Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: dúirt sé

→ faitíos

Dúirt sé é sin as faitíos

+

→ fios

Ní thabharfadh sé aon fhios dom thairis sin, ach dúirt go mbeadh sé ag caint liom aríst gan mórán achair

TUILLEADH (1) ▼

Dúirt Liam gur taibhse a bhí ann, ach bhí (ag) Colm ní b'fhearr a fhios. D'aithin sé capall an tincéara ar an toirt

+

→ focal

Dhá seasadh sé seo thíos ar a fhocal, chaithfinn J. sa gcúirt. Dúirt sé seo thíos liom gur dhúirt J. leis fhéin … ach ní mhionnódh sé ina dhiaidh sin é. Chuaigh sé siar sa gcaint

TUILLEADH (1) ▼

Dúirt sé liomsa go raibh sé le bróga a fháil go gairid, fiche péire nó mar sin, agus chuir mé focal ar phéire — dúirt mé leis péire a choinneáil dom agus go gceannóinn iad nuair a gheobhadh sé iad

→ foirm

Dúirt sé é sin! Dúirt sé go bhféadfadh ceachtar againn atá fúithi an fheamainn pháirteach a bhaint agus nach mbeadh aon mhaith aon tréas a chur air, nach gcaithfí é sa dlí. Thug sé a éitheach! Cén chiall nach gcaithfí? Déanadh sé mar sin é feiceamuist! Sin caint anois nach bhfuil i gclár ná i bhfoirm

→ freagairt

Bhí sé chomh maith dom a bheith caite amach i bpoll an tslogaide ansin amuigh ar scáth a bhfuair mé de fhreagairt. Dheamhan a shúil. Tháinig mac siobháin faoi dheireadh. Dúirt mé liom féin ansin go raibh sé in am a bheith ag gliondáil as

→ fág ar

Dúirt mé leat dhá mbeadh sé ar a fhágáil sin go mbeadh sé gan déanamh. Agus bhí. Ab é an ceann cipín sin ru?

→ fág i

Dúirt sé an méid sin. Lasc leis ansin, agus d'fhága sé mise anseo i bpiolóid

→ fálróid

Tá fálróid mhór ar mhaor. An maor sin a bhí thuas ag S. i bhF. dúirt sé linn thíos ansin anuraidh go mbíodh siúl deich míle air chuile lá, agus lena chois scaití. Tá an domhnaíocht chaorach ansiúd. Agus caithfidh sé aithne chinn a bheith aige ar chuile cheann ar an bhfeadhain acu

→ fánach

Dúirt sé é ceart go leor, ach ba fánach é — gan aon róshuim a chur ann; a rá gan anró ar bith ar nós chuma liom; casually

→ fóir

"'An bhfuil fionnuartas ná fóirithint le fáil agam ar an bpian,' adeir Oisín le Pádraig. Agus aríst dúirt sé: 'Dhá mba é toil do Thiarna é beagán fóirithinte d'anamnacha na bhFianna ón bpéin'"

→ caidéis

Fuair sé caidéis do mo chulaith nua. Dúirt sé go raibh sí ag teacht dhom go maith.

→ caomhúint

Nuair a bhí na buachaillí báire eile sin in ainm is a bheith ar a gcaomhúint, bhánaigh siad na tamhnachaí sin fré chéile. Dúirt P. D. liom gur mhinic ab éigean dó éirí dhá leaba san oíche le duine acub a ligean isteach inti. Deirimse leat gur beag é a bhuíochas anois, ainneoin ar chaith sé orthub.

→ ciste

Tháinig neach go dtí é trí oíche i mbéal a chéile agus dúirt sé leis go raibh ciste faoi chac mada sa bPáirc Eirbh, ach fear de mhuintir Droighneáin a thabhairt leis dhá thóraíocht. Dheamhan caidéis a chuir mo sheanathair air ní ba mhó. Tá an ciste san áit chéanna fós.

→ bealach

Bhí sé sa mbealach orm, agus dúirt mé leis go gcaithfeadh sé an bealach a fhágáil.

