druim (100+)
Ara beannacht Dé dhuit — a dhul ag cuartuidheacht an tráth seo d'oíche agus mé in mo dhall dúda le codladh. An bhfuil a fhios agad go raibh an oíche thar druim aréir 'nuair a chuaidh mise a chodladh … bó a bhfuil a h-aimsir caithte agus shílfeá go raibh an-chosamhlacht uirre in am-suipéir aréir. Bhí na grianáin "sleaiceáilte" (slackáilte) aice, ach mar sin féin níor rug sí
Bhain siad an dara thairt as shul a d'fhéad sé an fhaic a fhastú! 'Dhiabhail is é a fuair garbh é! Baineadh aithinneadhachaí as an druim aige deirimse leat
→
deasú
Tá na Sasanaigh caithte amach aríst druim ar ais as an nGearmáin. Rath a gceirde anois orra! Sin é an deasú orra! B'fhéidir nach mbeadh a leath-oiread gaisce aca aríst go ceann scathamh
Ní bheadh aon-ghnotha againn na h-aistreáin sin a thabhairt orainn féin ar ghealach dheirceach mar atá ann na h-oícheanntaí seo. Fan nó go dtigidh lán gealaighe, agus déanfaidh muid cuairt go maidin ann. Ma gheibhim-se mé féin istigh in a chlúid, ní chorróchaidh fear agus píce aisti mé, nó go mbeidh an oíche thar druim
Coinnigh an meáchan roint siar 'un deireadh. Tá sé ar fad faoin a druim (ualach ar chapall)
+
→
deis
Níl deis ar bith agamsa aon-bhuille oibre a dhéanamh. Feiceann tú féin an chaoi atá orm. Bíonn an mhaidin thar druim shul a bhíos freastal déanta agam ar bheithidhigh agus ar ghamhna
TUILLEADH (1) ▼
Cuir deis ar an gcoca féir sin agus ná bíodh leath-mhaing mar sin air. An chéad-sinneán a thiocfas, ionntóchaidh sé druim ar ais é
→
díocas
Amach leo ins an iothlainn agus chonnaic siad coca féir ann a bhí ídighthe roint as a bhun. Thosuigh "set" aca ag teacht de rithte reathach faoi ar 'chaon taobh agus ag baint a ndíocais mar sin as an gcoca. B'fhearr ag baint a ndíocais as an gcoca iad ná as rud eicínt eile arsa tusa. Chuir siad druim ar ais é ins an deire. Tá mé ag ceapadh go raibh T. le buile agus le báine
→
díol 1
Is mór faoi'n a luach a dhíol sé an chruach mhóna sin. Dhá ndíoladh sé faoin a druim í, an uair a d'éiligh J. a ceannacht, is mó a bheadh aige dhá barr, ná mar rinne sé
→
dócúil
Docamhail ar na mádraí céadna! Níor chodail mé aon-néal aréir aca nó go raibh an oíche thar druim, ach iad ag sclamhadh agus ag glafarnach ar an tsráid.
→
dol 2
Cuir dhá dhol den rópa tosaigh sin ar an stuaicín, agus fáisc an "chruib" (mhóna) go maith faoin a druim. Ní móide go mbeadh aon-chall dom a fáisceadh aríst nó go dteighinn Gaillimh
→
dólom
Ara beannacht Dé dhuit tá an áit sin dólom ar fad. Níl slí ná faghaltas ann. Cé'n chaoi a mbeadh agus cho maoilscreamhach agus atá an druim siúd soir ar chúla na dtighthe. Níl cion píosa talmhan' ar a fhuaid, ach leac ar fad. Sin é an méid
→
drabhlás
An drabhlás — an drabhlás ní dhá roint leis é. Ag imeacht ag caitheamh a chuid ag mná ósta. Agus níorbh iad sin féin ba mheasa dó dhá dhonacht iad, ach mná tharta. Agus bhíodh an oíche caithte thar druim an uair a thaobhuigheadh sé an teach ins an am a dtaobhuigheadh sé é. Gan eirghe go h-eadarshuth annsin, agus beithidhigh chuile dhuine ar a chuid, agus an tír ag baint bearraidheachaí dó (de). Nach shin é do dhóthain
→
driog
Is beag nar phréach mé thiar leis an dorus dúinte. Bhí an seoideadh isteach ann: gaoth thollta freisin. D'airigh mé drioganna ag rith síos le mo chaol-druim, agus bhí mo chroidhe ag eitealla leis an bhfuacht.
