→
duine
daoine (50+)
→
faiteach
Bhíodh muid an-fhaiteach fadó. Dhá bhfeiceadh muid póilí ná sagart ag teacht, ghabhfadh muid thar claí nó go dtéidís tharainn. Tá teanntás thairis sin sna daoine anois
+
→
faitíos
Tá sé ag teacht ina fhaitíos air anois de bharr a bhfuil daoine a chumadh dhó
TUILLEADH (1) ▼
Is údar faitís é an slaghdán seo. Tá sé ag cniogadh daoine
→
farúch
Fadó bhíodh farúch anseo againn fúthu (cruacha arbhair), ach diabhal ceo a dhéanas an chuid is mó de na daoine anois ach a ndéanamh ar bhonn cloch
→
fearacht
Ní bheinnse fearacht cuid eile de na daoine chor ar bith. Níor mhaith liom ariamh an dá chroí a bheith agam. Déarfainn amach an rud gan frapa gan taca, sin nó ligfinn dó. Ní bheinn ag dul siar i mbéal duine agus ag maíochtáil leis, agus an buille feille a thabhairt dó taobh thiar dhá chúl ina dhiaidh sin
+
→
fearadh
Ba fearadh don áit seo dhá gcuireadh sé sin siopa suas ann. Bhrisfeadh sé na cneámhairí eile seo atá ag feannadh na ndaoine
TUILLEADH (1) ▼
Is fearadh ar an tír an dole seo. Dar príosta, is fearadh ar dhaoine bochta é ar aon nós. Céard a dhéanfaidís murach é?
→
fearnóg
"Díogha gach síon sioc más buan; díogha na coille iúr agus fearnóg; díogha na ndaoine drochbhean", srl.
Faraor dóite deacrach nach mise a bhí ag éisteacht leis agus ní imeodh sé uaim chomh saor sin. An fiolladóir bradach a bhfuil an tír creachta aige, agus a dhá luach ar chuile mhíle ní istigh ina shiopa, agus déarfadh sé ina dhiaidh sin gurb é atá ag coinneáil leath na ndaoine beo! Nár ba gann measa a bheas sé!
→
fliuch 1
Bhíodh cuid mhaith leoistíocht ann fadó, ach ní bhíonn uasal ná íseal ina gcónaí anois. Na daoine uaisle fhéin d'fheicfeá ag saothrú anois iad. Chreidim go ndeachaigh buairthín bara orthu thar is fadó. Ní mór do chuile dhuine a chuid aráin a fhliuchadh in allas a mhalaí fhéin, mar adeireadh na seandaoine
→
focal
Ná hinis do scéal d'aon duine. Má insíonn gabhfaidh cor an fhocail air. Nach air sin atá daoine ag faire. Beannacht Dé dhuit! Féacha a gcloiseann tú de luaidreáin chuile lá
Tá fudairnéis déanta acu de na daoine lena gcuid páipéir. Cén ghnaithe atá againne dá gcuid páipéir? Má theastaíonn siad chomh géar sin uathu, breá nach dtagann fear uathu fhéin timpeall agus a líonadh?
→
fág ar
Céard a d'fhága an deis siúd air? … Na mná! Na mná fhéin! Muise d'imigh an diabhal air, thar a bhfaca mise de dhaoine ariamh!
→
fáideog
Dhá mbeadh fáideoig bharraí fhéin ag na daoine ní bheidís basctha. B'fhearr iad ar chaoi ar bith ná na coinnle atá ar an saol ó tháinig an cogadh. Bíonn siad ídithe ar an bpointe le smál. Sheasfadh fáideog achar fada. An bhfuil caint ar bith go bhfairsingeoidh ola go gairid
→
fálróid
An barr siúd a bheith bainte aige! Dheamhan an mó ná scraite féin é sílim. Is deacair dhó. Ag imeacht ag fálróid ar chuile phortach eile, ag coinneáil daoine ina gcónaí
→
fána
Ní féidir go bhfuil an madadh imithe aríst! Go dtóga an diabhal le fána aille é, gan dochar gan díobháil do na daoine
→
fán
Chuaigh an bheirt sin i bhfán ar a chéile. Dhá mbeadh ceart le fáil bheidís pósta ag a chéile, ach daoine eile ag cur a ladar isteach i ngnaithí nár bhain dóibh beag ná mór. Tá an bheirt ansin anois: ise ina cailleach agus eisean ina sheanduine agus gan brat pósta ar cheachtar acu
+
→
féar
Tá an féar siar againne ar a chois fréna chéile. Bhí an iomarca chruóig mhóna ar dhaoine
TUILLEADH (2) ▼
Cén uair a bheas na muca sin le díol má fhágann Dia againn iad? Faoi Shamhain seo chugainn. Céard a thógfas na daoine idir dhá am … Faigheann na ba bás an fhad is a bhíos an féar ag fás
Tá tusa ar dhroim (ar mhuin) na muice, ach cén chaoi a mairfidh daoine eile. Fan beo a chapaill agus gheobhaidh tú féar! M'anam gur deas é do chomhrá
+
Ní raibh mé mórfhoclach ariamh, ach b'fhéidir dhá dtéinn ag déanamh gaisce go bhfuil an oiread údar gaisce agam le daoine a bhfuil caint mhór acu
TUILLEADH (1) ▼
An bhfaca tú aon duine chomh mórfhoclach léithe ó rugadh thú? 'Cailleadh sé bhodóig bhreá ar Sheán anuraidh le ceathrú ghorm.' Cén uair a bhí sé bhodóig ag Seán? Fear atá ag iarraidh a chodach, nó i ndáil leis. Nach simplí a cheapas sí na daoine a bheith?