→ créatúlacht

Chaith sé amach baintreach ansin thiar a bhí taobh le páiste amháin. Bhí sagart óg ar an gC. an t-am céanna, agus dúirt sé go bhfeicfí na B. fós agus gan ina gcuid tithe móra ach na carógaí. Tháinig an tairngreacht ansin isteach fíor. Dheamhan teach mór dá raibh ag gabháil leob nach bhfuil bánaithe anois, agus tá leá chúr na habhann orthub fhéin. Ba bheag an scéal iad. Is iomaí créatúlacht a rinne siad ar dhílleachtaí agus ar dhaoine bochta.

→ críoch

Dúirt sé nach bpósfadh sé aon duine de mhná Chríghe Fódla mura bpósadh sise é, agus nach breá gur phós ina dhiaidh sin.

→ seanbhaile

Ar an dá luath agus ar samhlaíodh an pósadh, dúirt sé liom fhéin de chogar nach mba áit buaile ná seanbhaile d'aon duine an áit seo. Ní luar leis an sioc, ná cúrsaí pósta a tharraingt anuas chuige beag ná mór.

→ beo 1

Dheamhan a bhfuil beo dhíot, nó is tú a chum do Mh. Bh. go raibh M. A. ag gabháil ag pósadh. Dúirt sé liomsa gur cuireadh pearúl air gan caintiú air.

+

→ beo 2

Dúirt sé gur chuma leis beo nó marbh, agus chreidfinn é freisin. Níl a fhios ag aon duine beo cén chaoi a 'bhfuil sé sin ag saothrú an tsaoil.

TUILLEADH (1) ▼

Má dúirt sé an méid sin muis, chuir sé tairne i mbeo ceart ann. Rud is lú ná sin, chuirfeadh sé múisiam air.

→ blogam

Dúirt sé blogam Béarla eicínt, agus ní raibh a fhios agam ó Dhia anuas céard é fhéin, ach tháinig mé leis, mar dhóigh dhe gur thuig mé é.

→ bogán

Shiúil an bogán de phóilí, atá thíos ansin tigh an Ch., anall chugainn agus 'sé dúirt go beo drochmhúinte nach raibh aon chead againn a bheith ag imirt ar an mbóthar.

→ aer

Nuair a bhí Dia ag caitheamh Aingeal an Uabhair agus na haingle eile amach as na flaithis, dúirt Mícheál Ardaingeal leis dhá leanfadh sé dhá láimh gur gearr go mbeadh na flaithis bánaithe aige. 'Mar atá siad bíodh siad, mar sin,' adeir Dia. Agus an chuid acub a bhí in ifreann, d'fhanadar ann; an chuid acub a bhí ar neamh, d'fhanadar ann, agus an chuid acub a bhí idir an t-aer is an talamh d'fhanadar ann, agus tá siad idir an t-aer agus an talamh ó shin (sliocht as scéal faoin gcaoi ar caitheadh Aingeal an Uabhair as na flaithis)

→ buadánach

"Tháinig Taimín Bán ar cuairt agam agus mé in uaignisín liom péin; Séard dúirt sé ná bíodh buaireamh ort ná rud ar bith mar é; Do chúilín catach buadánach, i ngeall air a chrochfar mé; Agus go mba mheasa liom naoi n-uaire thú ná an mháithrín a d'oil mé" (As Taimín Bán Mhac Aodhagáin — leagan Chois Fharraige)

→ buail ar

Dúirt siad liom, ar a theacht abhaile dhom, go raibh sé ina dhórtadh anseo ó mhaidin, agus dheamhan deoir as aer a buaileadh ormsa.

→ buail faoi

Séiplíneach óg a bhuail faoi agus é ar an gceird sin, ag bánú tithe agus ag déanamh créatúlachta ar bhaintreachaí. Níor chuir an séiplíneach aon araoid air gur ionsaigh sé fhéin é i dtosach. Ansin dúirt an séiplíneach leis go mbeadh an féar fós ag fás ar urlár a pharlúis. Tháinig an méid sin isteach fíor. Níl cloch ar fhuaid an tí mhóir inniu (scéal faoi thiarna talúna a ndearna séiplíneach eascainí air más fíor)

→ buanadas

Nach raibh a fhios ag do chroí istigh nach mbeadh aon bhuanadas sa gcineál sin éadaigh. Dúirt mé an lá ar cheannaigh tú é go raibh sé róscan(t)raithe agus nach ndéanfadh sé aon tseasamh.

