→
dóthain
sáith (30)
→
dallán
Chonnaic mise bó thiar annseo ag N. Mh. Bhí an úgh calctha aice. Chinn orra aon-deor bhainne a fháil uaithe th'éis a ndichill. Bhí fear beag ag obair annseo thoir ag C. — níl a fhios agam beirthe ná beo cérbh as é. Tháinig sé ag breathnú ar an mbó agus í cínnte ar C. agus ar 'chuile dhuine. Fuair sé ruainnín de'n "wire" beag sin a d'fheicfeá ar scluig na mbuidéil "lemonade". Dhírigh sé amach é nó go raibh sé cho díreach le dorugha. Sháith sé suas is 'chaon dollán de'n úgh é indiaidh a chéile. Dheamhan cor na car a rinne sé len a láimh ach é a sháthadh leis suas. B'iongantas an chaoi a raibh sé indon é a dhéanamh ach níorbh é a chéaduair é. Bhuel tháinig an bainne, gan bleaghan ar bith. Tháinig sé mar a bheadh Dia dhá rádh leis. Bhí bleaghánach dhó (dhe) ar an talamh shul'ár féadadh soitheach a fháil. Is diabhaltaí stuama a bhíos daoine thar a chéile
→
danra
M'anam má tá tú ag mianadóireacht ins an ngarrdha P. go bhfuil do sháith de'n tsaoghal agad. An bhfuil sé cho dan(d)ra anois agus a bhíodh sé fadó. Chaith mé féin agus T. seachtain ag casadh fóidín baic ann agus ba beag nar chinn sé orainn. Bhí na láigheanntaí ag lúbadh ann le teann fórsa
→
daol
Sháith sé sin fear cheana agus dheamhan ceo a chuaidh air ach bliain. Rinne siad amach gurb as daol a d'eirigh sé dhó. Tá sin breagh go leor ach ba suarach an sásamh é do'n té a raibh a phutógaí ag imeacht in a ghlaic aige. Ní raibh sé indon a gcur ar ais aríst as daol
+
→
de
Tá a sháith go bínn aige den mhóin anois = tá sé tuirseach di nó tuirsithe aice
TUILLEADH (1) ▼
Déanann sé a sháith den chumadóireacht ar aon-chor
→
déan 1
Gheobhaidh sé a sháith mhór le déanamh feicfidh tú féin air agus an "bully" seo anoir a chur in aer. Ní chuirfidh sé in aer é, cho réidh agus a chuir sé an dream eile. Ní raibh ins na troideannaí eile sin dhó ach ag caitheamh dairteacha
→
deargán
Tá na fataí atá againne imbliana in a ndeargáin as éadan. Facthas domsa an uair a bhí mé dhá gcur nach raibh na síolta ro-dhearg chor ar bith. Ach nach hé an cás céadna é. Is beag an locht iad na fataí dearga dhá mbeadh a sháith ag duine díobh.
→
dearóil
Tá sé ag coinneál deireoil go leór an duine bocht. Bhéarfaidh an geimhreadh seo a sháith le déanamh dhó. Dar príostaí bhéarfaidh
→
deil 1
Tá mise ar deil anois. Teigheadh muid abhaile. Tá mo sháith pórtair ólta agamsa ar chaoi ar bith
An té a bhéas déirceach, cúiteochaidh Dia leis é. Ní fhaca tú ariamh aon-duine a bhí truaigheach do thuilleadh, nach dtiubharfadh Dia a sháith dhó fhéin
+
→
diaidh
D'eirigh sé as an nathaidheacht sin. D'fhága sé in a dhiaidh í. Níl a fhios agam nach bhfuair sé a sháith di. Bhí sé ag tarraint an iomarca siothmálachaí air féin len a chuid deagh-chainte. Is maith an bannaí ar an teanga a mhic ó, corr-chriogaide a fháil
TUILLEADH (1) ▼
'Bhfuil tú ag iarraidh an tlú sin a chur isteach ann. Bhuel má tá, sáith isteach indiaidh a phuintín é. Níl maith ar bith dhuit an brionglán a chur ann
Fear an-dícheallach é. Is deacair a sháith oibre a thabhairt dó. Ach ní hé thairis sin de chuma a chuireas sé uirre scaithtí. Sáthach maoilscríobach a ghníos sé í
