Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: malrait

→ fóir

Níl d'fhóirínt ag an dochtúr le déanamh air ach ceirín a chur leis. Is fóirínt é sin fhéin nó go bhfuaraí sé. Annsin bíonn sé cho dona céanna aríst nuair nach gcuirtear malrait ceiríní sách minic leis. Scrúdfadh sé thú ag éisteacht leis scaití. Ach ní bhíonn neart ag an tinneas air

→ ceas

'Cheannuigh mé cupla ronnach do Sh', adeir sí 'tá ceas aige air fhéin leis a' bhfeoil, a's tá sé gránuighthe uirre. Ní mór dhó malrait bídh a fhaghail'. Shanntuigh mé fhéin a rádh léithe, go mbadh gearr ó ba mhaith leis aige na ronnachaí fhéin, ach scaoil mé tharm é. Bhí sé chomh maith dhom

→ ceasúil

Má's ceasamhail ná ceasamhail anois í, ith suas í, arae níl malrait le faghail agad.

→ coinicéar

Má chuireann tú araoid a' bith ar a' gcoinicéar siúd, ní bheidh agad, ach malrait, ní bheidh sin. Mar sin, 'sé mo chomhairle dhuit leigean di, ar fad. Níl buille ar bith is fhearr ná'n buille réidh

→ cuntanós

Mara mbí aon-chontanás aige liomsa, dheamhan a mbeidh aige ach malrait, feicfe sé fhéin air.

→ borr

Borradh dona a dhéanfas sé mara bhfagha sé malrait córach.

→ breallach 2

Nach mór a' t-iongnadh nach gcuirfeadh sé malrait éadaigh air fhéin, farra's a bheith ag imtheacht chomh briollach a's tá sé.

→ aer

Dhéanfadh malrait (athrú) aeir maith dhuit ar an eitinn.

→ ainm

Dhá mbaineadh sé mise, as m'ainm, ní bheadh aige, ach malrait = bhainfinnse eisean as 'ainm freisin.

→ araoid

Má chuireann sé araoid a' bith ormsa, ní bheidh aige ach malrait.

→ feoil

Deir siad nach mbeadh locht ar bith ar fheóil chapaill, dhá bhfaghadh duine deas catach í. Sí atá siad a chaitheamh amach sna réigiúin ar fad. Níl a malrait aca

→ fruisín

Tá froisín geallta aige dhomsa má chastar an bealach seo é. Ach dar diacaí má leagann sé barr a láimhe ormsa ní bheidh aige ach malrait.

→ íochtar

B'éigin dom feamainn íochtar a chuir air. Ní raibh a malrait agam.

→ feall 2

Ní féidir gur fealladh orm a dhéanfadh sé. Dar fiadh má sea muise, ní bheidh aige ach malrait. Gheobhaidh sé garbh uaimse é

→ feistigh

Ná cur malrait éadaigh chor ar bith ort fhéin. Tá tú sách feistithe mar tá tú. Nach agad atá an cás faoi dhaoine?

→ daidhce

Daighce a bhí uirre anocht faoi gur fhága C. annsin aréir í … Ceadh nar chuala tú é sin. In Domhnach rinne sé malrait mná aréir … í seo thiar. Spéir na gréine Sh. Ch. Tá faitíos orm muise gur b'olc an mhalrait aige í: a dhul ó ghiolla na sliogán go dtí giolla na mbáirneach mar adeir fear Ch. Ach mo choinsias is deacair í seo istigh a bheárradh anocht

→ dallamullóg

Cuirfidh sé dalladh mullóg orm nó is cinneamhaint air é, ach dar fiadh má chuireann ní bheidh aige ach malrait uair eicínt = mearbhall, ciméar

→ dearg 1

Sé a gheobhadh dearg é, marach cho h-éascaidh agus a leig sé leis féin. Ní bheadh aige ach malrait ar an rud a thug sé féin uaidh

→ deargán

Flainín geal a bhí ann idtosach ach dhathuigh sí é, agus tá sé in a dheargán anois. Sin é a ghnídís uiliog fadó leis an bhflainín thart annseo. Bhíodh cótaí dearga, agus cótaí gibíneacha agus cótaí cóirighthe aca. Ní fheicfeá a malrait chor ar bith. Déanann na sean-mhná fós é, (n)ach a n-imighidh an líne seo is beag na cótaí dearga a fheicfeas tú. Is mór a d'athruigh an saoghal le scór blianta féin

→ doicheall

M'anamsa má thaobhuigheann an duine uasal sin an teach seo feasta gurb í fáilte an doichill a bhéas roimhe agus ní thuilleann sé a malrait. Is beag an dochar dhó náire féin a bheith air: ag teacht isteach i dteach ar bith leis an méid a chloiseas sé ann a tharraingt go dtí an chéad duine eile agus a dhá oiread a chur air. Sin í a cheird muise. Nach gránna an béas é ag buachaill óg. Fhobair mise an oíche cheana muise — marach gur casadh S. isteach — an bhróig a thabhairt dó. Ach bhí cás agam a dhul ag tosuighe siúite ar bith agus S. istigh

→ domhnaíocht

Bhí — an domhnuidheacht. An domhnuidheacht tincéaraí atá mé a rádh: ní hé a maltraid (malrait) a bhí ann. Bhí snaidhm de mhaide buailte ort ag 'chuile choirnéal. Is maith a chuaidh mé as nar marbhuigheadh mé. Deirimse cruinneál (cruinniú) leat: cruinneál tinncéaraí!

→ dócúil

Docamhail air le caoi a bheith air. Ó tá indán agus gur chuir sé sin de threampán ormsa, ní bheidh aige ach malrait, dar diagaí

→ dóirt

Tá an dórtadh as do chuid éadaigh. Bain daot (díot) go beo iad agus cuir malrait éadaigh ort féin nó tolgfaidh tú an t-éag asta sin. Cé'n chaoi a ndearna tú líbín mar sin daot (díot) féin? Ar thom tú thú fhéin ins an abhainn?

→ dúidín 2

Ní chasfaí sean-dúda ar bith agad! Tá an tír tóruighthe agam agus gan tada dhá bharr agam. Tá cion ar na dúidíní féin anois, nuair nach bhfuil a malrait ann. Céad slán do'n uair a bhí siad ar scilling!

→ dúlaí

Iasc — Iasc ar fad. Ballach nó bradán nó an ribe róibéis féin mara féidir leis a malrait a fháil … Tá É. bocht an-dúlaidhe ins an iasc. Níl aon-lá dá dteigheann sé chuig an D. nach cinneamhaint air críochnuighthe é nó gheobhaidh sé breac. Ní réidhtigheann sé annsin go h-am suipéir é. Fasair fhataí leis go gcuiridh sé ceas air féin leo ag dul a chodladh dhó … Dheamhan smid bhréige adeirim leat. Sin é a bhuac

+

→ téigh go

Ní fheicfidh tú aríst é go malrait saoghail (fc. malrait). Tá an poll sin ag dul síos go talamh iochtair

TUILLEADH (1) ▼

Nuair a chuaidh siad go simléar air d'eirigh siad as. B'éigin dó malrait saoir agus siúinéaraí a fháil annsin = rinne siad an teach go dtí an simléar

malrait (27)