+
→
droim
Bhuail sé ar an druim é
TUILLEADH (83) ▼
'Ar ndú ní le druim a tharraingeós sib í? = dar ndóigh ní le (nó ar) 'ur ndromanna a tharraingeós sib an mhóin
Níl aon-chapall ins na bólaí seo indon an oiread sin a iomchur faoin a druim. Is iomdha capall a tharraingeochadh i gcarr é
Ní raibh fáisceadh-faoi ar bith istigh againn, agus bhí an leac ro-éadtrom faoin a druim (druim an chapaill), agus b'éigin do dhuine againn suidhe amuigh chun tosaigh uirre (ar an leic) leis an gcarr a choinneál ó'n a dhul siar ar a sháil = ní raibh a dóthain meadhchain ins an leic amach idtosach an chairr, in aice le druim an chapaill
Ní mór duit na leath-bhairillí sin a choinneál amach go maith faoin a druim, nó eireochaidh an carr ort … Sin é é. Amach go maith chun tosaigh
Bhí siad ar fad coiglighthe thiar indeireadh an "traipín" agus gan tada faoi dhruim an chapaill. 'Ar ndú' chaithfeadh sí cliseadh ins na h-árda. Badh é an t-iongantas é, nach ndeachaidh an traip druim ar ais uiliog
"Is maith a shaothruigheas an druim an bolg" (sean-fhocal) = ar an druim a theagas ceann trom an tsaothair le soláthar a dhéanamh do'n bholg
Tá mé dhá tarraint ar mo dhruim le seachtain. Is gearr go mbeidh díol an gharrdha tarraingthe anois agam, agus ní miste liom sin. Is maith a shaothruigheas an druim an bolg, mar adeir an ceann eile
Níl mé indon mé féin a dhíriú chor ar bith le tinneas droma le cupla lá. Tá mé thart aige. Neamh-chleachta a rinne é, is dóigh. Níor chuir mise aon tsúileoig fhataí le dhá bhliain déag go dtí an tseachtain seo caithte. Diabhal bréag nach maith a shaothruigheas an druim an bolg, ar chuma ar bith
Sin é adeireadh sí i gcomhnaí: is maith a shaothruigheas an druim an bolg, agus í ag dul suas len a leath-chloich mhine ó'n D. Leigeadh sí tuairim agus céad scíth fúithe sin féin, ó d'fhágadh sí an D. go mbíodh sí ins an mbaile
Diabhal bréag nach saothruighthe an mhóin í, nuair a bhéas sí amuigh ar an mbóthar aca len a ndruim. Ach níl aon-cheo eile ag na daoine ach an ghlaicín mhóna sin anois. Marach í, nach mbeadh muid in ainriocht ar fad. Deir siad gur maith a shaothruigheas an druim an bolg. Is maith freisin
Deirimse leatsa go bhfuil obair chruadh ar na dugaeraí sin ag iomchur málaí troma amach as soithigh. Hébrí cé'n pháighe a fhaghas siad is maith an aghaidh orra é. Dheamhan an seasfainn leath-lae choidhchin ann. Bíonn beatha ar foghnamh aca, ach ní mór dóibh sin. Saothruigheann an druim an bolg ar aon-chor
Sé moladh na mná óige an druim a bheith fliuch aice = má bhíonn druim mná óige fliuch is cruthú é sin gur deá oibrí í; fágann sin go mbíonn sí ag tarraint fheamainne nó a leithide, agus amuigh faoi fhliuchán
Sin í an cailín agad nach bhfuil aon-tolgán aice cléibhín feamainne a chur aníos ar bruach. Sé moladh ná mná óige an druim a bheith fliuch aice, adeir siad
Níl aon-drugall aice sin roimh an gcliabh. Bean dícheallach í. Ach 'ar ndú, sé moladh na mná óige an druim a bheith fliuch aice, adeir siad
Tá sé ráite a mh'anam: sé moladh na mná óige an druim a bheith fliuch aice. Dar príosta muise, is beag aca atá molta anois mar sin, mar is duine sé nó seachráin aca a bhfuil a ndruim fliuch. Ní thiúrfaidh siad an tsiocair dhóib féin
Bhí sé sínte druim in áirde ar an talamh = ar a bholg agus a dhruim as a chionn
Ná sín thú féin mar sin druim in áirde ins an leabaidh. Breagh nach ndéanann tú an rud a ghníos 'chuile dhuine: luighe ar do dhruim. Ach ní leigfeadh an ámhuilleacht duit an rud ceart a dhéanamh
Tá druim an bhric sin an-rosach
"Druim an scadáin, bolg an bhradáin, agus cloigeann truisc — sin trí bheatha mhaithe do charraera" (sean-fhocal)
Tá druim ronnach san spéir = tá breacadh an ronnaigh san spéir
Tá druim mo choise tinn. B'fhearr dhuit a dhul amach agus teachtaireacht a fháil dom. Ní iarrfainn ort é marach fios agam go bhfuil tú in do chomhnaí = an chuid uachtair de'n chois
Cuir druim na cathaoireach le doras an drisiúir sin, ó tá an builtín briste. Mara gcuiridh beidh sé in a bhéal in áirde ag cuit ar feadh na h-oíche
Cuir druim na cathaoireach leis an dorus, ó tá Máire bhreagh amuigh. Is beag a bhéarfadh orm an bulta a fháscadh ar fad air, agus cead aice a theacht isteach ar a rogha caoi annsin. Ní dhéanfaí leath an cheart léithe.