→
caidhfte
Is bean mhaith snáthaide agus abhrais í M. F. Ní seasfaidh suas ina caidhfte i lár an tí a dhéanfas sí ag breathnú uaithi, ní hé sin agus daoine eile é!
+
→
caidéis
Bhí an sagart óg ag imeacht splancaithe ag díbirt daoine den bhóthar, ach dheamhan caidéis ar bith a chuir sé orainne. D'aithin sé nach raibh aon mhísc ionainn.
TUILLEADH (1) ▼
Chloisfeá daoine ag clamhsán nach bhfuil cinneadh ar bith lena bhfuil sna bólaí sin. Well, tá mise ag gabháil an bhealach sin, go hacht is go háirid, le cheithre bliana agus dheamhan caidéis a cuireadh ariamh orm.
+
→
ceal 1
Níl cheal feola ar bith anois oraibh. Nach feoil atá le caitheamh amach ag na daoine ar an saol seo!
TUILLEADH (1) ▼
Bheinnse ag an aifreann i mo sheanrith murach cheal gan aon tsnáth agam le dhul os comhair na ndaoine.
Tá sé mór agamsa a dhul ag cinnireacht daoine, fear atá ar bheagán scoile agus foghlama, agus nach ndeachaigh níos faide ó bhaile ná Gaillimh ariamh.
+
→
ciseach
An mbeadh an oiread den bhall séire ort agus go dtabharfá bhót (vote) dhóibh sin? Nach bhfeiceann tú go bhfuil ciseach déanta acub den tír. Ach is deacair cuid de na daoine a chomhairleachan.
TUILLEADH (1) ▼
Ní raibh na daoine ina gciseach ariamh go dtí anois, muis, má tá i ndán is go gcaithfidh siad, fanacht as an aicearra agus a dhul an timpeall.
Ara lig de do chuid clabaireacht, agus ná bí do mo bhodhrú léithe. Dheamhan aithne ort nach dtabharfaidh daoine aird ort.
→
claibín
Dhá mbeadh duine ag éisteacht leis ar feadh lá fada faoi Fhéil San Seáin, dheamhan iamh a thiocfadh air ach ina chlaibín muilinn mar sin. Tá na daoine sáraithe aige le neart cainte.
+
Deir siad gurb é an t-údar atá le claonfhéachaint a theacht i bpáistí, má bhíonn siad i gcliabhán an áit a mbeadh an ghrian ag teacht leataobhach orthub. Baineann an solas stangadh as na súile. Ach dheamhan is móide a bhfuil sa méid sin ach comhrá daoine.
TUILLEADH (1) ▼
Nár thuga Dia dhi níos fhearr é muis, má d'eitigh sí é i ngeall ar an méidín sin claonfhéachainte a bheith ann! Dheamhan a sásódh an saol cuid de na daoine.
→
cleite
Ní cleite deas é sin le tarraingt anuas i láthair comhluadair. Agus ní abrófá fiú is i gcead don chomhluadar, agus fios agat na daoine gnaíúla a bhí ann!
Tá cúigear cleathairí mac aige agus iad gan chló stiúrtha ar bith dhá bhfaca tú ariamh. Má mhaireann dófa, is gearr nach bhféadfaidh na daoine an bóthar a shiúl chor ar bith acu. Is mór an t-ionadh nach gcuirfeadh sé iad siod amach ag saothrú; seachas iad a bheith ag baint na sála dhá chéile istigh ansiod aige.
Is tú an dris choilgneach nach bhfuil neart tada a rá leat gan thú a bheith éirithe suas in do choileachín chuig na daoine.
I nDomhnach má chothaíonn an uair i bhfad eile coimhthíoch mar seo, is mór a chuirfeas sé an cur siar. Tá daoine nár iontaigh spreab fós, mar nach raibh an aimsir in araíocht.
M'anam nach foláir do na daoine a bheith crua agus coinneálach ar a saol atá ann, muran leob a bheith d'uireasa tí.
+
→
comaoin
B'fhurasta dó comaoin a chur ar dhaoine. Dhá mba é a chuid fhéin a bheadh sé a chaitheamh, ba bheag an lua aige mórán failic a dhéanamh leis. — b'fhurasta dhó comaoin a chur ar dhaoine nuair nach raibh tada dhá chaillteamas féin leis.
TUILLEADH (1) ▼
Is maith an scéal duine eicínt a bheith ann le comaoin a láimhe fhéin a thabhairt dó. Murach sin, dhéanfadh sé cis ar easair de na daoine.
Leabharsa, is gearr go n-éirí siad amach agus go robála siad na daoine i gcomhfhios. Dheamhan gnaíúlacht ar bith ag fanacht sa saol anois — níl sin.
→
cora
Ba mhór an t-ár é mac A. an R. seo thíos ag imeacht ar fud an aonaigh inniu, ag cur cara chainte ar chuile bhoicín, mar dhóigh dhe gur daoine muintreacha dhó iad! Ach théis a bhfuil de ghairéad agus de ghaisce aige, is dona í a léine ach an oiread liom fhéin!
Muise dheamhan fios aige sin céard a bhaineanns de ghunna ach dhá ligean air féin, nuair a fhaigheanns sé daoine simplí le géilleadh dhó. Dhá dtrian den damhsa an chosúlacht. Is cóir adeir an fear fadó fhéin.