→
díle 1
Fuair mise mo sháith de'n áit cheana. Chuaidh muid isteach ag ithe béilí ann lá. Dhá bhfeictheá an scudalach de tae a thug sí dhuinn — níor baisteadh ariamh é. Agus an builín a fuair muid, bhí sé ceannuighthe ó'n Díle
+
→
díol 2
Chuir mise in a dhíol éisc aréir é ar chaoi ar bith. Bhí mé féin agus an currachthóir seo thuas ar meath indé, agus bhí suas le dhá chéad faidhtín againn. Ar a theacht isteach dó aréir chuir mé síos sé fhaidhtín dó, agus pota fataí. Deirimse leatsa go mba bheag é an fuighleach in a dheidh sin. D'íosfadh sé siúd an tsáith Mhuimhneach
TUILLEADH (1) ▼
Th'éis a raibh de theacht isteach aige, bhí a sheacht sáith le déanamh aige agus díol a fhreastail a bheith aige. Ar ndú bhí dola mór air lena raibh de mhuirghín aige
→
díon 1
Is mór an chontabhairt é an teach ceann tuighe in a dheidh sin. 'Bhfeiceann tú sin anois. Ní dhearna an gasúr sin ach bior dóighte a chur ins an teine agus é a sháith ins an mbun tsop. Ó a chuaidh sé thrídh lasadh chor ar bith, ba ghearr go raibh an lasair déanta leis an díon siar, agus marach cho h-éascaidh agus a brathadh é, bheadh dóighteán ann a mbeadh cuímne air
→
dóigh 1
Dubhairt mé liom féin nar mhaith an dóigh dhom imeacht ar bholg falamh, agus dhá mhéad doicheall dá raibh romham, go bhfanfainn go bhfeicinn an dtairgfí aon-ghreim len ithe dhom. Tairgeadh agus mo sháith.
→
Domhnach
"Domhnach Chrom Dubh, lá na Móna agus Lá Fheil Muire Mór thall sa bhFoghmhar: trí lá a bhfaghann an bodach a sháith le n-ithe" = deirtear é seo
→
donacht
Tá Seán bocht ar dhonacht (deirtear mar seo scaithtí é gan a ar bith fearacht "ar fheabhas"). Beidh a sháith le déanamh aige agus a theacht as chor ar bith
Creid mé dhuit ann go mba báisteach í. Bhí mé ag breathnú amach ar an abhainn, agus níl aon-driúillín dhá raibh sí a chur ar an uisce nach raibh cho mór le turnapa. Ní raibh achar ar bith go raibh na srathachaí siúd sceithte. Dheamhan claochmú a tháinig uirre go ndeacha muid a chodladh. D'eirigh mé maidin lá'r na bháireach agus mo sháith iongantais [orm]. Bhí loch ann nach raibh ann ag dul a chodladh dhom: an turloch mór siúd siar ó'n teach.
+
→
droim
Buail ort é. Cuirfidh mise geall leat nach beag leat é, ach a n-iomchruighidh tú leath-mhíle é. Is trom cearc i bhfad adeir siad. Is beag an rud é sáith droma duine
TUILLEADH (1) ▼
Cuirfidh mé mo rogha geall leat anois nach n-ólfa tú canna bláthaighe dhá dhruim. Sin é é. Níl acmhuinn ag duine mórán bainne a ól chor ar bith, ach d'ólfadh sé an tsáith bhuidhneach (Mhuimhneach?) de phórtar nó de fuisce. Cé'n chiall é sin
Fuair sé sórt poistín eicínt suas faoin tír, ach tháinic sé abhaile aríst druimnochttha faoi cheann coicíse. Tá mé ag ceapadh nach bhfuil a sháith fólaime air siúd le dhul i bposta ar bith. Ní cheal muis nachar chaith sé sách fada ag dul chuig coláistí
→
dúil
Thug siad ruainne ceaille dhom, ach ní bhfuair mé leath mo sháith dhe. 'Sé a ndearna an méid a fuair mé mo dhúil a ghéarú ann. Caithfidh muid féin greim dhe a dhéanamh lá eicínt. Tá sé an-bhlasta