+

→ ainm

Chuir sé ainm ar a leithide seo de dhuine ar na Creagáin agus dúirt sé gurb é a bhí ann.

TUILLEADH (2) ▼

Chuir sé ainm ar a leithide seo de theach ar an bPúirín agus dúirt sé gurb ann a hitheadh mo chuid caorach

Páidín: Dúirt sé go mba bacach mé; Tom: Go deimhin má dúirt fhéin, níor bhain sé tada as t'ainm thú (.i. is bacach thú)

→ ainneoin

Dúirt sé go gcuirfeadh sé amach an claí de mo dheoin nó de m'ainneoin.

+

→ amach

Dúirt sé amach é os comhair chuile dhuine — d'inis sé é; ní dhearna sé rún dhe; níor choinnigh sé istigh é

TUILLEADH (3) ▼

Dúirt sé amach é gan frapa gan taca — chaith sé an chaint gan coimhthíos gan muisiam ar bith faoi

Dúirt sé amach é agus níor miste leis cé a chuala é.

Dúirt sé amach óna chroí é (óna chroí amach) — dúirt sé dháiríre píre é

→ amuigh

Dúirt sé nach dtrustfadh sé mé faoi níos mó a thabhairt dom go n-íocainn cuid dhá raibh amuigh orm chun tosaigh.

→ anáil

Dúirt sé rud eicínt faoina anáil ach níor chuala mé é — go han íseal; go neamhaí; faoina fhiacail

→ ardaigh le

Dúirt sé nach raibh sé dhá iarraidh ach ar iasacht ach níor tháinig sé ar ais ariamh leis. Tá sé fearacht fear na gáirleoige — ní do do ghoid atá mé a ghairleog, ach do t'ardú liom'.

→ ard 2

Dúirt sé amach go hard é — sa gcaoi go gcloisfeadh chuile dhuine é. Ní raibh ceilt ar bith aige air

+

→ athraigh

Dúirt sé liom mura n-athraínn béasa go dtabharfadh sé bóthar na muice báine dhom

TUILLEADH (1) ▼

Dúirt sé inné gurb é Pádraic s'againne ba is ciontaí ach tá athrú scéil (nó poirt) inniu aige

→ feac 2

Ní fhéadaim mo chois a fheacadh chor ar bith le pianta. Dúirt an dochtúr liom a bheith dhá haclú, ach tá a scéal breá go leor. Dhá mbeadh mo phiansa air, ba bheag an aclú a dhéanfadh sé deirimse leat.

+

→ fianaise

Má dúirt sé sin thug sé fianaise bhréige — mhionnaigh sé bréag

TUILLEADH (2) ▼

Dúirt sé leat go bhfaca sé mise ag dul isteach i dteach ósta aréir! Sin í fianaise ghiolla na bréige. Ní tada eile í

Dúirt sé go raibh fabhar ag an dream a phasáil. Mar dhóigh dhe go raibh a mhac fhéin chomh maith leo ach go ndearnadh éagóir air. Fianaise giolla bhréige ar a bhean, ar ndóigh. B'fhada uaidh a bheith chomh maith leo

+

→ frapa

Dúirt sé suas lena bhéal é gan frapa gan taca. Dheamhan lascainí muise a thug sé don tsagart ach an oiread is dhá mba fear den bhaile é — he said it bluntly

TUILLEADH (1) ▼

Dúirt an dochtúr leis gan frapa gan taca go raibh a sheal tugtha. Nach raibh sé chomh maith dhó? Cén mhaith an fhírinne a cheilt ar dhuine nuair nach bhfuil i ndán bisigh dhó?

→ fás 1

Dúirt sé nach raibh na bicycles ann: go raibh siad imithe. Chuir sé as m'fhás mé. Scanraigh mé gur goidte a bhí siad. Ba mhaith an tsíleachtáil dom é … Ar ndóigh ba é P. a thug isteach sa teach iad

dúirt sé (50+)