Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: malrait

→ fóir

Níl d’fhóirithint ag an dochtúr le déanamh air ach ceirín a chur leis. Is fóirithint é sin fhéin nó go bhfuaraí sé. Ansin bíonn sé chomh dona céanna aríst nuair nach gcuirtear malrait ceiríní sách minic leis. Scrúdfadh sé thú ag éisteacht leis scaití. Ach ní bhíonn neart ag an tinneas air

→ caidéis

Má chuireann aon duine den ghrifisc sin aon chaidéis ormsa, dar brí an leabhair, ní bheidh aige ach malrait. Chuile bhall agamsa ach duine den dream sin.

→ ceas

'Cheannaigh mé cupla ronnach do Sh,' adeir sí, 'tá ceas aige air fhéin leis an bhfeoil, agus tá sé gráinithe uirthi. Ní mór dhó malrait bídh a fháil.' Shantaigh mé fhéin a rá léithe go mba gearr ó ba mhaith leis aige na ronnachaí fhéin, ach scaoil mé tharam é. Bhí sé chomh maith dhom

→ ceasúil

Más ceasúil ná ceasúil anois í, ith suas í, arae níl malrait le fáil agat.

→ coinicéar

Má chuireann tú araoid ar bith ar an gcoinicéar siúd, ní bheidh agat ach malrait, ní bheidh sin. Mar sin, 'sé mo chomhairle dhuit ligean di ar fad. Níl buille ar bith is fhearr ná an buille réidh

→ cuntanós

Mura mbí aon chuntanós aige liomsa, dheamhan a mbeidh aige ach malrait, feicfidh sé fhéin air.

→ borr

Borradh dona a dhéanfas sé mura bhfaighe sé malrait córach.

→ breallach 2

Nach mór an t-ionadh nach gcuirfeadh sé malrait éadaigh air fhéin, tharas a bheith ag imeacht chomh breallach agus atá sé.

→ aer

Dhéanfadh malrait (athrú) aeir maith dhuit ar an eitinn.

→ buille

Má thugann sé aon bhuille dhomsa, ní bheidh aige ach malrait — bhéarfaidh mé buille ar an mbuille dhó

→ ainm

Dhá mbaineadh sé mise as m'ainm, ní bheadh aige ach malrait — bhainfinnse eisean as a ainm freisin

→ leasainm

Má thug sé leasainm orm ní raibh aige ach malrait — thug mise leasainm air fhéin.

→ anachain

B'olc an malrait (an t-aistriú, an t-imirce) acu é ón seanteach go dtí an teach seo. Ní raibh anachain mhuc ariamh ag baint dóibh go dtí le gairid.

→ araoid

Má chuireann sé araoid ar bith ormsa, ní bheidh aige ach malrait.

→ bain anuas

Ba ghearr a bhí sé ag baint dhe anuas agus ag cur malrait éadaí air fhéin, deirimse leat

→ feoil

Deir siad nach mbeadh locht ar bith ar fheoil chapaill, dhá bhfaigheadh duine deas catach í. 'Sí atá siad a chaitheamh amach sna réigiúin ar fad. Níl a malrait acu

→ fruisín

Tá fruisín geallta aige dhomsa má chastar an bealach seo é. Ach dar diagaí má leagann sé barr a láimhe ormsa, ní bheidh aige ach malrait.

→ íochtar

B'éigean dom feamainn íochtar a chur air. Ní raibh a malrait agam

→ feall 2

Ní féidir gur fealladh orm a dhéanfadh sé. Dar fia más ea muise, ní bheidh aige ach malrait. Gheobhaidh sé garbh uaimse é

→ feistigh

Ná cuir malrait éadaigh chor ar bith ort fhéin. Tá tú sách feistithe mar atá tú. Nach agat atá an cás faoi dhaoine?

