórsa
+
de
Tá a sháith go binn aige den mhóin anois tá sé tuirseach dituirsithe aici
TUILLEADH (1) ▼
Déanann sé a sháith den chumadóireacht ar aon chor
 
déan 1
Gheobhaidh sé a sháith mhór le déanamh feicfidh tú féin air agus an bully seo anoir a chur in aer. Ní chuirfidh sé in aer é chomh réidh agus a chuir sé an dream eile. Ní raibh sna troideannaí eile sin dhó ach ag caitheamh dairteacha
 
Tá na fataí atá againne i mbliana ina ndeargáin as éadan. Facthas domsa nuair a bhí mé dhá gcur, nach raibh na síolta ródhearg chor ar bith. Ach nach é an cás céanna é. Is beag an locht iad na fataí dearga dhá mbeadh a sháith ag duine díobh.
 
Tá sé ag coinneáil dearóil go leor an duine bocht. Bhéarfaidh an geimhreadh seo a sháith le déanamh dhó. Dar príostaí bhéarfaidh
 
deas 1
'Sé a bheadh deas air, dhá bhfaigheadh sé a sháith le n-ithe. Ach sin é an buille! Céard a choinneodh a sháith le n-ithe leis. D'íosfadh sé siúd an tsáith Mhuimhneach
 
deil 1
Tá mise ar deil anois. Téadh muid abhaile. Tá mo sháith pórtair ólta agamsa ar chaoi ar bith
 
An té a bheas déirceach, cúiteoidh Dia leis é. Ní fhaca tú ariamh aon duine a bhí truaíoch do thuilleadh, nach dtabharfadh Dia a sháith dhó fhéin
+
dia 1
Ná raibh Dia leat anois a Ph. Bh., murar thug mise do sháith go binn duit!
TUILLEADH (1) ▼
Fuair muid a (ár) sáith fhéin den anachain, ní ag ceasacht ar Dhia é
 
diaidh
D'éirigh sé as an nathaíocht sin. D'fhága sé ina dhiaidh í. Níl a fhios agam nach bhfuair sé a sháith di. Bhí sé ag tarraingt an iomarca síomálachaí air féin lena chuid dea-chainte. Is maith an bannaí ar an teanga a mhic ó, corrchniogaide a fháil
 
Fear an-dícheallach é. Is deacair a sháith oibre a thabhairt dó. Ach ní hé thairis sin de chuma a chuireas sé uirthi scaití. Sách maolscríobach a ghníos sé í
 
díle 1
Fuair mise mo sháith den áit cheana. Chuaigh muid isteach ag ithe béilí ann lá. Dhá bhfeictheá an scodalach de tae a thug sí dhúinn — níor baisteadh ariamh é. Agus an builín a fuair muid, bhí sé ceannaithe ón Díle
+
díol 2
Chuir mise ina dhíol éisc aréir é ar chaoi ar bith. Bhí mé féin agus an curachóir seo thuas ar meath inné agus bhí suas le dhá chéad faoitín againn. Ar a theacht isteach dó aréir, chuir mé síos sé fhaoitín dó agus pota fataí. Deirimse leatsa go mba bheag é an fuílleach ina dhiaidh sin. D'íosfadh sé siúd an tsáith Mhuimhneach
TUILLEADH (1) ▼
Théis a raibh de theacht isteach aige, bhí a sheacht sáith le déanamh aige agus díol a fhreastail a bheith aige. Ar ndóigh bhí dola mór air lena raibh de mhuirín aige
 
díth
Tá do sháith fhéin den díth céille ort ar chaoi ar bith
 
dóigh 1
Dúirt mé liom féin nár mhaith an dóigh dhom imeacht ar bholg folamh, agus dhá mhéad doicheall dá raibh romham, go bhfanfainn go bhfeicinn an dtairgfí aon ghreim le n-ithe dhom. Tairgeadh agus mo sháith.
 
"Domhnach Chrom Dubh, lá na Móna agus Lá Fhéil Muire Mór thall sa bhfómhar: trí lá a bhfaigheann an bodach a sháith le n-ithe" — deirtear é seo
 
dona
Dona go leor mo choinsias! Tá do sháith ar t'aire
 
Tá Seán bocht ar dhonacht (deirtear mar seo scaití é gan a ar bith fearacht ar fheabhas). Beidh a sháith le déanamh aige agus a theacht as chor ar bith
 
Nár chuala tú an sagart ag cur síos ar an mac drabhlásach siúd a bhí ann fadó nach ngéillfeadh do chomhairle athar ná máthar gur ghread leis. Nuair a bhí a chuid caite aige, bhí sé in ainriocht. Bhí sé ag tabhairt aire do mhuca, agus bhíodh an oiread sin ocrais air agus go gcaitheadh sé cromadh síos ar a dhá ghlúin agus a dhul ag smailceadh cosamar na muc. Dheamhan leath an chirt a bhí leis nár fhan san áit a raibh sé i mbun a sháithe. Tháinig sé abhaile aríst ina bhromachán bliana, ach dá mba mise an t-athair, is fada uaim amach a choinneodh sé. Meas tú an ligfinn isteach in mo theach é? Dheamhan é muis dá gcuireadh sé a bhundún amach … Ach níor éiligh sé imeacht aríst. Fuair sé luach a chuid drabhláis. Múineann an saol duine
 
Creid mé dhuit ann go mba báisteach í. Bhí mé ag breathnú amach ar an abhainn, agus níl aon driúillín dhá raibh sí a chur ar an uisce nach raibh chomh mór le tornapa. Ní raibh achar ar bith go raibh na srathachaí siúd sceite. Dheamhan claochmú a tháinig uirthi go ndeachaigh muid a chodladh. D'éirigh mé maidin lá arna mhárach agus mo sháith iontais orm. Bhí loch ann nach raibh ann ag dul a chodladh dhom: an turlach mór siúd siar ón teach
+
droim
Buail ort é. Cuirfidh mise geall leat nach beag leat é ach a n-iompraí tú leathmhíle é. Is trom cearc i bhfad adeir siad. Is beag an rud é sáith droma duine
TUILLEADH (1) ▼
Cuirfidh mé mo rogha geall leat anois nach n-ólfaidh tú canna bláthaí dhá dhroim. Sin é é. Níl acmhainn ag duine mórán bainne a ól chor ar bith, ach d'ólfadh sé an tsáith Mhuimhneach de phórtar nó de fuisce. Cén chiall é sin
 
Fuair sé sórt poistín eicínt suas faoin tír, ach tháinig sé abhaile aríst droimnochta faoi cheann coicíse. Tá mé ag ceapadh nach bhfuil a sháith foghlama air siúd le dhul i bposta ar bith. Ní cheal muis nár chaith sé sách fada ag dul chuig coláistí
 
dúil
Thug siad ruainne ceaile dhom, ach ní bhfuair mé leath mo sháith dhe. 'Sé a ndearna an méid a fuair mé, mo dhúil a ghéarú ann. Caithfidh muid féin greim dhe a dhéanamh lá eicínt. Tá sé an-bhlasta