Foclóir Mháirtín Uí Chadhain

súgán (15)

 
Bheadh S. sin ar siúl go gcuirfeadh sé dallach dubh ar Chearrbhach na Súgán. Tá an diabhlánach in ann na cártaí a dhathú. Murach go bhfuil, ní bheadh bua imeartha aige mar atá.
 
danra
Bhí an súgán danra le caislimíní an áit ar chuir sé an iomarca fuinnimh ann. Bhí mé ag ceapadh chuile nóiméad go ndéanfadh sé píosaí agus ní fhéadfainn an corrán a bhaint dhó (de) ina dhiaidh sin. Bhí leisce orm
+
Cuir fuinneamh sa súgán: deiseal. Cas uait amach é
TUILLEADH (1) ▼
Tá mé ag ligean súgáin dhó sin ó mhaidin, agus é dhá mbriseadh. Scaití casfaidh sé deiseal iad: scaití eile, tuaifeal, agus murab in é, 'sé a dhá dhíol fuinnimh a chuirfeas sé ann nó go ndéanfaidh sé míle píosa dhó. Go gcuire Dia an t-ádh ort, agus beir ar an gcor shúgáin uaidh as a láimh, agus ná bíodh sé ag cur chantail orm níos faide
 
D'fhéadfadh duine éirí i ndiallait leis an súgán saic (fc. súgán)
 
"Chuir mé scéala siar aici go gceannóinn diallait ard; 'Sé an scéala a chuir sí aniar agam gur súgán saic ab fhearr" (lúibín a bhíos in Peigín Leitir Móir)
 
Ní mór daoibh an buinín féir sin thiar a dhiogáil as láimh agus cupla súgán a chur faoina mhullach. Beidh sé ina dhórtadh roimhe thráthnóna
 
Tháinig mé le díolaíocht a dhéanamh leat. Tá sé thar am, ach dheamhan neart a bhí ag na daoine air, nó gur díoladh an dá shúgán muice sin
 
dris
Ní chinnfeadh Cearrbhach na Súgán orthu seo anocht. Tá siad ag dul cluichí fúthu agus thartu. Faoi dhris a chuaigh na healaíontóirí sin
+
dual 2
Cuirtear dhá dhual sa súgán dúbalta le go mbeadh sé tacúil ceart. Ní théann sa súgán singil ach dual amháin. Níl sa súgán reatha ach dual amháin mar a chasfá é
TUILLEADH (4) ▼
Chaith mé an lá ag ligean súgáin dhá dhual dó, agus corrshúgáin aige. Má chaith féin, bhí mé meata críochnaithe aige. Chuireadh sé an iomarca fuinnimh iontu agus bhrisidís uileag
Amach anseo go gcasfaidh tú súgáin dom! Ní chuirfidh muid iontu ach dual amháin: ceathrúnaí iad le haghaidh na cruaiche
Níor mhór dhó sin súgán dhá dhual. Tá fuagairt an ghála ansin
"Chuirfeá duail i mapaí (sórt plaits mar a d'fheicfeá i ngruaig). Bheadh duine ag déanamh duail agus dhá síneadh agat, agus thú dhá bhfíochán isteach sa mapa. Dhéanfaí súgán tuí i dtosach agus bheadh duine ag déanamh duail duit, agus chuirfeá isteach iad i chuile áit dhá bhfeilfidís go mbeadh fad an mhapa déanta agat, agus thiocfá ar ais aríst ag tógáil na ndual agus ag cur isteach duailíní i chuile áit dhá bhfeilfidís" (sliocht as cuntas ar dhéanamh mapaí nó mataí — ó m'athair)
 
dubh- 5
D'fhága tú an súgán dubhghearr