→ daidhce

Daidhce a bhí uirthi anocht faoi gur fhága C. ansin aréir í … Ceadh nár chuala tú é sin. I nDomhnach rinne sé malrait mná aréir … í seo thiar. Spéir na gréine Sh. Ch. Tá faitíos orm muise gurb olc an mhalrait aige í: a dhul ó ghiolla na sliogán go dtí giolla na mbairneach mar adeir fear Ch. Ach mo choinsias, is deacair í seo istigh a bhearradh anocht

→ dallamullóg

Cuirfidh sé dallamullóg orm nó is cinniúint air é, ach dar fia má chuireann, ní bheidh aige ach malrait uair eicínt — mearbhall, ciméar

→ dearg 1

'Sé a gheobhadh dearg é murach chomh héasca agus a lig sé leis féin. Ní bheadh aige ach malrait ar an rud a thug sé féin uaidh

→ deargán

Flainín geal a bhí ann i dtosach, ach dhathaigh sí é, agus tá sé ina dheargán anois. Sin é a ghnídís uileag fadó leis an bhflainín thart anseo. Bhíodh cótaí dearga, agus cótaí gibíneacha agus cótaí cóirithe acu. Ní fheicfeá a malrait chor ar bith. Déanann na seanmhná fós é; (n)ach a n-imí an líne seo, is beag na cótaí dearga a fheicfeas tú. Is mór a d'athraigh an saol le scór blianta féin

→ doicheall

M'anamsa má thaobhaíonn an duine uasal sin an teach seo feasta gurb í fáilte an doichill a bheas roimhe, agus ní thuilleann sé a malrait. Is beag an dochar dhó náire féin a bheith air: ag teacht isteach i dteach ar bith leis an méid a chloiseas sé ann a tharraingt go dtí an chéad duine eile agus a dhá oiread a chur air. Sin í a cheird muise. Nach gránna an béas é ag buachaill óg. Fhóbair mise an oíche cheana muise — murach gur casadh S. isteach — an bhróig a thabhairt dó. Ach bhí cás agam a dhul ag tosaí siúite ar bith agus S. istigh

→ domhnaíocht

Bhí — an domhnaíocht. An domhnaíocht tincéaraí atá mé a rá: ní hé a malrait a bhí ann. Bhí snaidhm de mhaide buailte ort ag chuile choirnéal. Is maith a chuaigh mé as nár maraíodh mé. Deirimse cruinneáil (cruinniú) leat: cruinneáil tincéaraí!

→ dócúil

Dócúil air le caoi a bheith air. Ó tá i ndán is gur chuir sé sin de threampán ormsa, ní bheidh aige ach malrait, dar diagaí

→ dóirt

Tá an dórtadh as do chuid éadaigh. Bain daot (díot) go beo iad agus cuir malrait éadaigh ort féin nó tolgfaidh tú an t-éag astu sin. Cén chaoi a ndearna tú líbín mar sin daot (díot) féin? Ar thom tú thú fhéin san abhainn?

→ dúidín 2

Ní chasfaí seandúda ar bith agat! Tá an tír tóraithe agam agus gan tada dhá bharr agam. Tá cion ar na dúidíní féin anois nuair nach bhfuil a malrait ann. Céad slán don uair a bhí siad ar scilling!

→ dúlaí

Iasc — iasc ar fad. Ballach nó bradán nó an ribe róibéis féin mura féidir leis a malrait a fháil … Tá É. bocht an-dúlaí san iasc. Níl aon lá dá dtéann sé chuig an D. nach cinniúint air críochnaithe é nó gheobhaidh sé breac. Ní réitíonn sé ansin go ham suipéir é. Fasair fhataí leis go gcuire sé ceas air féin leo ag dul a chodladh dhó … Dheamhan smid bhréige adeirim leat. Sin é a bhuac

+

→ téigh go

Ní fheicfidh tú aríst é go malrait saoil (fc. malrait). Tá an poll sin ag dul síos go talamh íochtair

TUILLEADH (1) ▼

Nuair a chuaigh siad go simléar air, d'éirigh siad as. B'éigean dó malrait saoir agus siúinéaraí a fháil ansin — rinne siad an teach go dtí an simléar

malrait (32)