Druim an bhuird = uachtar an bhuird; an chuid de bhilleoig an bhuird a mbíonn gréithí, éadach cláir agus eile air
Níl an chruach sin sáthach tarraingthe as a druim = a h-uachtar suas in aice len a barr. Cruach mhóna nó fhéir atá i gceist. Ní abróchthá druim le cruach choirce
Tá an druim ro-dhíreach ar an gcruaich sin. Ólfaidh sí an bháisteach as éadan. Is furasta aithinte nach mórán meabhair a bhí ar chruacha ag an té a rinne í. Ní raibh ná meabhair ar bith
Tá cruit amach uirre as a druim. Is gearr go dtuitidh brúisc di, agus caithfidh sib a leagan ar fad annsin
Tá druim an fhóid uiliog fliuch, ach tá sé slán istigh. 'Sé a bhfuil uirre an cráinín beag fliuch sin taobh amuigh, ach ní brigh é sin. Caitheann sí tamall maith ag crádadh mar sin féin
Tá druim an fhóid tirm, ach tá an t-íochtar bog báithte. Ní fhéadfaidís a bheith ar a mhalrait, agus an plás atá aca
Hébrí cé'n sórt sníomh a bhíos air leis an sleaghán, ní mhúnluigheann sé druim an fhóid ceart. Tá a shliocht uirre: déanann sí mionús as éadan
Tá druim na h-iomaire faoi scáineadhachaí uiliog. Is olc é an spalpadh seo ag fataí
An bhfeiceann tú druim na h-iomaire agus gan a dhath ariamh fóid uirre. Is geall le cráin é le leigean isteach ingarrdha.
Druim na talmhana = uachtar nó dromchladh na talmhana
Tá druim na h-aille ar fad faoi eibheann (eidheann)
Tabhair aire dhuit féin thuas annsin Dia aithnighthear. Tá druim na h-aille sin an-tsleamhain, agus is fánach an chaoi a gcuirfí anuas indiaidh do mhullaigh thú
Tá druim an bhóthair ro-shleamhain. Coinnigh le na colbhachaí. (druim an bhóthair = amach in a lár)
Druim an bhóthair sin thíos an áit a bhfuil an teara tiugh, níl sé in araidheacht ag aon-chapall déanta siubhal air. Tá cuislídheachaí dhe níos measa ná a chéile mar sin féin. Bhí aca colbh a fhágáil gan teara ar bith l'aghaidh lucht capaill
Níl agad le déanamh ach fanacht de dhruim an bhóthair, isteach go maith i leathtaobh. Tá an druim tugtha uaidh ar fad. Mara gcuiridh siad caoi air go goirid, ní bheidh goir ag tada é a shiubhal
Siubhail soir annsin druim na trágha agus b'fhéidir go bhfeicfeá aon-cheann aca ins an ngainimh (druim na trágha = áit chrochta nó árduighthe a bhíos go h-iondamhail suas in aice le bharr na trágha)
Chinn uirre an luascáinín feamainne a thabhairt aníos druim na trágha. Rinne sí staic air. Is maith an capall í sin le dhul ag feamnadh léithe
Tá druim na dúirlinne uiliog réabtha de bharr taoille na h-oíche aréir. Ba deannachtach an oíche í (Druim an dúirlinne = strapadh árd a bhíos ar dhúirlinn in aice a bharr)
Chonnaic mé ag lascadh soir druim na dúirlinne árd-trathnóna é
D'fhan mé uirre (ar an gcarraig) nó go raibh an taoille tuile faoin a druim. Bhí an-mharbhú ar iasc ann. Is beag nachar baineadh mé ag teacht di isteach
Níl druim ar bith ar an gcnoc sin. Tá sé an-ghéar, an-chíríneach
Tá druim breagh soir ar an gcnoc siúd. Is beag nach bhféadfá é a threabhadh — agus níl a fhios agam nach bhféadfá freisin — dhá mb'fhéidir seisreach a thabhairt ann
Céard atá orra má airigheann siad aon-phóilí ag teacht ach féithiú amach druim an chnuic, agus níl aon-ghoir breith orra, mara ndéanadh fear eolais é go díreach
D'ionnsuigh sé amach druim an chnuic ar maidin agus dheamhan dé a fritheadh air ó shoin, marab í an L. a thug sé air féin. 'Sí, má d'airigh sé aon-éadáil (aon-deoir phoitín) ann
Leag druim an leabhair anuas air agus coinneochaidh sí ó dhul thar maoil é
Tá druim an leabhair uiliog stróicthe. Is deas an chaoi é ar leabhar nuadh, ar íoc mé mo dhá scilling uirre, tá mí ó shoin
Tá druim an chárta seo ar fad geal
Coinnigh druim do chuid cártaí liom. Feicim an aghaidh glaice a bhíos agad i gcomhnaí
Thug mé druim mo láimhe dhó uiliog = thug mé druim dó uiliog; dhiúltaigh mé é, nó chuir mé suas dó
Chreidim gur thug sé druim a láimhe do'n ól ar fad. Theastuigh sin uaidh
Níor mhiste dhuit druim do láimhe a thabhairt do na mná feasta choidhchin, níor mhiste sin. Is fada an lá anois thú ag spochadh leo
Tá an lá thar druim anois = caithte nó ionann agus caithte
Corruigh amach. Siubhail uait go beo. Nach bhfeiceann tú gur gearr go mbeidh an lá thar druim, agus chúig mhíle bealaigh romhainn fós
Cá bhfios domsa cá raibh sé, ach tá a fhios agam go raibh an oíche thar druim 'nuair a tháinig sé ag an damhsa ar chaoi ar bith. Idteach ósta in áit eicínt a chaith sé an oíche. D'eile
Bhí siad ag imirt chártaí nó go raibh an oíche caithte thar druim. Is diabhaltaí an cathú atá indiaidh na gcártaí céadna, ach níorbh iad ba mheasa, ach an ceann a d'fhága istigh iad go dtí an tráth sin, i leabaidh an bóthar amach a thabhairt dóib ag an h-aondéag a chlog, agus cead aca a theacht leis
Má bhí aon-cheo ariamh ann, ba mheasa ná é féin, chaithfeadh sé sin a fheiceál, arae níor tháinic sé isteach ó chuartaidheacht ariamh go mbeadh an oíche caithte thar druim. Ach feiceadh sé aon-cheo nó ná feiceadh; níor chuir sé aon-chúl air ar chaoi ar bith
Tá an lá caithte thar druim, agus gan déanta againn ó mhaidin ach cuid an bheagáin. Ach níl siar ná aniar ins na laetheanta seo — gearrógaí dubha na Nodlag.
Bhí an lá ag dul thar druim agus gan é ag tarraint anuas tada. 'Nuair ab fhada liom féin faoi dheireadh é, thosuigh mé ag baint spreabannaí ag an scéal, ach ní raibh faice le fáil uaidhsean, ach an nathaidheacht bheag sin a bhíos aige i gcomhnaí …
Bhí an oíche ag dul thar druim agus an fhéasta dhá caitheamh. D'eirigh an sean-phuicneach mór in a shuidhe faoi dheireadh agus faoi dhó: "a righ agus a Thighearna" adeir sé "is liom t'inghean. Shábháil mé ar an dragún í"
Tá an lá ag dul thar druim agus gan an mhaith dhá déanamh. Nach breagh nach meabhrochthá dhó cé'n mheanmna a chas anoir muid. Nó an bhfuil fút é a fhágáil mar sin. Mara gcuiridh muid bealadh faoi na h-ioscadaí, beidh an dubh ar an oíche shul a bhéas muid ins an mbaile, agus cuímnigh go gcaithfidh mise freastal do bheithidhigh fós anocht. Mar sin má tá rún agad an scéal a thionnscailt, déan as láimh é gan níos mó deireannais a leigean ort féin
Cé'n sórt roighinidheacht atá ort. Nach bhfuil a fhios agad nach bhfuil muid thar leath bealaigh fós, agus go bhfuil an lá ag dul thar druim. Is beag eile lae atá ann, agus beidh tús oíche anocht cho dubh leis an bpic
Is gearr a bhíos oíche an tráth seo 'bhliain ag dul thar druim. Níl ann ach go ndúineann sí ar éigin, agus bíonn an lá ag fáinniú aríst ar an bpuinte. Ag fágáil na tórradha dhuinn ar maidin ag an ceathair a chlog, bhí aithne lae air an uair sin
Dair leat is gearr an t-achar é, ach in a dheidh sin agus uiliog bhí an lá thar druim nuair a bhí mé ins an mbaile. Ach níl tapa ar bith fanta ins na cosa agam le goirid. Diabhal mé an uair a bhíos na beithidhigh seolta suas go dtí B. Sh. agam 'chuile lá go mbím séidthe, agus tabhair séidthe air scaithtí. Tá mo chuid coisidheacht-sa anois ar iarraidh, ní ag ceasacht ar Dhia é
Chuir mé druim ar ais é. = indiaidh a chúil, é a leagan ar a dhruim nó ar a thóin, malrait suidheachain nó deise a chur ar rud thar mar a bhí sé cheana
Chaith sé an chathaoir druim ar ais
Ní shásóchadh rud ar bith é ach an bord a chur druim ar ais ar an urlár agus é féin a shíneadh istigh ann. Dheamhan duine dhá bhfeicfeadh é, nach sílfeadh nach raibh a dhíol staidéir ann
Is beag dhá easonóir a fuair sé siúd, deirimse leat, ach an cléibhín a chaitheamh druim ar ais, agus a raibh ann a fhágáil mar sin.
Shíl sé mé a chur druim ar ais, ach bhí sé fánach aige. Ní chuirfeadh ná fear ab fhearr ná é
Deir siad go bhfuil na "Germans" dhá gcur druim ar ais aríst. Chonách sin orra! Buadh agus treis leo!
Bí áirdeallach nó cuirfidh tú an buicéad sin druim ar ais. Má dhóirteann tú an t-uisce sin ar fud an urláir, beidh rud ar a shon agad
D'eirigh sí, ach cuireadh druim ar ais síos ins an gclaise aríst í. Marach gur casadh an dá ghasúr ann, ba bhudóig chaillte a bheadh innte ar maidin, arae ní thiocfaí ag breathnú uirre go maidin
Chuaidh an lorry druim ar ais ins an díoga ach má chuaidh féin, níor eirigh faocha d'aon-duine dhá raibh ann míle buidheachas le Dia. Bhí Dia in a bhfabhar. 'SÉ a thug slán iad
Thosuigh an capall ag dul ar gcúl agus níor chomhnuigh sí ariamh ariamh, gur chuir sí an carr druim ar ais síos ins an srutháinín atá chois an bhóthair. Fhobair gur bhasc sí í féin
Tá an dúirlinn (toirlinn) uilig druim ar ais de bharr an oibriú a bhí ins an bhfairrge aréir. Oíche mhór a bhí innte
Ná leag druim ar ais mar sin é. Is fhearr dhuit a thóin a chur faoi
A dhearbhráthair m'anama thú d'eirigh sé de ghorta gharta agus chuir sé an stóilín agus a raibh ann druim ar ais, de'n iarraidh sin. Bhí an seaicéad anuas aige ar an toirt agus é ag iarraidh aon-fhear ins an teach amach ar "fair-play"
Má leagann tú an "tin can" sin ar forbhás annsin, is gearr go mbeidh sé druim ar ais ar an talamh. Leag in áit eicínt eile é
Cheannuigh sé an chruach faoin a druim = gan í (cruach mhóna) a cheannacht in a sceidíní ná in a mhionchuideanna, ná de réir an ualaigh, an tonna ná eile, ach a ceannacht in a toirt mar a bhí sí
B'fhearr a dheanfá-sa ar an gcruaich sin len a dhíol de réir ualaigh, ná a díol faoi'n a druim mar sin. Tá an mhóin sin an-tseasmhach, agus is beag de'n díogha atá innte. Nach h-í cloch-mhóin an phortaigh thiar is mó a chuir tú innte. T'anam ó'n diabhal nach bhfuil meadhchan an ghuail innte sin
Coinnigh daingnighthe air anois, agus ná díol oiread agus ualach amháin leis aiste, mara gceannuighidh sé faoin a druim uait í. Má theigheann tú ag sceidínteacht léithe ní bheidh a leath oiread dhá barr agad agus a bheadh len a díol faoin a druim. Cuileálfaidh sé 'chuile fhód fliuch ag gabhail léithe. Feicfidh tú féin air gur díon déirce leis a fáil amach annseo nuair a bhéas sí gann. Beidh sí thrídh lasadh faoi Fhéil' Bríde seo chugainn